Εάν σου ζητήσουν να φανταστείς έναν ψυχοπαθή, το πιο πιθανό είναι να πάει το μυαλό σου σε κάποιον άνδρα – και, ενδεχομένως, να κάνεις το ίδιο εάν σου ζητηθεί να σκεφτείς κάποιον που πάσχει από ναρκισσισμό. Το ίδιο λάθος, απ’ ό,τι φαίνεται, έκαναν και οι επιστήμονες αφού η έρευνα για τα «σκοτεινά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας» επικεντρωνόταν ανέκαθεν στους άνδρες.

Από τον Τσαρλς Μάνσον και τον Τεντ Μπάντι μέχρι τον Αδόλφο Χίτλερ και τον Ντόναλντ Τραμπ, οι περισσότεροι «διάσημοι» που θεωρούμε ψυχοπαθείς ή ναρκισσιστές είναι άνδρες. Αυτό ισχύει και στη μυθοπλασία: οι Hannibal Lecter, Patrick Bateman και Norman Bates ήταν όλοι άνδρες.

Οι επιστήμονες υπέθεταν για πολύ καιρό ότι οι γυναίκες ήταν απλώς πολύ «υπέροχες», «όμορφες», «λεπτεπίλεπτες» για να είναι ψυχοπαθείς ή να τρέφουν μέσα τους έντονα ναρκισσιστικά στοιχεία – και δεν έκαναν καν τον κόπο να το ερευνήσουν περισσότερο.

Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες, έρευνες που επικαλείται ο Guardian αμφισβητούν όλο και περισσότερο αυτό το στερεότυπο, υποδεικνύοντας ότι και οι γυναίκες μπορούν να έχουν μια σκοτεινή πλευρά.

Πισώπλατα μαχαιρώματα

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε – σε κάποιο βαθμό – ορισμένα σκοτεινά χαρακτηριστικά προσωπικότητας. Αυτά, συχνά, συνδυάζονται σε αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν «σκοτεινή τριάδα: ψυχοπάθεια, ναρκισσισμό και μακιαβελισμό» – δηλαδή, επιδίωξη ελέγχου και εξουσίας μέσω χειραγώγησης.

Πρόσφατη έρευνα της Antonella Somma από το Πανεπιστήμιο Vita-Salute San Raffaele στο Μιλάνο και των συνεργατών της διερεύνησε τα σκοτεινά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας σε σχεδόν 1.000 Ιταλίδες.

Διαπίστωσαν ότι οι γυναίκες με αυξημένα επίπεδα τέτοιων χαρακτηριστικών είχαν περισσότερες πιθανότητες να είναι αρκετά πιο επιθετικές. Ο τρόπος με τον οποίο εκφράζουν τον θυμό τους, ωστόσο, μπορεί να είναι διαφορετικός από τους άνδρες, με τη διάδοση φημών, «πισώπλατα μαχαιρώματα μεταξύ των γυναικών και περισσότερη κατά μέτωπο επίθεση κατά των ανδρών», λέει η Somma.

Διαβασε ακομα

Πες μου τι ζώδιο είσαι να σου πω τι σκύλος σού ταιριάζει

Οι δύο τύποι

Οι ερευνητές ανακάλυψαν, επίσης, πως ο ναρκισσισμός μπορεί να διακρίνεται σε δύο τύπους: τον μεγαλοπρεπή και τον ευάλωτο. Η Ava Green από το City St George’s του Πανεπιστημίου του Λονδίνου αναφέρει ότι ενώ οι άνδρες είναι πιο πιθανό να έχουν «μεγαλοπρεπή» ναρκισσισμό, καυχιούνται για την υψηλή αυτοεκτίμηση και την εξωστρέφεια, ενώ οι γυναίκες εμφανίζουν συχνότερα την «ευάλωτη μορφή», που περιλαμβάνει εσωστρέφεια, αμυντικότητα και χαμηλή αυτοεκτίμηση.

