Ίσως η εικόνα σας φανεί λίγο μακρινή, ίσως πάλι την έχετε πολύ έντονη στο μυαλό σας. Να μπαίνετε στην τάξη του σχολείου σας για μάθημα με τσέπες γεμάτες πετραδάκια, κρατώντας ένα κουκουνάρι ή με ό,τι άλλο μπορεί να βρήκατε όσο κάνατε διάλειμμα, σε μια επαρχιακή πόλη με σχολείο μέσα στη φύση ή ακόμα και σε μια μεγαλούπολη.

Η σημερινή εικόνα που αντικρίζουν δάσκαλοι βλέποντας τους μαθητές τους να μπαίνουν στις τάξεις είναι εντελώς διαφορετική κι αυτό το επιβεβαιώνουν εκπαιδευτικοί και έρευνες που έχουν γίνει στις ΗΠΑ.

Τα παιδιά έχουν τα μάτια τους συνεχώς κολλημένα σε μια οθόνη και δυσκολεύονται σε πολύ απλά πράγματα, όπως να κλείσουν το φερμουάρ του μπουφάν τους ή να γυρίσουν γρήγορα μια σελίδα από το βιβλίο.

Μια πρόσφατη έρευνα του Education Week διαπίστωσε ότι το 77% των εκπαιδευτικών ανέφεραν ότι οι μικροί σε ηλικία μαθητές έχουν μεγαλύτερες δυσκολίες στο χειρισμό μολυβιών, στυλό και ψαλιδιών. Συγκριτικά, το 69% σημείωσε αυξημένες δυσκολίες με το δέσιμο των παπουτσιών σε σύγκριση με πέντε χρόνια πριν.

«Είναι σαν να μην έχουν δει ποτέ τους ένα τουβλάκι», λέει η Amy Hornbeck, εκπαιδευτικός στα δημόσια σχολεία του Beverly City στο Νιου Τζέρσι, περιγράφοντας πώς τα παιδιά αρχίζουν να δυσκολεύονται όταν τους ζητείται να στοιβάξουν μόλις τρία τουβλάκια.

Όπως γράφει το National Geographic, τα σημερινά παιδιά χάνουν κρίσιμες δεξιότητες λεπτής κινητικότητας – τις μικρές, ακριβείς κινήσεις που απαιτούνται για να δέσουν ένα κορδόνι, να γράψουν με ένα στυλό ή να χτίσουν έναν πύργο. Οι ειδικοί επισημαίνουν ως υπαίτιους ένα σύνθετο μείγμα χρόνου στην οθόνη, αλλαγής συνηθειών και μετατόπισης των παιδικών εμπειριών.

Είναι εύκολο να κατηγορήσουμε την πανδημία για τη μείωση των λεπτών κινητικών δεξιοτήτων. Μια μελέτη σε περισσότερα από 250 μωρά που γεννήθηκαν κατά το πρώτο έτος της πανδημίας διαπίστωσε ότι σημείωσαν χαμηλότερη βαθμολογία σε τεστ λεπτής κινητικότητας σε ηλικία έξι μηνών σε σχέση με τα μωρά που γεννήθηκαν πριν από την πανδημία.

Η Lauren Shuffrey, η οποία πραγματοποίησε τη μελέτη και είναι τώρα καθηγήτρια στην Ιατρική Σχολή Grossman του NYU, λέει ότι είναι δύσκολο να γνωρίζουμε αν τα αποτελέσματα οφείλονται στο αυξημένο προγεννητικό στρες ή στο διαφορετικό περιβάλλον που βίωσαν τα μωρά της πανδημίας κατά τους πρώτους μήνες της ζωής τους.

Η παραμονή στο σπίτι με εργαζόμενους γονείς οδήγησε επίσης σε αυξημένο χρόνο οθόνης για τα παιδιά όλων των ηλικιών -ένας παράγοντας που συνδέεται με καθυστερήσεις στις λεπτές κινητικές δεξιότητες. «Οι γονείς έκαναν ό,τι έπρεπε σε συνθήκες που δεν ήταν και τόσο ιδανικές», λέει η Shuffrey.

