Σερβιέτες, εσώρουχα ή cups: Ποιο προϊόν περιόδου είναι το πιο φιλικό προς το κλίμα;
Μεγέθυνση κειμένου
Είκοσι δισεκατομμύρια προϊόντα περιόδου μίας χρήσης απορρίπτονται κάθε χρόνο, μόνο στις ΗΠΑ. Υπάρχει ένα τεράστιο φάσμα επαναχρησιμοποιήσιμων επιλογών, από σερβιέτες μέχρι εσώρουχα και κύπελλα εμμήνου ρύσεως. Ποια είναι τα πιο βιώσιμα και πόσο ασφαλή είναι
Ίσως έχεις κι εσύ μια φίλη που χρησιμοποιεί εσώρουχα περιόδου, έχοντας πάρει την φιλική για το περιβάλλον απόφαση να απομακρυνθεί από τις σερβιέτες και τα ταμπόν μιας χρήσης. Τα εσώρουχα για την περίοδο μπήκαν στη ζωή των γυναικών σχετικά πρόσφατα και ίσως να μην έχεις ακούσει καν γι’ αυτά. Πολλές γυναίκες είναι επιφυλακτικές, εκφράζοντας την απορία αν και πόσο απορροφητικά είναι. Όσες τα χρησιμοποιούν μπορούν να σου δώσουν διαβεβαιώσεις και μάλλον αν τα δοκιμάσεις κι εσύ, θα γίνουν το προϊόν της επιλογής σου, ανάμεσα στις άλλες διαθέσιμες επιλογές. Στα ράφια των σούπερ μάρκετ και στα φαρμακεία θα βρεις πολλές επιλογές για σερβιέτες, και ταμπόν (μερικά βιολογικά, τα περισσότερα όχι), πολυάριθμα είδη cups και κάποια εσώρουχα περιόδου.
Και παρ’ όλα αυτά, 49 δισεκατομμύρια προϊόντα περιόδου μιας χρήσης χρησιμοποιούνται κάθε χρόνο μόνο στην Ευρώπη. Στις ΗΠΑ, είναι περίπου 20 δισεκατομμύρια που απορρίπτονται κάθε χρόνο, δημιουργώντας 240.000 τόνους στερεών αποβλήτων. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι σερβιέτες μιας χρήσης -που μπορεί να περιέχουν έως και 90% πλαστικό και καταλήγουν σε μεγάλο βαθμό σε χωματερές- είναι το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο προϊόν περιόδου.
Η Ana Santi του BBC έκανε έρευνα για να βρει το πιο βιώσιμο προϊόν περιόδου που είναι διαθέσιμο.
Δεδομένου ότι 1,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν έμμηνο ρύση κάθε μήνα, μια ομάδα ακαδημαϊκών με έδρα τη Γαλλία και τις ΗΠΑ διεξήγαγε μια αξιολόγηση του κύκλου ζωής των προϊόντων εμμήνου ρύσεως σε τέσσερις ομάδες προϊόντων: σερβιέτες και ταμπόν (με απλικατέρ) μιας χρήσης, μη βιολογικά και βιολογικά, σερβιέτες πολλαπλών χρήσεων, εσώρουχα περιόδου και κύπελλα εμμήνου ρύσεως, τα οποία είναι κατασκευασμένα από μαλακή, εύκαμπτη σιλικόνη ή καουτσούκ και μπορούν να χωρέσουν 20-30 ml (περίπου δύο κουταλιές της σούπας) εμμηνορροϊκού αίματος. Συγκρίνοντας οκτώ δείκτες επιπτώσεων στο περιβάλλον – δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη, ορυκτούς πόρους, χρήση γης, χρήση νερού, καρκινογόνες επιδράσεις, οικοτοξικότητα, οξίνιση και ευτροφισμό – και διεξάγεται σε διάστημα ενός έτους σε τρεις χώρες (Γαλλία, Ινδία και ΗΠΑ), η αξιολόγηση εξετάζει τις επιπτώσεις από την παραγωγή έως την απόρριψη.
Και στις τρεις χώρες και στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, το κύπελλο περιόδου ήταν σαφής νικητής, ακολουθούμενο από τα εσώρουχα περιόδου, τις επαναχρησιμοποιούμενες σερβιέτες και, στην τελευταία θέση, τις σερβιέτες μιας χρήσης και τα ταμπόν. Μικρό και ελαφρύ, το κύπελλο εμμήνου ρύσεως ενός ατόμου μπορεί να διαρκέσει έως και 10 χρόνια.
