O πίνακας The Hay Wain (Το Κάρο του Σανού) του John Constable παρουσιάζει μια βουκολική άποψη της Αγγλίας, αλλά φαίνεται ότι υπάρχει μια σκοτεινή πλευρά σε αυτή την εξιδανικευμένη αγροτική εικόνα που κανείς δεν μπορεί να δει.

Είναι μια εικόνα γνώριμη σε πολλούς, καθώς έχει αναπαραχθεί στο πέρασμα των ετών σε οτιδήποτε: από πετσέτες μπάνιου μέχρι δοχεία μπισκότων.

Το The Hay Wain (1821) του John Constable είναι «η πιο διάσημη και σίγουρα ουσιαστικά αγγλική ζωγραφική τοπίου», λέει η Alice Rylance-Watson, βοηθός επιμελήτρια του National Trust.

Στην πραγματικότητα ωστόσο φαίνεται ότι όσο περισσότερα μαθαίνουμε για το The Hay Wain, τόσο λιγότερο μπορούμε να εμπιστευτούμε την εικόνα της Αγγλίας που απεικονίζεται.

Ο πίνακας απεικονίζει μια καθημερινή σκηνή της αγροτικής ζωής με ένα κάρο για το σανό να διασχίζει ένα ποτάμι κοντά στον νερόμυλο του Φλάτφορντ της Ανατολικής Αγγλίας, στα σύνορα ανάμεσα στις κομητείες του Σάφολκ και του Έσσεξ με φόντο το φως του ήλιου, τα σύννεφα και την ύπαιθρο.

Σε αυτό το έργο είναι φανερές οι απόψεις του δημιουργού για τη ζωγραφική, δηλαδή η άρνησή του να ακολουθήσει τις τετριμμένες τεχνικές που επικρατούσαν κατά την εποχή του στον τομέα της τοπιογραφίας, η έλλειψη πόζας και εκζήτησης, καθώς και η προσπάθεια να αποδοθούν πιστά στον πίνακα αυτά που έβλεπε με την όρασή του.

Ο πίνακας είναι φιλοτεχνημένος με λάδι σε μουσαμά και έχει διαστάσεις 130,2 x 185,4 εκ. Αρχικά εκτέθηκε το 1821 στην Βασιλική Ακαδημία των Τεχνών χωρίς να διακριθεί. Αντιθέτως όταν παρουσιάστηκε, μαζί με άλλα έργα του καλλιτέχνη, τρία χρόνια αργότερα (1824) στο Σαλόν του Παρισιού γνώρισε σημαντική επιτυχία και οδήγησε στην αναγνώριση του Constable στη γαλλική πρωτεύουσα.

Ο Constable (1776-1837), που έκλινε περισσότερο προς τον Ρομαντισμό παρά προς τον Ρεαλισμό, διαπότισε το τοπίο του με τη συναισθηματική προσκόλληση που είχε σε αυτόν. Μεγάλωσε μόλις ένα μίλι μακριά από το ασβεστωμένο εξοχικό σπίτι στα αριστερά του καμβά, που ανήκε στον ενοικιαστή αγρότη Willy Lott, με τη γοητευτική του θέα πάνω από τον μύλο και τα χωράφια με καλαμπόκι.

Για ποιο λόγο όμως πιστεύεται πως ο πίνακας κρύβει, σε μια δεύτερη «ανάγνωση», μια σκοτεινή πλευρά; Η σκηνή είναι λιγότερο χαρούμενη όταν λαμβάνει κανείς υπόψη το κοινωνικό πλαίσιο. Οι αγρότες που απεικονίζονται στο βάθος συχνά εργάζονταν κάτω από κακές συνθήκες και η θέση τους ήταν επισφαλής. Δεν είχαν την πολυτέλεια να φάνε το ψωμί στην παραγωγή του οποίου βοηθούσαν, ενώ έμελλε να αντιμετωπίσουν ακόμα μεγαλύτερες δυσκολίες όταν αντικαταστάθηκαν από μηχανές.

«Ζωγραφίζει μέρη που ο πατέρας του και ο αδερφός του έχουν την κυριότητα… αλλά δεν βλέπεις ιδιοκτήτες, μόνο εργάτες» λέει στο BBC η Christine Riding, Διευθύντρια των Συλλογών στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου. «Όσο για την απεικόνιση της “φύσης”, “δεν υπάρχει τίποτα φυσικό σε αυτό το τοπίο» συμπληρώνει.

Ίσως ένας από τους λόγους για τους οποίους ο πίνακας δεν γνώρισε άμεση επιτυχία όταν παρουσιάστηκε στη Βασιλική Ακαδημία το 1821, είναι ότι ήταν πολύ φυσικός και πολύ συνηθισμένος για τα γούστα εκείνη την εποχή.

«Κατά τη διάρκεια των αιώνων, οι άνθρωποι έχουν επισυνάψει τις δικές τους αλήθειες στον πίνακα» σχολιάζει η Riding. Την εποχή της δημιουργίας του, οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι είχαν καταστήσει σαφές ότι ο αγγλικός τρόπος ζωής δεν μπορούσε να θεωρηθεί δεδομένος, ενώ η Γαλλική Επανάσταση και η Σφαγή του Πίτερλου ήταν μια υπενθύμιση σε οικογένειες όπως του Constable ότι οι εργάτες μπορούσαν να ανατρέψουν την παλιά τάξη ανά πάσα στιγμή.

Ο πίνακας The Hay Wain συνέχισε να είναι για την Αγγλία ένα τοτέμ που πρέπει να προστατευθεί, ακόμα κι αν απειλές έχουν αλλάξει. Όπως συνέβη το 2022, όταν το έργο έγινε το επίκεντρο μιας δράσης για το κλίμα καθώς δύο διαδηλωτές του Just Stop Oil κόλλησαν μια δυστοπική εκδοχή στο αρχικό έργο τέχνης και οι ίδιοι «κόλλησαν» επίσης στο πλαίσιο του.

Με πληροφορίες από BBC