Η ταξινομία είναι η επιστήμη της ταξινόμησης, περιγραφής και ονομασίας των οργανισμών που οργανώνει την τεράστια ποικιλομορφία της άγριας ζωής: τα είδη ομαδοποιούνται με βάση κοινά χαρακτηριστικά, δημιουργώντας ένα σύστημα που επιτρέπει στους επιστήμονες να επικοινωνούν μεταξύ τους – και με τον φυσικό κόσμο – καλύτερα.

Η ονοματοδοσία των ειδών, ωστόσο, δεν είναι απλή υπόθεση: δεν δίνεται απλώς ένα όνομα και εκεί τελειώνει η ιστορία. Η ταξινομία είναι μια προσεκτικά δομημένη διαδικασία που διέπεται από αυστηρούς διεθνείς κανόνες, όπως ο Διεθνής Κώδικας Ονοματολογίας (International Code of Nomenclature) για τα φύκια, τους μύκητες και τα φυτά.

Διωνυμική ονοματολογία

Με βάση συγκεκριμένους κανόνες, κάθε είδος λαμβάνει ένα μοναδικό επιστημονικό όνομα, το οποίο συχνά προέρχεται από τα λατινικά ή τα ελληνικά. Ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της ταξινομίας είναι η διωνυμική ονοματολογία, δηλαδή η επίσημη μέθοδος ονοματοδοσίας των ειδών.

Αυτό το σύστημα που αποτελείται από δύο μέρη εισήχθη από τον διάσημο Σουηδό ταξινομολόγο Carl Linnaeusί τον 18ο αιώνα. Για παράδειγμα, ενώ η οικόσιτη γάτα είναι γνωστή με διαφοετικά ονόματα στις διάφορες γλώσσες, η παγκόσμια επιστημονική της ονομασία είναι “Felis catus”. Αυτό το συνεπές σύστημα ονοματοδοσίας εξασφαλίζει ότι οι επιστήμονες μπορούν να επικοινωνούν με σαφήνεια ακόμη και αν μιλούν διαφορετικές γλώσσες.

Κάθε φορά που οι βιολόγοι ανακαλύπτουν ένα νέο είδος, είναι υπεύθυνοι για την ονοματοδοσία του, ακολουθώντας τις διεθνείς συμβάσεις ονοματοδοσίας. Τα ονόματα αυτά συχνά αντικατοπτρίζουν τα φυσικά χαρακτηριστικά του είδους, το ενδιαίτημα ή τη συμπεριφορά του.

Άλλα, ωστόσο, είναι εμπνευσμένα από πολιτιστικά ή ιστορικά γεγονότα, ενώ συχνά επιλέγονται και ονόματα για να τιμήσουν ένα πρόσωπο, έναν τόπο ή ακόμη και μια μυθολογική φιγούρα. Αυτό καθιστά την ταξινομία όχι μόνο ένα τεχνικό πεδίο αλλά και μια συναρπαστική αφήγηση για τον φυσικό κόσμο.

Διαβασε ακομα

Γιατί σε αυτήν τη χώρα ρίχνουν φονικές σφήκες από drones

Η Beyoncé, ο Μαντέλα και ο Τραμπ

Πολλά είναι τα είδη που έχουν πάρει το όνομά τους από μεγάλες προσωπικότητες και διάσημους καλλιτέχνες. Υπάρχει, για παράδειγμα, η “Scaptia beyonceae” – μια αλογόμυγα που πήρε το όνομά της από την τραγουδίστρια Beyoncé Knowles, η “Singafrotypa mandela” – μια αράχνη, που οφείλει το όνομά της στον Νέλσον Μαντέλα, αλλά και η “Neopalpa donaldtrumpi“, ένας σκόρος που κάποιος θεώρησε λογικό να του δώσει το όνομα του νεοκλεγμένου Αμερικανού προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ.

