Από τον Δεκέμβριο του 2023 έως τον Νοέμβριο του 2024, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) παρουσιάζει –σε τέσσερα μέρη– έναν κύκλο εκθέσεων αποκλειστικά αφιερωμένων στο καλλιτεχνικό έργο γυναικών ή καλλιτεχνών που αυτοπροσδιορίζονται ως θηλυκότητες, υπό τον ευρύτερο τίτλο-ομπρέλα «Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;» (What if Women Ruled the World?) εμπνευσμένο από το ομώνυμο έργο σε νέον της Yael Bartana (2017), που παρουσιάζεται στη Βόρεια και τη Νότια πρόσοψη του κτιρίου του ΕΜΣΤ, και μπορείς να το δεις καθώς οδηγείς ή περπατάς στη λεωφόρο Συγγρού.
Ο θεματικός αυτός κύκλος, πρωτοβουλία της καλλιτεχνικής διευθύντριας του ΕΜΣΤ Κατερίνας Γρέγου, βασίζεται σε ένα συχνά επαναλαμβανόμενο υποθετικό ερώτημα: Τι θα συνέβαινε αν η διακυβέρνηση του κόσμου είχε θηλυκά χαρακτηριστικά;
Θα υπήρχε λιγότερη βία; Θα παρατηρούσαμε περισσότερη δικαιοσύνη στη διακυβέρνηση; Θα σήμαινε αυτό το τέλος των πολέμων και των ένοπλων συγκρούσεων και αδιεξόδων; Θα ήταν τα ανθρώπινα δικαιώματα σε καλύτερη μοίρα; Θα ήταν η οικονομική πολιτική πιο δίκαιη και με μεγαλύτερη μέριμνα για το περιβάλλον και τον κόσμο πέραν των ανθρώπων;
Ή θα υπήρχε η ίδια εμμονή με το κέρδος, ανεξάρτητα από το ανθρώπινο και περιβαλλοντικό κόστος, και ο εγωιστικός ανθρωποκεντρισμός που μας έχει οδηγήσει στα σημερινά αδιέξοδα; Θα βλέπαμε περισσότερες συζητήσεις και συμβιβασμούς; Και, εντέλει, θα βιώναμε περισσότερη στοργή και ενσυναίσθηση στον κόσμο;
Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από την πολιτική πόλωση και αυξημένες γεωπολιτικές εντάσεις, μοιάζει να είναι η κατάλληλη στιγμή να τεθεί αυτό το ερώτημα, αλλά και να αποκατασταθούν ανισότητες μέσα στην ίδια την κυρίαρχη ιστορία της τέχνης, που για χρόνια περιθωριοποίησε ή κατέστησε αόρατες τόσες γυναίκες δημιουργούς, πόσο μάλλον σε μια χώρα όπως την Ελλάδα όπου, έως τώρα, δεν υπήρξε οργανωμένο φεμινιστικό κίνημα στα εικαστικά.
Η Yael Bartana έχει αναπτύξει εδώ και είκοσι χρόνια μια καλλιτεχνική πρακτική που αξιοποιεί κυρίως το βίντεο και την κινούμενη εικόνα με σκοπό να εξετάσει λιγότερο γνωστές πτυχές της ιστορίας, καθώς και περιστατικά που έχουν επηρεάσει τη διαμόρφωση συλλογικών ταυτοτήτων και συνειδήσεων.
Ιστορικές πολιτικές ομιλίες, διαδηλώσεις, ακτιβιστικές δράσεις και άλλα συμβάντα του παρόντος ή του πρόσφατου παρελθόντος καταγράφονται, επανεκτελούνται ή διασκευάζονται με σκοπό την κριτική επανεξέτασή τους.
Με τον ίδιο στόχο και παράλληλα με την χαρακτηριστική της οπτικοακουστική πρακτική, η Yael Bartana δημιουργεί εγκαταστάσεις με νέον όπου φράσεις, δηλώσεις, συνθήματα αποκτούν γλυπτική υπόσταση ενώ αποτελούν παράλληλα σύμβολα ενός ακόμα απραγματοποίητου πολιτικού οράματος.
Το έργο What if Women Ruled the World Τι και αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο προσαρμόστηκε ως εγκατάσταση μεγάλης κλίμακας, σε δύο γλώσσες, Ελληνικά και Αγγλικά, στην βόρεια και νότια πρόσοψη του κτιρίου Φιξ, θέτοντας πλέον το αρχέτυπο ερώτημα στους διερχόμενους της λεωφόρου Συγγρού.
Σε συνάρτηση με τον κύκλο εκθέσεων του ΕΜΣΤ, παρουσιάζεται το βίντεο Two Minutes To Midnight [Δύο λεπτά πριν τα μεσάνυχτα], 2021, ένα έργο βασισμένο στην δίωρη περφόρμανς του 2017 με τίτλο What if Women Ruled the World?
Μέσα σε ένα χώρο που αποτελεί αντίγραφο του σκηνικού της ταινίας του Στάνλεϊ Κιούμπρικ Dr. Strangelove, 1964, παρακολουθούμε να εξελίσσεται το σενάριο μιας πιθανής πυρηνικής σύρραξης.
Σε αντίθεση όμως με την ταινία, το συμβούλιο της απειλούμενης χώρας αποτελείται μόνο από γυναίκες. Εμπειρογνώμονες αναγνωρισμένες σε πεδία όπως η άμυνα, ο ειρηνικός ακτιβισμός, η φιλανθρωπία και η πολιτική, εξετάζουν τρόπους αποκλιμάκωσης διεθνών κρίσεων, αναρωτιούνται αν είναι καλύτερο να πεθάνουν σε μια πράξη ειρήνης από το να επιζήσει μετά από πράξεις βίας και αναλύουν, μεταξύ άλλων, την μάτσο διάσταση της πολεμοχαρούς, επιθετικής και χωροκτητικής συμπεριφοράς.
Σε αυτό το βαθιά αντιπολεμικό έργο αντιμετωπίζονται σοβαρά ζητήματα με χιούμορ ενώ αναδεικνύονται πρακτικοί τρόποι αντιμετώπισης μιας παγκόσμιας απειλής με τρόπο εναλλακτικό και ριζικά διαφορετικό από εκείνον του πατριαρχικού και κυρίαρχου μοντέλου εξουσίας.
Ο τίτλος του έργου αναφέρεται στο Ρολόι της Αποκάλυψης, το ρολόι που επινόησε μια ομάδα επιστημόνων για να προσομοιώσει, συμβολικά, το πόσο κοντά είμαστε στο τέλος του κόσμου.
Όταν η Yael Bartana πραγματοποίησε το έργο, το ρολόι της αποκάλυψης βρίσκονταν δύο λεπτά πριν τα μεσάνυχτα. Σήμερα, η εκτίμηση είναι ότι βρισκόμαστε μόλις 90 δευτερόλεπτα πριν από το τέλος.
