Οι περισσότεροι γονείς και φροντιστές νιώθουν μια αμηχανία να μιλούν στους νέους για το σεξ. Παρά το ενδεχόμενο να γίνετε γραφικοί, οι συζητήσεις αυτές είναι σήμερα πιο σημαντικές από ποτέ.

Εκπαιδευτές σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης μοιράστηκαν τις συμβουλές τους για το πώς να μιλήσετε στο παιδί σας σχετικά με το σώμα, τις σχέσεις, το σεξ και τη συναίνεση.

Ξεκινήστε από νωρίς

«Θέλετε πάντα να είστε μπροστά από το στάδιο στο οποίο βρίσκεται το παιδί σας, αντί να αντιδράτε σε αυτό που του συμβαίνει», λέει στον Guardian η Milly Evans, σεξουαλική παιδαγωγός από το Margate και συγγραφέας του Honest: Everything They Don’t Tell You About Sex, Relationships and Bodies. Θυμάται ότι τα κορίτσια είχαν την πρώτη τους περίοδο στο δημοτικό της σχολείο και κανείς δεν τους είχε μιλήσει γι’ αυτό νωρίτερα. «Ήταν πραγματικά τρομακτικό γι’ αυτά».

Η Dolly Padalia, διευθύνουσα σύμβουλος της φιλανθρωπικής οργάνωσης School of Sexuality Education, συμφωνεί ότι ποτέ δεν είναι πολύ νωρίς για να ξεκινήσουν οι συζητήσεις σχετικά με τη σωματική αυτονομία και τη συναίνεση.

Για παράδειγμα μπορείτε να πείτε στα μικρά παιδιά: Φαίνεσαι πολύ λυπημένη – είναι εντάξει αν σε αγκαλιάσω;. Ή αν δεν θέλουν να αγκαλιάσουν τους συγγενείς, δεν είναι απαραίτητο να το κάνουν και δεν πρόκειται να τους αναγκάσετε να το κάνουν». Το ίδιο ισχύει για τους «κανόνες του παντελονιού» της NSPCC: «Είναι ΟΚ για ένα νεαρό άτομο να καταλαβαίνει το σώμα του, αλλά πάντα το σώμα του τού ανήκει – ιδίως αυτό που βρίσκεται μέσα στο παντελόνι του».

Να είστε προσιτοί

«Το πιο ισχυρό πράγμα που μπορούμε να κάνουμε είναι να δημιουργήσουμε έναν ασφαλή χώρο όπου οι νέοι θα γνωρίζουν ότι μπορούν πάντα να έρθουν σε εμάς αν έχουν ερωτήσεις ή αν νιώθουν άβολα», λέει η Padalia. «Όταν μεγαλώναμε, μας έλεγαν αυτή τη μία συζήτηση για τα πουλιά και τις μέλισσες και μετά αυτό ήταν. Αλλά, στην πραγματικότητα, είναι πολύ σημαντικό να κάνουμε τακτικές συζητήσεις για το σεξ και τις σχέσεις».

Σκεφτείτε τη δική σας σεξουαλική διαπαιδαγώγηση

«Πολλοί γονείς πιθανόν να μην είχαν οι ίδιοι μια πολύ ισχυρή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, στο σπίτι ή στο σχολείο», λέει ο Dan Simpson, σεξουαλικός παιδαγωγός από το Μπράιτον, ο οποίος παραδίδει μαθήματα σε σχολεία με την οργάνωση Split Banana.

Συνιστά επίσης κάποια αυτοκριτική όταν ετοιμάζεται να μιλήσει στα παιδιά για το σεξ. «Ποια ήταν η δική σας εκπαίδευση; Και στην πραγματικότητα, λίγο βαθύτερα από αυτό: πού νιώθετε εσείς ατομικά λίγο άβολα; Πού έχετε ανεξερεύνητες πεποιθήσεις ή ιδέες;» Ο Simpson έχει ένα μικρό παιδί και σκέφτεται ήδη πώς θα της μιλήσει για αυτά τα θέματα. «Όταν ένα παιδί σου φέρνει κάτι, παρατηρείς τη δική σου αντίδραση, τις δικές σου ανησυχίες, τους δικούς σου φόβους».