Οι σερβιέτες μίας χρήσης – τόσο οι βιολογικές όσο και οι μη βιολογικές – είχαν τις υψηλότερες επιπτώσεις και στις οκτώ κατηγορίες εκτός από τη χρήση νερού, ενώ οι μη βιολογικές σερβιέτες σημείωσαν τις υψηλότερες βαθμολογίες για το δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη και την εξάντληση των πόρων. Το δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη – η ικανότητα των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου να απορροφούν θερμότητα και να θερμαίνουν την ατμόσφαιρα σε μια δεδομένη χρονική περίοδο – προήλθε από την κατασκευή, με σχεδόν το ήμισυ των επιπτώσεων από την παραγωγή πολυαιθυλενίου (ένα πλαστικό με βάση το πετρέλαιο). Αλλά ένα από τα πιο εκπληκτικά αποτελέσματα – όχι τουλάχιστον για τους συντάκτες της έκθεσης – ήταν ότι οι σερβιέτες από οργανικό βαμβάκι είχαν τον υψηλότερο αντίκτυπο από όλα, σε πέντε κατηγορίες.
«Οι επιπτώσεις συνδέονται κυρίως με την παραγωγή πρώτων υλών και τη βιολογική παραγωγή, η οποία μπορεί να έχει υψηλότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις», εξηγεί η Mélanie Douziech, μία από τις συν-συγγραφείς της μελέτης από το πανεπιστήμιο Mines Paris-PSL. Η απόδοση της βιολογικής γεωργίας είναι χαμηλότερη από τη συμβατική γεωργία, πράγμα που σημαίνει ότι απαιτείται περισσότερο νερό και γη για την παραγωγή της ίδιας ποσότητας βιολογικού με το συμβατικό βαμβάκι. Παρόμοια αποτελέσματα βρέθηκαν για τα ταμπόν από βιολογικό και μη βιολογικό βαμβάκι.
Ανάλογα με το προϊόν, διαφορετικά τμήματα του κύκλου ζωής επηρεάζουν τις εκπομπές. «Για τα προϊόντα μίας χρήσης, είναι η παραγωγή και η κατασκευή των πρώτων υλών, καθώς πολλά από αυτά τα προϊόντα περιέχουν πλαστικά, τα οποία έχουν αρκετά μεγάλο αντίκτυπο στην υπερθέρμανση του πλανήτη», λέει η Douziech. «Με τα επαναχρησιμοποιήσιμα προϊόντα, είναι οι φάσεις κατασκευής και χρήσης, ιδίως οι απαιτήσεις σε ηλεκτρική ενέργεια».
Για το πλύσιμο όλων των επαναχρησιμοποιούμενων προϊόντων μεταξύ των χρήσεων απαιτείται νερό και ηλεκτρική ενέργεια, αλλά τα εσώρουχα περιόδου αποδίδουν καλύτερα από τις επαναχρησιμοποιούμενες σερβιέτες, εν μέρει επειδή διαφορετικά μια άλλη μορφή εσωρούχων θα φοριέται – και θα πλένεται – ανεξάρτητα. «Παρόλο που το κύπελλο περιόδου είναι ξεκάθαρος νικητής, τα εσώρουχα περιόδου είναι επίσης ένα εναλλακτικό προϊόν που μειώνει πραγματικά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις», λέει η Douziech. Ο τρόπος με τον οποίο τα φροντίζουμε μπορεί επίσης να επηρεάσει τις συνολικές επιπτώσεις, όπως το πλύσιμο σε χαμηλότερες θερμοκρασίες και ως μέρος μιας πλύσης πλήρους φορτίου.
Διαβασε ακομα
Τι πραγματικά παρακολουθούν οι εφαρμογές για την περίοδοΗ αξιολόγηση δεν εξέτασε την πλαστική ρύπανση, αλλά σύμφωνα με τη μελέτη κάθε συμβατική σερβιέτα, συμπεριλαμβανομένων των περιτυλιγμάτων, των φτερών και των συγκολλητικών, προσθέτει περίπου 2 γραμμάρια μη βιοδιασπώμενου πλαστικού – το ισοδύναμο τεσσάρων πλαστικών σακουλών – στο περιβάλλον και εκτιμάται ότι χρειάζονται 500 έως 800 χρόνια για να αποσυντεθούν. Η μελέτη προσθέτει ότι, στις ΗΠΑ, το 80% των συμβατικών ταμπόν και το 20% των συμβατικών σερβιετών πετιούνται στις τουαλέτες, φράζοντας τους υπονόμους και απελευθερώνοντας μικροπλαστικά στους ωκεανούς.
Πριν από την παρούσα έκθεση, το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος του ΟΗΕ ανέθεσε το 2021 μια μελέτη διαφόρων αναλύσεων του κύκλου ζωής που συνέκριναν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των προϊόντων εμμήνου ρύσεως, συμπεριλαμβανομένων των εκπομπών και της εξάντλησης των πόρων. Η συν-συγγραφέας Philippa Notten, διευθύντρια της μη κερδοσκοπικής εταιρείας TGH Think Space, με έδρα το Κέιπ Τάουν, η οποία επικεντρώνεται σε έργα για την ενέργεια, την κλιματική αλλαγή και τη βιωσιμότητα, αναφέρει ότι, λόγω έλλειψης δεδομένων, ο αντίκτυπος του πλαστικού στο τέλος της ζωής των προϊόντων εμμήνου ρύσεως δεν τεκμηριώνεται επαρκώς στις αξιολογήσεις κύκλου ζωής.
«Το πλαστικό τείνει να μοντελοποιείται σαν να καταλήγει σε χωματερή ή αποτεφρωτήριο. Αντιφατικά, η υγειονομική ταφή φαίνεται στην πραγματικότητα καλή από την άποψη του αποτυπώματος άνθρακα, επειδή το πλαστικό χρειάζεται εκατοντάδες χρόνια για να αποσυντεθεί, οπότε αυτές οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα δεσμεύονται στη χωματερή, η οποία λειτουργεί σαν δεξαμενή διοξειδίου του άνθρακα», λέει. «Στην πραγματικότητα, το προϊόν δεν καταλήγει πάντα σε ένα επίσημο ρεύμα διαχείρισης αποβλήτων- καταλήγει ως σκουπίδια στις παραλίες, ως μικροπλαστικά στη θάλασσα. Και εξακολουθεί να υπάρχει πολύς άνθρακας στην παραγωγή πλαστικών».
Στην έκθεση του UNEP, το κύπελλο εμμήνου ρύσεως βρίσκεται επίσης στην κορυφή με σημαντική διαφορά. «Είναι αρκετά σπάνιο να συμβαίνει αυτό σε ένα προϊόν», λέει η Notten. «Δεν είναι ότι το cup δεν έχει αποτύπωμα άνθρακα, αλλά επειδή είναι ένα τόσο μικρό, ελαφρύ προϊόν, ο αντίκτυπος είναι επίσης μικρός σε σχέση με άλλα προϊόντα».
«Σε αυτές τις μελέτες μιλάμε πάντα για “σημεία εξισορρόπησης”: Πόσες φορές πρέπει να χρησιμοποιήσετε ένα ανανεώσιμο προϊόν για να έχει αντισταθμίσει τις εκπομπές που προκαλούνται στις φάσεις κατασκευής και χρήσης του, σε σύγκριση με ένα προϊόν μιας χρήσης;» λέει η Notten. «Για πολλά προϊόντα, είναι συχνά πολύ υψηλό, όπως 100 φορές. Με ένα κύπελλο εμμήνου ρύσεως, πρέπει να το χρησιμοποιήσετε μόνο για ένα μήνα πριν εξισορροπήσει το αποτύπωμα άνθρακα».
Και οι δύο μελέτες εκφράζουν τη σημασία του πλαισίου και τονίζουν ότι οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου είναι μόνο μία από τις πολλές συνέπειες των προϊόντων και των διαδικασιών. «Ό,τι κι αν κάνουμε, θα έχουμε αντίκτυπο, αλλά η ιδέα είναι να ελαχιστοποιήσουμε αυτόν τον αντίκτυπο όσο το δυνατόν περισσότερο», λέει η Paula Pérez-López, συν-συγγραφέας της μελέτης της Γαλλίας και των ΗΠΑ και ερευνήτρια στο πανεπιστήμιο Mines Paris-PSL.
