Δεκατέσσερα τζιπ σταματούν κοντά στα λιοντάρια που κοιμούνται, ενώ καίνε καύσιμα. Η μυρωδιά της βενζίνης κυριαρχεί στην ατμόσφαιρα, καταπνίγοντας το πρωινό αεράκι, καθώς μερικοί οδηγοί παρκάρουν παράνομα εκτός δρόμου στο Εθνικό Πάρκο Chobe της Μποτσουάνα, συνθλίβοντας τη βλάστηση, ώστε οι επίτιμοι επιβάτες τους να έχουν καλύτερη θέα. Ένα-ένα τα οχήματα απομακρύνονται προς άλλα ζώα ή προς τα καταφύγια όπου οι ταξιδιώτες θα γευματίσουν – πιθανότατα πέταξαν εκεί και/ή οδήγησαν από τη Νότια Αφρική – πριν επιβιβαστούν σε ένα ακόμα μικροσκοπικό αεροπλάνο.

Οι ιδιωτικές πτήσεις και η κατασκευή μίνι πόλεων στην απομακρυσμένη σαβάνα έρχονται σε αντίθεση με ένα από τα πιο αξιοσημείωτα κινήματα του κλάδου: τα πράσινα ταξίδια. Ωστόσο, τα υπεύθυνα σαφάρι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση, επεκτείνοντας τις προστατευόμενες περιοχές, επενδύοντας στην περιβαλλοντική έρευνα και δημιουργώντας οικονομική υποστήριξη για τις τοπικές κοινότητες.

Τώρα, καθώς αυξάνεται η πίεση από την κλιματική κρίση, ένας αυξανόμενος αριθμός ταξιδιωτών αναζητά περιβαλλοντικά και κοινωνικά ηθικά σαφάρι που ελαχιστοποιούν το αποτύπωμα άνθρακα. Σύμφωνα με μια έκθεση του travel advisor Go2Africa, πιστοποιημένου από την B Corp, το ενδιαφέρον για βιώσιμα σαφάρι έχει αυξηθεί περισσότερο από 1000% τα τελευταία τέσσερα χρόνια.

Σε απάντηση, πολλοί από τους μεγαλύτερους και πιο δημοφιλείς διοργανωτές σαφάρι της ηπείρου διαφημίζουν ταξίδια με ουδέτερο αποτύπωμα άνθρακα (ακόμα και θετικών εκπομπών), αντικαθιστώντας παραδοσιακά τζιπ με ηλεκτρικά οχήματα, εγκαθιστώντας ηλιακούς συλλέκτες και αγοράζοντας πιστώσεις άνθρακα για να εξισορροπήσουν τα αεροπορικά ταξίδια των επισκεπτών τους. Μαζί τους, υπόσχονται ότι οι ταξιδιώτες μπορούν να απολαύσουν διακοπές χωρίς ενοχές και αποτυπώματα άνθρακα.

Ωστόσο, ορισμένοι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι αυτές οι προσπάθειες μπορεί να είναι μια έξυπνη ιδέα για να αξιοποιηθεί το αυξανόμενο άγχος της κοινωνίας για το κλίμα, το οποίο βρίσκεται σε υψηλό όλων των εποχών, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ. Στην καλύτερη περίπτωση, οι διοργανωτές σαφάρι ξέρουν απλώς τι θα τραβήξει την προσοχή ταξιδιωτών με οικολογική συνείδηση.

«Ονομάζεται πράσινος συνωστισμός», λέει η Judy Kepher-Gona, εκτελεστική διευθύντρια της Sustainable Travel and Tourism Africa, μιας συμβουλευτικής εταιρείας που βοηθά τους τουριστικούς προορισμούς και τις επιχειρήσεις να επιτύχουν τους στόχους αειφορίας τους. «Οι έμποροι στην τουριστική βιομηχανία είναι έξυπνοι. Αν μιλάς για ουδετερότητα άνθρακα, οι άνθρωποι σε ακούν περισσότερο από ό,τι όταν μιλάς για βιωσιμότητα γενικά. Είναι πιο κατανοητό και, ελλείψει καλύτερης λέξης, πιο σέξι – συνωστίζονται έτσι γύρω από αυτόν τον όρο».

Greenwashing ή μοντέλο πράσινης διαβίωσης;

Ο αφρικανικός ελέφαντας στο δωμάτιο: Υπάρχει πραγματικό σαφάρι ουδέτερου άνθρακα;

«Υποθέτω ότι σε ένα υπολογιστικό φύλλο μπορεί να είναι δυνατό», λέει η Lisa Scriven, γενική διευθύντρια του Fair Trade Tourism and Africa Coordinator of Green Destinations.