Μην είστε αμήχανοι

Αν διδασκόμαστε από μικρή ηλικία ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι ντροπιαστική, «γίνεται μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία», λέει ο Justin Hancock, συγγραφέας του βιβλίου Can We Talk About Consent?. «Δεν υπάρχει τίποτα στο θέμα του σεξ και των σχέσεων που να το καθιστά άβολο θέμα. Απλώς ότι εμείς το κάνουμε άβολο».

Επιλέξτε την κατάλληλη στιγμή

Αντί να καθίσει ένας νέος να κάνει «τη συζήτηση», η οποία μπορεί να είναι λίγο αμήχανη γι’ αυτόν, οι εκπαιδευτές σεξουαλικής αγωγής λένε ότι είναι καλύτερο να θίγετε τα μεγάλα θέματα ενώ κάνετε κάτι άλλο.

«Πολλές φορές, οι χρήσιμες συζητήσεις για το σεξ και τις σχέσεις γίνονται στο αυτοκίνητο, όταν δεν κοιτάζετε ο ένας τον άλλον ή όταν πλένετε τις κατσαρόλες. Αν δεν κοιτάζετε απαραίτητα ο ένας τον άλλον, μπορείτε να κρατήσετε τη συζήτηση πιο χαλαρή» λέει ο Hancock. Στοχεύστε σε μια προσέγγιση «λίγο-και-πολλές φορές», λέει.

Σκεφτείτε τις λέξεις

Όλοι οι σεξουαλικοί παιδαγωγοί συνιστούν να αποφεύγονται οι ευφημισμοί ή η αργκό για τα μέρη του σώματος. «Χρησιμοποιήστε σωστούς όρους για την ανατομία, αντί να καλύπτετε τα σώματα και τα γεννητικά όργανα με ντροπή και στίγμα», λέει η Padalia.

«Προφανώς, οι οικογένειες έχουν διαφορετικές λέξεις, ειδικά με μικρά παιδιά», λέει η Evans, «αλλά το να το παρακάμπτεις, σε σημείο που να μην κάνεις πραγματικά μια συζήτηση για το σεξ, δεν βοηθάει. Το να είσαι πραγματικά σαφής σημαίνει ότι βεβαιώνεσαι ότι περνάς το μήνυμά σου».

Να μην είστε επικριτικοί

H Evans λέει ότι είναι καλύτερο να χρησιμοποιείτε ουδέτερη γλώσσα όταν μιλάτε για τον μελλοντικό σύντροφο του παιδιού σας. «Μην λέτε όταν θα έχεις φίλο, αλλά καλύτερα να λέτε τον/την μελλοντικό σου σύντροφο»». Ομοίως, λέει η Padalia, προσπαθήστε να απαντάτε με μη επικριτικό τρόπο όταν μοιράζονται μαζί σας τις εμπειρίες τους. «Το να απαντάτε με κριτική διάθεση είναι ένας πολύ γρήγορος τρόπος να κλείσετε την πόρτα σε μελλοντικές συζητήσεις».

«Όταν ήμουν έφηβη, αν μου έλεγαν να μην κάνω κάτι, το έκανα αμέσως», λέει η Jo Morgan, η οποία εδρεύει στο Πόρτσμουθ και διευθύνει το Engendering Change, το οποίο παρέχει εκπαίδευση για το σεξ, τις σχέσεις και τη διαφορετικότητα στα σχολεία και όχι μόνο. «Ο κόσμος στον οποίο μεγαλώνουν είναι διαφορετικός από αυτόν στον οποίο μεγαλώσαμε εμείς. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα νομιμοποιούσα την αποστολή γυμνών φωτογραφιών, αλλά θα έμπαινα σε αυτή τη συζήτηση γνωρίζοντας ότι πολλοί νέοι το έχουν ήδη κάνει και θα τους βοηθούσα να το διαχειριστούν».

Είναι τιμή για ένα νέο άτομο να σας εμπιστευτεί τέτοια θέματα, οπότε αντιμετωπίστε το με τον σεβασμό που του αξίζει, λέει η Simpson: «Μεγάλωσα σε μια αρκετά ομοφοβική, μισογυνική, αντι-τρανς κουλτούρα και νομίζω ότι σε μεγάλο βαθμό είμαστε ακόμα εκεί, οπότε μπορεί να είναι αρκετά δύσκολο όταν συμβαίνει μια απροσδόκητη συζήτηση με ένα νέο άτομο».