«Οι γυναίκες-ναρκισσιστές κακοποιούν με τρόπους που η κοινωνία το επιτρέπει», υποστηρίζει η Green. «Συχνά εκμεταλλεύονται τη θηλυκότητά τους, παρουσιάζονται ως γλυκομίλητες, αλλά είναι πονηρές, και έχουν προμελετημένο σχέδιο». Μπορεί ακόμα να λένε ψέματα, να εξαπατούν και να ελέγχουν τους άλλους.

Οι γυναίκες με ευάλωτο ναρκισσισμό, ωστόσο, ήταν λιγότερο κοινωνικά αποκλίνουσες και πιο ευχάριστες από τις γυναίκες με άλλα σκοτεινά χαρακτηριστικά. Είχαν επίσης περισσότερες παρανοϊκές σκέψεις και τη χειρότερη ψυχική υγεία από όλες. Αυτό, ενδεχομένως, οφείλεται στο γεγονός ότι είναι πιο ανασφαλείς και επιθυμούν να ενταχθούν. «Συχνά προσποιούνται καλύτερα την ενσυναίσθηση», λέει η Green.

«Οι γυναίκες ηγέτες με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά μπορούν να προκαλέσουν εξίσου μεγάλη ζημιά στη φήμη τους, και εκφοβισμό, όπως και οι άνδρες – απλώς το κάνουν με πιο ύπουλο τρόπο», συμπληρώνει.

Ο ευάλωτος ναρκισσισμός, επίσης, συνδέεται πιο έντονα με την επιθετικότητα στις σχέσεις, καθώς και με τον σωματικό και λεκτικό εκφοβισμό, από ό,τι ο μεγαλοπρεπής τύπος.

Οι λάθος διαγνώσεις

Λαμβάνοντας υπόψη τα ευάλωτα χαρακτηριστικά του ναρκισσισμού, η Green διαπίστωσε ότι τα κλινικά επίπεδα του χαρακτηριστικού είναι εξίσου κοινά, αν όχι πιο διαδεδομένα, στις γυναίκες. Αλλά πολλά διαγνωστικά πρωτόκολλα, συμπεριλαμβανομένου του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5), είναι στραμμένα προς τους άνδρες, εστιάζοντας στον μεγαλοπρεπή ναρκισσισμό.

Επομένως, ο γυναικείος ναρκισσισμός συχνά διαγιγνώσκεται λανθασμένα ως οριακή διαταραχή προσωπικότητας, σύμφωνα με την Green. Αυτό έχει σημασία επειδή τα υψηλά επίπεδα ναρκισσισμού συνδέονται με την εγκληματικότητα. Έτσι, η επιστημόνισσα σχεδιάζει μια νέα μελέτη στις βρετανικές φυλακές για να αξιολογήσει πώς το σύστημα αποτυγχάνει να συλλάβει τα ευάλωτα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά των γυναικών κρατουμένων.

Διαβασε ακομα

Κάπου εκεί έξω ζει ο σωσίας σου και δεν έχετε μόνο παρόμοιο πρόσωπο

Μακιαβελισμός

Οι άνδρες συνήθως σημειώνουν υψηλότερα ποσοστά από τις γυναίκες στον μακιαβελισμό και στην ψυχοπάθεια. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι παρόμοια, αλλά οι μακιαβελικοί άνθρωποι τείνουν να έχουν καλύτερο έλεγχο των παρορμήσεων και την ικανότητα να παίζουν το μακροπρόθεσμο παιχνίδι σε σύγκριση με τους ψυχοπαθείς.

Ωστόσο, ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι τα τυποποιημένα τεστ μπορεί να υποτιμούν τον μακιαβελισμό στις γυναίκες. Εξάλλου, ολόκληρο το ψυχολογικό κατασκεύασμα εμπνεύστηκε από τις ιδέες ενός άνδρα – του Ιταλού διπλωμάτη και φιλοσόφου Νικολό Μακιαβέλι.

Οι έρευνες δείχνουν ότι ενώ οι μακιαβελικοί άνδρες και οι γυναίκες είναι εξίσου κυνικοί, οι άνδρες τείνουν να είναι πιο σίγουροι, διεκδικητικοί και εγωιστές, ενώ οι γυναίκες πιο ευσυνείδητες και αγχώδεις – παράλληλα, είναι πιο πιθανό να αμφιβάλλουν και να απατήσουν τον σύντροφό τους.