Δεδομένου, όμως, ότι η ταξινομία ανέκαθεν ήταν βαθιά συνυφασμένη με την ιστορία και την κοινωνία, πολλά είδη έχουν ονόματα που αντικατοπτρίζουν ξεπερασμένες αντιλήψεις και, ορισμένες φορές, φέρουν ρατσιστικά ή στερεοτυπικά στοιχεία.

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το “Anophthalmus hitleri“, ένα τυφλό σκαθάρι. Το είδος ονομάστηκε από τον ερασιτέχνη Αυστριακό εντομολόγο Oskar Scheibel ως φόρος τιμής στον Αδόλφο Χίτλερ, ο οποίος είχε τότε γίνει καγκελάριος της Γερμανίας. Σήμερα, μάλιστα, το συγκεκριμένο σκαθάρι απειλείται με εξαφάνιση – εν μέρει – λόγω της απήχησής του σε όσους συλλέγουν ναζιστικά αναμνηστικά.

Τα ονόματα της ντροπής

Ένα άλλο παράδειγμα είναι το “Hottentotta jayakari jayakari“, ένα είδος σκορπιού. Ωστόσο, ο όρος “Hottentot” χρησιμοποιήθηκε από τους Ευρωπαίους αποικιοκράτες για να υποτιμήσουν τον λαό Khoekhoe της νοτιοδυτικής Αφρικής, κοροϊδεύοντας τη γλώσσα τους.

Η διατήρηση, όμως, τέτοιων προσβλητικών όρων στην επιστημονική ονοματολογία εγείρει και σημαντικά ερωτήματα σχετικά με την ηθική ή όχι χρήση τους από τους επιστήμονες, αλλά και τη δύναμη της γλώσσας που συχνά, άθελά της, συντηρεί λάθος αντιλήψεις.

Έτσι, δημιουργείται μία συνεχώς αυξανόμενη έκκληση από τους ειδικούς να αναθεωρήσουν τις ονομασίες ειδών που είναι προσβλητικές, ξεπερασμένες ή συνδέονται με την αποικιοκρατία, την κοινωνική αδικία ή την προκατάληψη.

Διαβασε ακομα

Αυτά τα σκουλήκια μπορεί να κρύβουν το μέλλον των φαρμάκων

Δεν μπορούμε να τα αλλάξουμε όλα

Το 2024, το Διεθνές Βοτανικό Συνέδριο αφαίρεσε τον προσβλητικό όρο “caffra”, αντικαθιστώντας τον με τον όρο “affra” για πάνω από 200 είδη. Η λέξη προέρχεται από έναν υποτιμητικό όρο που χρησιμοποιήθηκε ιστορικά στη Νότια Αφρική για να αναφερθεί στους μαύρους της Αφρικής, ο οποίος με τη σειρά του προέρχεται από την αραβική λέξη kafir, που σημαίνει «άπιστος».

Η αλλαγή προήλθε μετά από επίσημο αίτημα που τέθηκε σε ψηφοφορία κατά τη διάρκεια του συνεδρίου. Περίπου το 60% των συμμετεχόντων συμφώνησε να μετονομαστούν τα είδη αυτά επειδή η ονομασία τους θεωρήθηκε προσβλητική.

Ωστόσο, την ίδια στιγμή, εισήχθη ένας νέος κανόνας για την αποτροπή μελλοντικών αλλαγών ονομάτων που βασίζονται αποκλειστικά σε ηθικούς λόγους.

Η ανησυχία ήταν ότι παρόμοια αιτήματα θα μπορούσαν να πολλαπλασιαστούν, διαταράσσοντας ενδεχομένως τη σταθερότητα της επιστημονικής ονοματοδοσίας.

Όπως αναφέρεται στο daily.jstor, οι πολέμιοι των αλλαγών των ονομάτων για ηθικούς λόγους υποστηρίζουν ότι κάθε όνομα ή λέξη μπορεί δυνητικά να προσβάλει κάποιον και ότι οι έννοιες των λέξεων αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου.