Ίσως σας φανεί λίγο περίεργο, αλλά όπως εσείς ακούτε ένα τραγούδι και διαπιστώνετε ότι πολύ σύντομα παίζει παντού και γίνεται γνωστό χάρη στα social media, έτσι και τα τραγούδια των φαλαινών μπορούν να εξαπλωθούν γρήγορα σε διάφορες περιοχές και πληθυσμούς και να αντικαταστήσουν τις ήδη πολύ γνωστές τους μελωδίες. Το ερώτημα βέβαια παραμένει: Τι είναι αυτό που κάνει τις πολύπλοκες φωνές τους τόσο πιασάρικες και πώς οι ίδιες αντιλαμβάνονται αυτά τα τραγούδια;

Τα τραγούδια των μεγάπτερων αποτελούνται το καθένα από ηχητικά στοιχεία. Αυτά συνδυάζονται σε φράσεις οι οποίες στη συνέχεια επαναλαμβάνονται για να δημιουργήσουν τα θέματα που μαζί σχηματίζουν τα τραγούδια.

Αυτό είναι αρκετά παρόμοιο με το πώς η ανθρώπινη γλώσσα συναρμολογεί τους ήχους σε λέξεις, τις λέξεις σε φράσεις, τις φράσεις σε προτάσεις κ.ο.κ. Στην ανθρώπινη γλώσσα, μερικές λέξεις χρησιμοποιούνται πολύ συχνά, αλλά οι περισσότερες χρησιμοποιούνται σπάνια.

Μια μελέτη που δημοσιεύεται στο Science υποδηλώνει ότι τα τραγούδια των φαλαινών και η ανθρώπινη γλώσσα μοιράζονται αυτό το μοτίβο, γεγονός που πιθανώς καθιστά ευκολότερη την εκμάθησή τους.

Διαβασε ακομα

Η φωτογραφία που έσωσε τις φάλαινες από τους δολοφόνους τους

Η ανάλυση είναι μία από τις δύο που δημοσιεύονται αυτή την εβδομάδα και δείχνουν εκπληκτικές ομοιότητες μεταξύ των τραγουδιών των φαλαινών και της ανθρώπινης γλώσσας. «Αυτό το συναρπαστικό έργο δείχνει πώς οι γενικές γλωσσικές αρχές διαμορφώνουν τις φωνές εξελικτικά απομακρυσμένων ειδών», λέει ο Γλωσσολόγος Ramon Ferrer-i-Cancho του Πολυτεχνείου της Καταλονίας στη Βαρκελώνη, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα.

Τα βρέφη εμπνέουν έναν νέο τρόπο μελέτης των φαλαινών

Μια πρώτη ένδειξη γι’ αυτό ήρθε όταν οι ερευνητές κατέγραψαν μερικές φάλαινες κατά τη διαδικασία αλλαγής του τραγουδιού τους, αντικαθιστώντας απρόσκοπτα συγκεκριμένα θέματα από νέα με παρόμοια διάταξη ηχητικών στοιχείων.

«Τραγουδούσαν παλιά και νέα θέματα ανακατεμένα μεταξύ τους, αλλά ήταν πραγματικά δομημένα. Με αυτόν τον τρόπο, περνούσαν όμορφα από το ένα θέμα στο άλλο ή αντικαθιστούσαν το παλιό θέμα με το νέο θέμα εξ ολοκλήρου. Αυτή ήταν η πρώτη μας ένδειξη ότι η τμηματοποίηση ήταν σημαντική», λέει η Ellen Garland, Θαλάσσια Βιολόγος στο Πανεπιστήμιο του St. Andrews στη Σκωτία και μία από τις συγγραφείς της μελέτης.

Η Garland, έχει ακούσει τραγούδια φαλαινών για εκατοντάδες ώρες και χρησιμοποιεί μικρές παύσεις και χαρακτηριστικές ακολουθίες για να αναγνωρίσει τα επιμέρους στοιχεία από τα οποία αποτελούνται. Όταν όμως είδε την Inbal Arnon, Ψυχογλωσσολόγο στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο του Ισραήλ, να παρουσιάζει τη δουλειά της σχετικά με το πώς τα βρέφη μαθαίνουν να αναγνωρίζουν μεμονωμένες λέξεις στη ροή του λόγου, είχε την εξής ιδέα.

«Τι θα γινόταν αν εφαρμόζαμε την ίδια λογική στο τραγούδι της φάλαινας; Θα λειτουργούσε κάτι τέτοιο;»

Η Arnon και ο ερευνητής της Εξέλιξης της Γλώσσας Simon Kirby του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου στη Σκωτία, είχαν ήδη αναπτύξει έναν αλγόριθμο που εφαρμόζει παρόμοιες αρχές με αυτές που χρησιμοποιούν τα παιδιά για να τμηματοποιήσουν τη γλώσσα. «Βασικά μαθαίνει πόσο πιθανό είναι ένας συγκεκριμένος ήχος να ακολουθείται από έναν άλλο», εξηγεί ο Arnon. «Οι ήχοι που εμφανίζονται συχνά μαζί είναι πιθανότατα μέρος της ίδιας λέξης. Αλλά αν ένας ήχος ακολουθείται από έναν άλλο που σπάνια ακούγεται αμέσως μετά, αυτό μπορεί να είναι μια νέα λέξη».

Όταν η Arnon και ο Kirby εφάρμοσαν τον αλγόριθμο σε περισσότερες από 30 ώρες τραγουδιών μεγάπτερων που είχε καταγράψει η ομάδα του Garland κοντά στη Νέα Καληδονία, τα τμήματα τραγουδιών που εντόπισε ήταν καθησυχαστικά κοντά σε αυτά που θα είχε αναγνωρίσει η ίδια η Garland, αλλά όχι ακριβώς τα ίδια.

Και όταν συνέκριναν τη συχνότητα με την οποία εμφανίζονταν αυτά τα διαφορετικά στοιχεία, προέκυψε ένα μοτίβο που είχε βρεθεί μόνο στους ανθρώπους στο παρελθόν. Η πιο συχνή λέξη -ή στην προκειμένη περίπτωση, τμήμα τραγουδιού- εμφανιζόταν δύο φορές πιο συχνά από τη δεύτερη πιο συχνή, τρεις φορές πιο συχνά από την τρίτη πιο συχνή, και ούτω καθεξής. Ορισμένα τμήματα είναι πολύ συχνά, ενώ πολλά άλλα αρκετά σπάνια.

Η γλωσσολογία αποκαλεί αυτό το μοτίβο κατανομή Zipfian. Ενώ αυτός ο κάπως δυσκίνητος όρος μπορεί να ακούγεται σαν μια εντελώς επινοημένη λέξη, χρόνια έρευνας με τη χρήση πραγματικών επινοημένων λέξεων αποκάλυψαν γιατί είναι σημαντικός.

Η έρευνα της Arnon έδειξε ότι οι άνθρωποι είναι ευκολότερο να μάθουν επινοημένες γλώσσες με Zipfian συχνότητα λέξεων, ενώ η έρευνα του Kirby διαπίστωσε ότι όταν οι επινοημένες γλώσσες περνούν από πολλές γενιές ομιλητών, τείνουν να γίνονται πιο Zifpians.

Η εύρεση αυτών των μοτίβων στις φάλαινες «υποδηλώνει ότι η επικοινωνιακή τους συμπεριφορά έχει εξελιχθεί πολιτισμικά ώστε να είναι πιο εύκολο να την μάθουν οι αρχάριοι, όπως φαίνεται να έχει εξελιχθεί η δομή των γλωσσών μας ώστε να είναι πιο εύκολα μαθήσιμη από τα βρέφη», λέει ο Pρωτευοντολόγος Andrew Whiten του Πανεπιστημίου του St. Andrews της Σκωτίας.

Οι Garland, Arnon και Kirby πιστεύουν ότι η εφαρμογή αυτού του αλγορίθμου στους ήχους άλλων ειδών που πρέπει να μάθουν σύνθετες επικοινωνιακές δεξιότητες ακούγοντας άλλους, όπως πολλά πουλιά, μπορεί να αποκαλύψει παρόμοια μοτίβα.