Ψυχοπάθεια

Το ίδιο θα μπορούσε να ισχύει και για την ψυχοπάθεια. Οι ψυχοπαθείς, άλλωστε, έχουν υψηλά επίπεδα γοητείας και χαρισματικότητας. «Ένα από τα βασικά πράγματα που θέλουν είναι η εξουσία και ο έλεγχος. Και αποκτούν αυτόν τον έλεγχο με όποιον τρόπο μπορούν», λέει ο Clive Boddy από το Πανεπιστήμιο Anglia Ruskin.

«Για έναν άνδρα αυτό μπορεί να είναι περισσότερο σωματικό, όπως μέσω του βίαιου εκφοβισμού, ενώ για μια γυναίκα μπορεί να είναι περισσότερο μέσω της χειραγώγησης των συναισθημάτων των ανθρώπων».

Οι γυναίκες με ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά, επίσης, χρησιμοποιούν συχνά τη σεξουαλικότητά τους για να αποκτήσουν δύναμη και έλεγχο.

Διαβασε ακομα

Τι κάνει κάποιον κατά συρροή δολοφόνο κι άλλες επτά ερωτήσεις για τους serial killers

Προκαταλήψεις

Το 1995, ο Michael Leveson, δημιουργός της κλίμακας Leveson, αναφέρει ότι ένα σαρωτικό 23% των ανδρών, αλλά μόνο το 6% των γυναικών, είχαν αρκετά υψηλά επίπεδα ψυχοπάθειας ώστε να προκαλούν προβλήματα στους άλλους.

Ο Boddy, ωστόσο, είναι εδώ και καιρό επιφυλακτικός απέναντι σε αυτούς τους αριθμούς. Με βάση τρεις προηγούμενες μελέτες του σε 913 άτομα (εκ των οποίων 570 γυναίκες) στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστραλία, διαπίστωσε, σε ανάλυση που δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί, ότι το 28% των ανδρών και το 19% των γυναικών είχαν αρκετά υψηλές βαθμολογίες στην πρωτογενή ψυχοπάθεια ώστε να είναι τοξικοί.

Οι προκαταλήψεις μεταξύ των αξιολογητών μπορεί να παίζουν ρόλο σε αυτό. «Οι άνδρες κλινικοί γιατροί και οι ερευνητές ψυχοπάθειας ενδεχομένως να είναι απρόθυμοι να διαγνώσουν μία όμορφη, γοητευτική γυναίκα που έχουν μπροστά τους με ψυχοπάθεια», λέει ο Boddy.

Αυτό, φυσικά, αποτελεί πρόβλημα. Οι γυναίκες με τέτοια χαρακτηριστικά μπορεί να δημιουργήσουν χάος στους χώρους εργασίας, στις σχέσεις, στις οικογένειες και στην κοινωνία γενικότερα.

Η ψυχοπάθεια δεν έχει μελετηθεί πολύ ούτε στις γυναίκες που έχουν παραβεί τον νόμο. Μια μελέτη του 2015 υπέδειξε ότι μόνο το 11-17% των γυναικών που έχουν διαπράξει εγκλήματα είναι ψυχοπαθείς, σε σύγκριση με το 31% των ανδρών.

Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται άβολα ακούγοντας αρνητικά πράγματα για τις γυναίκες. «Συχνά αγχώνομαι λίγο όταν παρουσιάζω στο κοινό [κάτι τέτοιο] από φόβο μη φύγουν στη μέση της ομιλίας μου οι γυναίκες», λέει η Green.

«Προσωπικά πιστεύω ότι αποφεύγοντας να απεικονίσουμε τις γυναίκες ως έχουσες αυτό το εύρος συμπεριφοράς – ότι μπορούν επίσης να είναι σκληρές, εγωιστικές και βαθιά ελαττωματικές – στην πραγματικότητα προσφέρουμε κακές υπηρεσίες στην ίδια την έννοια της ισότητας», καταλήγει.