Προτείνει να προσπαθήσουμε «να μην κατευθύνουμε τα νέα άτομα προς κάποια κατεύθυνση που μπορεί να προτιμούμε ή που πιστεύουμε ότι μπορεί να το κάνει πιο ευτυχισμένο συνολικά, γιατί αυτή είναι η δική μας κρίση. Αφήστε τους το χώρο και την ελευθερία να εξερευνήσουν».

Χρησιμοποιείστε χιούμορ

Το γέλιο μπορεί να βοηθήσει, λέει η Evans. «Ένα από τα πράγματα με τα οποία παλεύουν οι άνθρωποι είναι να βρουν την ισορροπία μεταξύ σοβαρότητας και αμηχανίας. Αλλά υπάρχει μια μέση λύση: το χιούμορ. Πολλά από αυτά έχουν να κάνουν με τη διασκέδαση, έχουν να κάνουν με την ευχαρίστηση» – και μπορείτε να πείτε σε ένα νέο άτομο ότι, παρόλο που μπορεί να βρίσκει κάποια πράγματα περίεργα ή δυσάρεστα αυτή τη στιγμή, όταν μεγαλώσει μπορεί να ενδιαφερθεί περισσότερο.

«Το σεξ είναι διασκεδαστικό», λέει ο Morgan. «Το να μιλάς για το σεξ είναι αστείο και διασκεδαστικό. Το μεταφέρω αυτό στην τάξη μου και στις συζητήσεις με τα δικά μου παιδιά. Αν μπορέσουμε να ξεπεράσουμε αυτή την αμηχανία και το ταμπού, νομίζω ότι αυτό που τους δίνουμε είναι σεξουαλική παιδεία, και αυτό σημαίνει ότι θα είναι πολύ πιο ικανά να έχουν πρόσβαση σε ό,τι χρειάζονται όσον αφορά το σεξ, είτε πρόκειται να πάνε στο κατάστημα και να αγοράσουν προφυλακτικά είτε να πάνε σε μια κλινική σεξουαλικής υγείας και να κάνουν ένα τεστ για μια σεξουαλικά μεταδιδόμενη λοίμωξη είτε, όταν είναι με έναν σύντροφο, να διαπραγματευτούν τη συναίνεση. Αν μπορούμε να διαμορφώσουμε τη σεξουαλική παιδεία και να τους βοηθήσουμε να αποκτήσουν αυτή τη δεξιότητα, αυτό αποτελεί τεράστιο μέρος μιας ευτυχισμένης και υγιούς ζωής».

Η έννοια της συγκατάθεσης

«Οι άνθρωποι υποθέτουν ότι τα παιδιά τους θα μεγαλώσουν και θα έχουν καλή ηθική, επειδή αισθάνονται ότι έχουν καλή ηθική, και έτσι τα παιδιά τους δεν θα επιτίθονταν ποτέ σεξουαλικά σε κάποιον», λέει η Evans. «Αλλά πρέπει να διδάξουμε τα πολύ βασικά πράγματα, όπως η συναίνεση και η επικοινωνία, γιατί δεν μπορούμε να υποθέσουμε ότι ένας νέος θα τα μάθει αυτά μόνος του».

«Κάνουμε συναινετικά πράγματα σε όλες τις πτυχές της καθημερινής μας ζωής», λέει ο Hancock. «Αν έχετε μοιραστεί ποτέ ένα γεύμα ή έχετε παρακολουθήσει μια τηλεοπτική εκπομπή με κάποιον, τότε όλα αυτά είναι πολύ σύνθετες διαπραγματεύσεις συναίνεσης, επειδή η συναίνεση έχει να κάνει με την ελευθερία να επιλέξεις να συμφωνήσεις». Στα εργαστήριά του, ο Hancock βάζει τους νέους να συζητήσουν όλα τα πράγματα που κάνουν και που ξέρουν ότι είναι συναινετικά και τι συμβαίνει για κάθε άτομο σε αυτή την αλληλεπίδραση, ώστε να μπορούν να «εφαρμόσουν κάποια από τη μάθηση από αυτές τις άλλες πτυχές της ζωής στο σεξ».