Η αξιολόγηση του κύκλου ζωής προτείνει στις γυναίκες να εξετάζουν παράγοντες πέραν των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών και πολιτιστικών συμπεριφορών και των υποδομών. «Αυτό ήταν εκτός του πεδίου της εμπειρογνωμοσύνης μας στην περιβαλλοντική αξιολόγηση, αλλά σε ορισμένες αφρικανικές χώρες, τα επαναχρησιμοποιήσιμα προϊόντα, ιδίως τα κύπελλα περιόδου, θα μπορούσαν να κάνουν τη διαφορά μεταξύ των κοριτσιών που πάνε στο σχολείο και εκείνων που χάνουν μαθήματα επειδή δεν έχουν πρόσβαση σε προϊόντα περιόδου», λέει η Pérez-López. «Φυσικά, το πρόβλημα της πρόσβασης επεκτείνεται σε όλα τα είδη προϊόντων, αλλά ένα κύπελλο περιόδου θα μπορούσε να είναι πολύ πιο εύκολα προσβάσιμο, επειδή είναι ένα μικρό προϊόν που διαρκεί πολύ καιρό».
Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες έχουν προειδοποιήσει για τις συνέπειες ενός κακώς τοποθετημένου και λανθασμένου μεγέθους κυπέλλου εμμήνου ρύσεως, με μια γυναίκα να εμφανίζει προσωρινά προβλήματα στα νεφρά και ορισμένες γυναίκες να υποφέρουν από πρόπτωση πυελικών οργάνων. Η Shazia Malik, σύμβουλος μαιευτήρας και γυναικολόγος στο Νοσοκομείο Portland του Λονδίνου, διστάζει να συστήσει κύπελλα περιόδου σε έφηβες, εκτός εάν διδαχθούν προσεκτικά πώς να τα χρησιμοποιούν και να τα φροντίζουν. «Τα τελευταία οκτώ χρόνια έχω δει ασθενείς – γυναίκες και έφηβες – που χρησιμοποιούν κύπελλα εμμήνου ρύσεως να αναπτύσσουν λοιμώξεις», λέει. «Αν δεν τοποθετήσετε [το κύπελλο] σωστά, μπορεί να συμπιέσει την ουροδόχο κύστη ή το ορθό και δεν θα συλλέξει αποτελεσματικά το αίμα της περιόδου».
Η Malik προειδοποιεί επίσης για τους κινδύνους που εγκυμονεί η χρήση του ίδιου κυπέλλου περιόδου για πολλά χρόνια. Η συμβουλή της είναι να έχετε δύο κύπελλα διαθέσιμα, να τα αποστειρώνετε μετά από κάθε χρήση – μεταξύ άλλων κάθε πρωί και βράδυ – και να τα αντικαθιστάτε αμέσως μόλις υπάρχει φθορά. «Χρειαζόμαστε επίσης περισσότερη ευαισθητοποίηση σχετικά με την επιλογή του σωστού μεγέθους κυπέλλου περιόδου, ανάλογα με τη ροή σας και το αν είχατε κολπικό τοκετό. Με την εκπαίδευση, το κύπελλο περιόδου είναι ένα φανταστικό προϊόν περιόδου», λέει η Malik.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Women’s Environmental Network, ένα μη κερδοσκοπικό δίκτυο, ζητά να θεσπιστεί ένας νόμος για την υγεία, την αξιοπρέπεια και την αειφορία της περιόδου για την καταπολέμηση της φτώχειας της περιόδου, των περιβαλλοντικών αποβλήτων και των τοξικών χημικών ουσιών που περιέχονται στα προϊόντα περιόδου. Το WEN αναφέρει μια νέα πολιτική στην ισπανική περιφέρεια της Καταλονίας ως παράδειγμα προς μίμηση. Από τον Μάρτιο του 2024 όλες οι γυναίκες στην Καταλονία έχουν πρόσβαση σε δωρεάν, επαναχρησιμοποιήσιμα προϊόντα περιόδου.