Ωστόσο, ο Steven Barnett, συνδιευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Έρευνας για την Πρώιμη Εκπαίδευση στο Πανεπιστήμιο Rutgers, πιστεύει ότι η τάση αυτή προϋπήρχε της πανδημίας. «Ήρθε πολύ καιρό πριν», λέει, υποδηλώνοντας ότι η πανδημία μπορεί να επιτάχυνε ένα ήδη υπάρχον ζήτημα.

Ο χρόνος που ξοδεύεται στις οθόνες – είτε πρόκειται για κινητά, tablet, ηλεκτρονικά βιβλία ή τηλεόραση – αφαιρείται από τον χρόνο που τα παιδιά με τη χειροτεχνία, τη ζωγραφική και άλλες δραστηριότητες που βοηθούν τη λεπτή κινητικότητα.

Ενώ η εκμάθηση μαθηματικών ή η δημιουργία ψηφιακής τέχνης μπορεί να είναι εκπαιδευτική, προφανώς δεν αναπτύσσει τον έλεγχο της λεπτής κινητικότητας που προέρχεται από το γράψιμο, το κόψιμο ή τον χρωματισμό.

Το υπαίθριο παιχνίδι, ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη της λεπτής και αδρής κινητικότητας, επίσης μειώνεται. «Δεν σκάβουν, δεν μαζεύουν λουλούδια, δεν κάνουν πολλά ενδιαφέροντα πράγματα που τα παιδιά πρέπει να κάνουν», εξηγεί ο Barnett.

Η ευκολία στη γονική μέριμνα έχει επίσης επηρεάσει την ανάπτυξη δεξιοτήτων, λέει η Hornbeck. Τα ελαστικά παντελόνια χωρίς φερμουάρ ή κουμπιά εξοικονομούν χρόνο τα πολυάσχολα πρωινά, και τα προσυσκευασμένα σνακ εξαλείφουν την ακαταστασία – αλλά αυτές οι συντομεύσεις στερούν από τα παιδιά ευκαιρίες να εξασκηθούν στο φερμουάρ, στο κούμπωμα ή στη χρήση σκευών.

Οι προτιμήσεις των παιδιών για τα παιχνίδια έχουν επίσης αλλάξει, συμπληρώνει η Hornbeck. Τα μαγνητικά πλακίδια, τα οποία συναρμολογούνται εύκολα, έχουν αντικαταστήσει τα παζλ και τα ξύλινα τουβλάκια, τα οποία απαιτούν υπομονή και ακρίβεια.

Και σε τρεις από τις τέσσερις τάξεις που παρατήρησε η Hornbeck, ούτε ένα παιδί δεν επιχείρησε να μπει στο χώρο ανάγνωσης κατά τη διάρκεια τριών ωρών.

«Αυτή είναι μια τεράστια αλλαγή», λέει. «Στο παρελθόν δεν συνέβαινε αυτό, να μην θέλει κανένα παιδί να μπει στον χώρο των βιβλίων».

Η μείωση αυτή αντανακλά μια ευρύτερη τάση: το διάβασμα για διασκέδαση έχει γίνει σπανιότερο για τα παιδιά κυρίως γιατί έχει επηρεαστεί η ευρύτερη ικανότητα συγκέντρωσης και παρακολούθησής τους.

Και σκεφτείτε κάτι απλό. Για να φτιάξεις ένα παζλ χρειάζεται στρατηγική, αναποδογύρισμα των κομματιών, δοκιμές και λάθη. Τα παιδιά έχουν μάθει ότι ο κανόνας είναι ο υπολογιστής να γυρίζει το κομμάτι για σένα και εσύ απλώς να το κατευθύνεις. Που σημαίνει, ότι είναι πολύ πιο εύκολο να παρατήσουν μια διαδικασία που απαιτεί κόπο αλλά και λεπτή κίνηση.

Η συμβουλή για το τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε τα παιδιά είναι απλή. Να τα απομακρύνουμε από τις οθόνες και να τα προτρέψουμε να ασχοληθούν με «παραδοσιακές» δραστηριότητες. Από το να μαζέψουν πετραδάκια από τον δρόμο και να κόψουν σελίδες περιοδικών, μέχρι να ζωγραφίσουν με κραγιόν, να φτιάξουν παζλ ή ακόμα και να μας βοηθήσουν στο μαγείρεμα.