Η χειραγώγηση δεδομένων, τα κενά, ακόμα και οι διαφορετικές απόψεις για το τι ορίζει κάποιος “ουδέτερο εκπομπών άνθρακα” καθιστούν δύσκολο να γνωρίζουμε πόσο αυστηρά κριτήρια έχουν οι διοργανωτές σαφάρι όταν το διαφημίζουν. Για παράδειγμα, η Scriven αναφέρει ότι ορισμένα καταλύματα είναι ουδέτερα ως προς τον άνθρακα, αλλά αρνούνται να υπολογίσουν τις εκπομπές Scope 3, οι οποίες περιλαμβάνουν όλα όσα δεν παράγουν. Στην απομακρυσμένη Αφρική, όπου κάθε προμήθεια, επισκέπτης, υπάλληλος και μπουκάλι εισαγόμενης σαμπάνιας πρέπει να διανύσει μεγάλες αποστάσεις για να φτάσει σε μια ιδιωτική επιχείρηση στη μέση του Σερενγκέτι ή του Δέλτα του Οκαβάνγκο, το κόστος αυτό μπορεί γρήγορα να εκτοξευθεί στα ύψη.

Τόσο η Kepher-Gona όσο και η Scriven, προειδοποιούν επίσης να μην αγοράζετε στα τυφλά την υπόσχεση αντιστάθμισης άνθρακα, την οποία οι περισσότεροι φορείς εκμετάλλευσης ουδέτερου άνθρακα περιλαμβάνουν αυτόματα ως εισφορά ή προσφέρουν έναντι αμοιβής στους επισκέπτες. Για να είναι αποτελεσματικά, τα αξιόπιστα προγράμματα αντιστάθμισης άνθρακα θα πρέπει να συνδέονται απευθείας με τον προορισμό που επισκέπτεστε και να επενδύουν στη δικαιοσύνη για το κλίμα. Όταν έχετε αμφιβολίες για τη νομιμότητα της προσφοράς, η Scriven προτείνει να επικοινωνήσετε με ένα τρίτο μέρος, όπως η Credible Carbon. Στο χειρότερο σενάριο, ένα καλοπροαίρετο κατάλυμα μπορεί να μην αγοράσει με σύνεση τις πιστώσεις άνθρακα. δυστυχώς, η αγορά έχει γεμίσει με απάτες.

Ακόμα και όταν ένα σαφάρι πλησιάζει την ουδετερότητα άνθρακα, οι ειδικοί στη βιωσιμότητα συμφωνούν ότι η επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών άνθρακα από μόνη της δεν αρκεί για να διασφαλίσει ένα μακροπρόθεσμο, φιλικό προς το περιβάλλον μέλλον. Στην πραγματικότητα, μπορεί να αποσπάσει την προσοχή από μεγαλύτερα ζητήματα.

«Πιστεύω ότι όταν μια επιχείρηση λέει ότι είναι ουδέτερη από άνθρακα, υπάρχει άμεσο δέος», λέει η Scriven «Δεν είναι greenwashing γιατί ίσως είναι ουδέτεροι στον άνθρακα. Αλλά μπορεί να είναι πολύ παραπλανητικό όσον αφορά στο πιθανό βάρος με το οποίο επιβαρύνουν τον προορισμό»

Ρωτήστε τους: ποιες είναι οι αρχές αειφορίας σας; Οι αξιώσεις που κάνετε έχουν επαληθευτεί από τρίτο μέρος;

Ο Grant Cumings, διευθύνων σύμβουλος της Chiawa Safaris στη Ζάμπια, συμφωνεί. «Ακριβώς επειδή μια εταιρεία είναι θετική ως προς το κλίμα, αυτό δεν σημαίνει ότι φροντίζει καλά την άγρια ​​ζωή, τον βιότοπο, τους ντόπιους ή την οικονομία της Ζάμπια. Όλα αυτά είναι εξίσου σημαντικά – κατά την άποψή μου, πιο σημαντικά».

Ηγετικό ρόλο στα ολιστικά πρότυπα βιωσιμότητας

Ωστόσο, υπάρχουν καλά νέα. Οι πιο υπεύθυνοι διοργανωτές σαφάρι μειώνουν τις εκπομπές άνθρακα, ενώ ταυτόχρονα αναπτύσσουν πολύπλευρα πρότυπα που εκτείνονται σε όλη την επιχείρησή τους. Η Segera, το ιδρυτικό μέλος του The Long Run – ενός δικτύου τουριστικών επιχειρήσεων που βασίζονται στη φύση και περιλαμβάνει μερικά από τα κορυφαία σαφάρι της Αφρικής, όπως στο Εθνικό Πάρκο Singita Kruger και το Tswalu – ορίζει τη δέσμευσή της μέσω του πλαισίου 4Cs: διατήρηση, κοινότητα, πολιτισμός και εμπόριο.

Αρχικά ράντσο βοοειδών, το ακίνητο έχει μετατραπεί στο μεγαλύτερο ιδιωτικό κέντρο προστασίας της Ανατολικής Αφρικής, αλλά και σε ένα ακμάζον καταφύγιο άγριας ζωής, με σχέδια για την επανεισαγωγή ρινόκερων, που απειλούνται με εξαφάνιση, το 2025. Με έδρα στη Laikipia της Κένυας, μια περιοχή γνωστή για την υφαρπαγή γης όταν η αποικιοκρατική βρετανική κυβέρνηση εκδίωξε τους Μασάι την αρχή του 20ού αιώνα, η Segera δίνει προτεραιότητα στη σχέση της με τα γειτονικά χωριά.