Μην βασίζεστε μόνο στο σχολείο

Στην Αγγλία, η εκπαίδευση σε θέματα σχέσεων και σεξ έγινε υποχρεωτική το 2020. Στο δημοτικό σχολείο αυτό περιλαμβάνει τις υγιείς σχέσεις στα πρώτα χρόνια, και στη συνέχεια την εφηβεία και την αναπαραγωγή ως μέρος της επιστήμης καθώς μεγαλώνουν. Τα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης υποχρεούνται να καλύπτουν τα πάντα, από τη γονιμότητα και τα ΣΜΝ έως τον εξαναγκασμό και τη συναίνεση.

Αυτό σημαίνει, εξηγεί ο Morgan, ότι «κάθε μαθητής θα πρέπει να λαμβάνει αυτό το υποχρεωτικό περιεχόμενο. Στα θρησκευτικά σχολεία, αυτό μπορεί να ερμηνευτεί από την οπτική γωνία της πίστης. Στην πραγματικότητα, αυτό που βλέπω είναι ότι η παράδοση και η ποιότητα είναι απίστευτα αποσπασματικές και πραγματικά ασυνεπείς». «Υπάρχουν σχολεία που κάνουν σπουδαία δουλειά», λέει η Evans, «αλλά τα περισσότερα καλύπτουν πραγματικά μόνο τα βασικά. Έχουν πολύ λίγη σχέση με τον σύγχρονο κόσμο και την πραγματικότητα του τοπίου των σχέσεων στο οποίο οι νέοι περιηγούνται».

Να τους διδάξετε να σκέφτονται κριτικά για το πορνό

Ένα πράγμα που πιθανώς δεν συμβαίνει αρκετά στο σχολείο είναι να εφοδιάζουμε τους νέους με τις δεξιότητες να σκέφτονται κριτικά σχετικά με αυτά που βλέπουν στο διαδίκτυο, λέει η Evans. «Περισσότερο από κάθε άλλη γενιά, οι νέοι έχουν πρόσβαση σε πλήθος σεξουαλικής εκπαίδευσης στο διαδίκτυο, αλλά πολλά από αυτά είναι απαίσια. Δίνοντάς τους τις δεξιότητες να καθορίζουν τι είναι αληθινό, τι είναι ιατρικά ακριβές και τι είναι μη χρήσιμο, είναι ίσως ένα από τα καλύτερα πράγματα που μπορείτε να κάνετε».

«Γνωρίζουμε από την περσινή έκθεση του Επιτρόπου Παιδιών ότι το 10% των εννιάχρονων παιδιών έχουν δει διαδικτυακό πορνό», λέει ο Morgan. «Η μέση ηλικία πρόσβασης είναι τα 13 έτη». Η καθυστέρηση των συζητήσεων γύρω από το πορνό σημαίνει ότι «αφήνουμε τα παιδιά στον κίνδυνο να έχουν την πρώτη τους εκπαίδευση για το σεξ από το πορνό, και αυτό είναι δυνητικά συγκεχυμένο και επιζήμιο», συνεχίζει.

«Θα προτιμούσα να κάνω μια δύσκολη συζήτηση με ένα παιδί, η οποία να το ενδυναμώνει και να του δίνει τη δυνατότητα να το αντιμετωπίσει, παρά να μην το κάνει. Νομίζω ότι οι άνθρωποι ανησυχούν ότι αν κάνουμε αυτή τη συζήτηση, τότε θα τρέξουν στο διπλανό δωμάτιο και θα αποκτήσουν πρόσβαση σε πορνό, επειδή έχουμε φυτέψει τον σπόρο. Αλλά στην πραγματικότητα, αν κοιτάξετε όλα τα στοιχεία σχετικά με τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, δεν οδηγεί σε σεξουαλικές συμπεριφορές. Αυτό που κάνει είναι ότι τείνουν να το κάνουν αργότερα και όταν το κάνουν, η συμπεριφορά τους είναι λιγότερο επικίνδυνη».

