Για τους ανθρώπους, η ημερομηνία που έχουν γενέθλια μπορεί κατά καιρούς να έχει καθορίσει την διάθεσή τους. Για παράδειγμα, πολλοί που έχουν γεννηθεί καλοκαίρι θυμούνται τα παιδικά τους χρόνια καθώς δεν είχαν την ευκαιρία να γιορτάσουν τα γενέθλια στο σχολείο με τους συμμαθητές τους.

Για άλλα ζώα, βέβαια, τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα και πιο σοβαρά. Για τα ψάρια ας πούμε, η χρονική στιγμή της γέννησής τους μπορεί να καθορίσει κάτι πολύ σημαντικό: το αν θα ζήσουν ή θα πεθάνουν. Οπότε, για να νιώθουν σίγουρα και ασφαλή παίρνουν την κατάσταση πάνω τους…

Οι επιστήμονες γνώριζαν ήδη ότι τα ψάρια έχουν την ικανότητα να επιλέγουν τα δικά τους γενέθλια, δηλαδή την ημέρα και την ώρα που εκκολάπτονται. Αλλά τώρα ξέρουν και πώς ακριβώς το κάνουν.

Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 5 Δεκεμβρίου στο Science, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι τα ψάρια ξεκινούν τη διαδικασία εκκόλαψης μέσω ενός εγκεφαλικού σήματος που ονομάζεται ορμόνη απελευθέρωσης θυρεοτροπίνης ή TRH, η οποία ταξιδεύει σε έναν αδένα εκκόλαψης που αποσυνθέτει το τοίχωμα του αυγού.

Το κλειδί για το νέο εύρημα ήταν η αποκάλυψη αυτού του κρυμμένου νευρικού κυκλώματος στα ψάρια ζέβρα, το οποίο δείχνει ότι ουσιαστικά ελέγχουν τη μοίρα τους από έμβρυα.

«Αυτή η πρωτοποριακή ανακάλυψη αποκαλύπτει έναν άγνωστο μέχρι σήμερα νευρωνικό μηχανισμό που διέπει μια κρίσιμη μετάβαση στο στάδιο της ζωής, δείχνοντας ότι τα έμβρυα δεν είναι παθητικά, αλλά αντίθετα λαμβάνουν ενεργά αποφάσεις για τη ζωή ή τον θάνατο», σημειώνουν οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ σε δελτίο Τύπου.

Η διαδικασία αυτή καθορίζει την έκβαση «ενός από τα πιο κρίσιμα γεγονότα για τα ωοφόρα είδη τα οποία παράγουν αυγά που εκκολάπτονται έξω από το σώμα της μητέρας», αναφέρεται στη μελέτη. «Η απόφαση για εκκόλαψη συχνά συγχρονίζεται προσεκτικά ώστε να συμπέσει με ευνοϊκές συνθήκες που θα βελτιώσουν την επιβίωση κατά τα πρώτα στάδια της ζωής».

Και οι «ευνοϊκές συνθήκες» σημαίνουν κάτι διαφορετικό για διάφορα είδη ψαριών. Μια μελέτη του 2012 για τα ψάρια ζέβρα, για παράδειγμα, διαπίστωσε ότι τα αυγά προτιμούσαν να εκκολάπτονται κατά τη διάρκεια της ημέρας. Και αν ήταν έτοιμα να εκκολαφθούν όταν σκοτείνιαζε, θα περίμεναν μέχρι να έρθουν και πάλι ευνοϊκές συνθήκες, δηλαδή να ξαναδούν φως ημέρας.

«Οι ρυθμοί εκκόλαψης φάνηκε να ελέγχονται από έναν μηχανισμό ρολογιού που περιόριζε ή «πύρωνε» την εκκόλαψη σε μια συγκεκριμένη ώρα της ημέρας/νύχτας», ανέφερε η έρευνα. Στον αντίποδα, οι γλώσσες της Σενεγάλης που επίσης μελετήθηκαν, επέλεξαν να εκκολαφθούν στο σκοτάδι.

Αλλά οι κλίσεις των ψαριών είναι κάτι περισσότερο από απλές προτιμήσεις. «Η επιβίωση εξαρτάται από τον τέλειο συγχρονισμό», προστίθεται στο δελτίο τύπου. Αν τα ψάρια εκκολαφθούν πολύ νωρίς ή αργά, κινδυνεύουν με «βέβαιο θάνατο», καθώς μπορεί να μην είναι σε θέση να εκτελέσουν βασικές λειτουργίες όπως η αναπνοή ή πιο περίπλοκες όπως η αποφυγή των θηρευτών. Και αν δεν έχουν καθόλου TRH όταν το χρειάζονται, θα πεθάνουν πριν γεννηθούν.

Έτσι, για τα σπονδυλωτά, η επιλογή των γενεθλίων τους συνοδεύεται από μεγάλη πίεση. Για τους επιστήμονες, ωστόσο, η ανακάλυψη αυτού του πολυπόθητου κυκλώματος γεννά ερωτήματα σχετικά με το ποια άλλα είδη μπορεί να ελέγχουν τη μοίρα τους με παρόμοιο τρόπο.

Και τελικά, αυτές οι γνώσεις για τη συμπεριφορά των ψαριών αποφέρουν «μια βαθύτερη κατανόηση της περίπλοκης αλληλεπίδρασης μεταξύ νευροβιολογίας και περιβαλλοντικής προσαρμογής», σημειώνεται στο δελτίο Τύπου.