«Η ουδετερότητα άνθρακα είναι ένα μέρος της βιωσιμότητας, αλλά εστιάζουμε πολύ περισσότερο στην κοινότητα», λέει ο Joy Juma, διευθυντής προγράμματος του Ιδρύματος ZEITZ που πρωτοστατεί στις βιώσιμες πρωτοβουλίες της Segera. «Τους δίνουμε τη δυνατότητα να είναι μέρος της αλυσίδας παρέχοντας ευκαιρίες απασχόλησης, υποτροφίες, εκπαίδευση και ιατρική περίθαλψη».

Εκτός από την κοινοτική εργασία, η διατήρηση είναι βασική προϋπόθεση. Η προστασία των ζώων από τους λαθροκυνηγούς, η χρήση περιβαλλοντικά υπεύθυνων οικοδομικών υλικών και η μείωση των απορριμμάτων είναι ένα σημείο εκκίνησης, αλλά brands που σκέφτονται μπροστά πηγαίνουν την πρωτοβουλία ένα βήμα παραπέρα με μετασχηματιστικά έργα βιοποικιλότητας και περιβαλλοντικής διαχείρισης. Στη Νότια Αφρική, η &Beyond Phinda εργάζεται σε ένα πρόγραμμα επανεισαγωγής του παγκολίνου, ενώ οι εργαζόμενοι δημιουργούν μια κρίσιμη ζώνη προστασίας για τους γορίλες του βουνού στο καταφύγιο Singita της Ρουάντα.

Τι πρέπει να αναζητήσουν οι ταξιδιώτες

Με τόσες πολλές πολυεπίπεδες πτυχές της βιωσιμότητας που πρέπει να ληφθούν υπόψη, είναι κατανοητό ότι ο μέσος ταξιδιώτης μπορεί να φορτιστεί εύκολα και να μπει στον πειρασμό να υποχωρήσει σε μία μόνο, όπως η ουδετερότητα άνθρακα. Για να αποφευχθεί το greenwashing, οι ειδικοί προτείνουν να επιλέξετε ένα κατάλυμα που έχει λάβει αναγνωρισμένη πιστοποίηση βιωσιμότητας – οι νόμιμοι οργανισμοί πραγματοποιούν ανεξάρτητους, επιτόπιους ελέγχους τουλάχιστον κάθε τρία χρόνια. Ο Dr Andrea Ferry, συντονιστής της ομάδας βιωσιμότητας στη Singita, προτείνει επίσης να ελέγξετε τον ιστότοπο ενός καταλύματος για ξεκάθαρα δεδομένα σχετικά με τις δαπάνες όσον αφορά κοινοτικά έργα και διατήρησης. Η συνεργασία με μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς είναι ένα άλλο καλό σημάδι.

«Lodges με υψηλό επίπεδο βιωσιμότητας είναι πιθανό να έχουν ξεχωριστό ταμείο ή καταπίστευμα που εκτελεί τα έργα αυτά», λέει.

Οι επισκέπτες πρέπει επίσης να είναι αρκετά τολμηροί για να κάνουν τις σωστές ερωτήσεις πριν από την κράτηση, προκειμένου να καταστήσουν υπεύθυνους τους operators , λέει η Kepher-Gona. «Ρωτήστε τους: “ποιες είναι οι αρχές αειφορίας σας; Έχουν επαληθευτεί οι ισχυρισμοί που κάνετε από τρίτο μέρος; Πώς μετράτε τους στόχους σας; Πού είναι η τελευταία σας αναφορά; Τι έχετε κάνει για την τοπική κοινωνία τα τελευταία 30 χρόνια;” Μια νόμιμα βιώσιμη επιχείρηση θα πρέπει να είναι περήφανη για τις απαντήσεις της». Σύμφωνα με τον Ferry, ορισμένα καταλύματα ενθουσιάζονται προσκαλώντας τους επισκέπτες να δουν τις εγκαταστάσεις ανακύκλωσης, τη συλλογή βρόχινου νερού, το σύστημα ηλιακής ενέργειας και πολλά άλλα.

Πάνω απ ‘όλα, πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στη λογοδοσία και τη διαφάνεια, ενώ αναγνωρίζουν περιθώρια βελτίωσης και ανάπτυξης. Για παράδειγμα, η Segera ελπίζει να μειώσει τη χρήση καυσίμου και να στραφεί σε ηλεκτρικά οχήματα, ενώ η Singita εργάζεται πάνω σε ένα σύστημα για τον υπολογισμό των εκπομπών άνθρακα Scope 3 και για την καλύτερη διαχείριση της κατανάλωσης νερού.

«Η βιωσιμότητα είναι πολύπλευρη και είναι σπάνιο να βρεθούν τέλειες λύσεις», καταλήγει ο Ferry. «Όσο πιο ολιστικά μπορεί κανείς να σκεφτεί, τόσο καλύτερη είναι η λύση».

Με πληροφορίες από BBC