«Πολλοί νέοι θα κοιτάζουν πορνό αν έχουν πρόσβαση σε τηλέφωνο ή φορητό υπολογιστή», λέει ο Simpson. «Είναι εντάξει να ανησυχούν οι γονείς, καθώς η προβολή πορνό μπορεί να προκαλέσει εθισμό και να δημιουργήσει μη ρεαλιστικές προσδοκίες για το σεξ». Αλλά μπορεί να επαναδιατυπωθεί ως ένδειξη ότι οι νέοι ενδιαφέρονται για το σεξ και για το πώς λειτουργούν τα σώματα. Αντί για την τιμωρία, χρησιμοποιήστε το ως μια ευκαιρία για να «μιλήσετε για το σεξ και τις σχέσεις ευρύτερα, αλλά και να πλαισιώσετε το μεγαλύτερο μέρος του πορνό ως μη ρεαλιστικό με πολλούς τρόπους: δημιουργείται από ερμηνευτές, συχνά επικεντρώνεται σε μια ανδρική προοπτική, μερικές φορές βίαιο, και χωρίς συζητήσεις σχετικά με τη συναίνεση ή το νόημα».

Μην τα κρίνετε για τα πράγματα που βλέπουν

«Ένα πραγματικά χρήσιμο πράγμα που μπορείτε να πείτε είναι: Αν μπείτε στο διαδίκτυο και δείτε κάτι που σας ενοχλεί, απλά ενημέρωσέ με»», λέει η Hancock. Ορισμένες έρευνες έχουν δείξει ότι όταν τα παιδιά προεφηβικής ηλικίας σκοντάφτουν σε πορνογραφικό υλικό στο διαδίκτυο, ανησυχούν περισσότερο για το αν οι γονείς τους θα θυμώσουν μαζί τους επειδή το είδαν, παρά για το αν είδαν το ίδιο το υλικό.

Να είστε υποστηρικτικοί, όχι πιεστικοί σχετικά με την αντισύλληψη

Η Evans θυμάται ότι οι γονείς της της έδειχναν πώς να χρησιμοποιεί προφυλακτικό, αλλά οι συζητήσεις για την αντισύλληψη δεν ήταν πάντα ξεκάθαρες.

«Οι νέες κοπέλες νιώθουν ότι δεν μπορούν να απευθυνθούν σε γιατρό χωρίς να ενημερωθούν οι γονείς και να δώσουν την άδεια τους για να πάρουν το χάπι λέει. «Ξεκαθαρίστε ότι όποιες επιλογές και αν επιλέξουν να ακολουθήσουν, αυτό που έχει σημασία για εσάς είναι να είναι ασφαλείς και να κάνουν τη σωστή επιλογή για το σώμα τους».

Μιλήστε και για την περίοδο

Διδάξτε σε όλα τα παιδιά για όλα τα σώματα, όχι μόνο για το δικό τους. «Καμία από εμάς δεν θα βρισκόταν εδώ αν δεν υπήρχε ο κύκλος της περιόδου» λέει η Padalia, «γι’ αυτό είναι πραγματικά σημαντικό να μάθουν όλοι γι’ αυτόν, όχι μόνο από βιολογική και υγειονομική άποψη, αλλά και με ενσυναίσθηση και κατανόηση».

Αφήστε χρήσιμα βιβλία τριγύρω

«Η μαμά μου συνήθιζε να αφήνει βιβλία στις σκάλες για να διαβάζω», λέει η Evans. Τα πράγματα έχουν προχωρήσει λίγο μετά την Judy Blume. Ο Evans συνιστά το Here and Queer – a Queer Girl’s Guide to Life της Rowan Ellis και το Officially Losing it της Rebecca Anderson, μαζί με το podcast της Suzi Ruffell. Η Morgan προτείνει την ιστοσελίδα Sex Education Forum, και η Hancock προτείνει το Scarleteen και τα βιβλία του Cory Silverberg. Η Simpson λέει ότι αξίζει να παρακολουθήσετε την τηλεοπτική εκπομπή Sex Education με τους εφήβους για να τη χρησιμοποιήσετε ως αφετηρία.

Παραδεχτείτε ότι και εσείς μαθαίνετε ακόμα

Μην ντρέπεστε αν δεν ξέρετε την απάντηση σε κάτι, λέει η Evans υπενθυμίζοντας ότι χρειάστηκε να το κάνει και η ίδια κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας σε 150 κορίτσια. «Το να βλέπει ένας νέος ότι ένας ενήλικας δεν ξέρει κάτι και μπορεί να πάει να βρει τις πληροφορίες, μπορεί να του δώσει μεγάλη δύναμη», λέει η Padalia. «Είναι μια αμφίδρομη διαδικασία – να είστε προετοιμασμένοι να μάθετε πράγματα από αυτούς».

Tags