Μεταξύ των ανησυχιών του δικτύου είναι μια αμερικανική μελέτη που εντόπισε 16 είδη μετάλλων, συμπεριλαμβανομένου του μολύβδου, σε ταμπόν, καθώς και μια έκθεση του Which?, ενός βρετανικού περιοδικού καταναλωτών, η οποία διαπίστωσε «αδικαιολόγητα υψηλά επίπεδα αργύρου» σε ορισμένα εσώρουχα περιόδου, που χρησιμοποιούνται ως αντιμικροβιακός παράγοντας για την καταπολέμηση των ανησυχιών σχετικά με τις οσμές και την υγιεινή.
Η Helen Lynn, υπεύθυνη εκστρατείας που επικεντρώνεται στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των προϊόντων εμμήνου ρύσεως στο WEN, λέει ότι τα χημικά αυτά είναι επιβλαβή για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον, ενώ η καινοτομία συμβαίνει ταχύτερα από τη ρύθμιση. «[Η αξιολόγηση του κύκλου ζωής] είναι μια ενδιαφέρουσα μελέτη, αλλά δεν λαμβάνει υπόψη τα χημικά κατάλοιπα και τα πρόσθετα στα προϊόντα εμμηνόρροιας, επειδή οι επιχειρήσεις δεν είναι υποχρεωμένες να τα αποκαλύπτουν, οπότε μελέτες όπως αυτές μπορούν να εξετάσουν μόνο τα κύρια υλικά που γνωστοποιούν οι κατασκευαστές», λέει η ίδια. «Η έλλειψη διαφάνειας σημαίνει ότι οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν τι περιέχουν αυτά τα προϊόντα και τα βάζουν δίπλα σε ένα πολύ απορροφητικό μέρος του σώματος».
Έχει σημειωθεί κάποια νομοθετική πρόοδος, με την Ευρώπη να πρωτοστατεί. Τον Σεπτέμβριο του 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθιέρωσε ένα νέο κριτήριο οικολογικού σήματος της ΕΕ για τα απορροφητικά προϊόντα υγιεινής και τα επαναχρησιμοποιούμενα κύπελλα περιόδου, το οποίο απονέμεται σε προϊόντα που πληρούν περιορισμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους. Στις σκανδιναβικές χώρες, το οικολογικό σήμα Nordic Swan, το οποίο προωθεί την αποδοτικότητα των πόρων, τη μείωση των επιπτώσεων στο κλίμα, μια μη τοξική κυκλική οικονομία και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, βρίσκεται επί του παρόντος σε περίοδο διαβούλευσης για την αναθεώρηση των κριτηρίων των προϊόντων υγιεινής του.
Το 2024, το Βερμόντ έγινε η πρώτη πολιτεία των ΗΠΑ που υιοθέτησε νέο νόμο για την απαγόρευση των «παντοτινών χημικών» PFAs στα προϊόντα εμμήνου ρύσεως, ενώ ένα νομοσχέδιο υπό την ηγεσία της βουλευτού της Νέας Υόρκης Grace Meng καλεί τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH) να μελετήσουν τη σύνθεση των προϊόντων εμμήνου ρύσεως.
Η Marina Gerner, καθηγήτρια στο Stern School of Business του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και συγγραφέας του βιβλίου The Vagina Business, θα καλωσόριζε ένα αμερικανικό αντίστοιχο του οικολογικού σήματος της ΕΕ, αλλά ζητά μια παγκόσμια πρωτοβουλία. «Οι εταιρείες πρέπει να αποκαλύπτουν τα συστατικά των προϊόντων περιόδου τους και τα τοξικά συστατικά πρέπει να απαγορευτούν από τις ρυθμιστικές αρχές», λέει η Gerner. «Ο λόγος που αυτό δεν έχει συμβεί ακόμη είναι ότι η υγεία των γυναικών ιστορικά δεν έχει ερευνηθεί επαρκώς και δεν έχει χρηματοδοτηθεί επαρκώς. Το σύγχρονο ταμπόν εφευρέθηκε το 1931 και η πρώτη μελέτη για τα επίπεδα μετάλλων στα ταμπόν δημοσιεύθηκε μόλις πέρυσι».
Τα εσώρουχα περιόδου διαρκούν δύο έως τρία χρόνια και κοστίζουν περίπου 45 λίρες (53,5 ευρώ) τα τρία ζευγάρια. Με περίπου 2,75 λίρες (3,27 ευρώ) για ένα πακέτο 10 σερβιετών και χρησιμοποιώντας δύο πακέτα το μήνα, μία γυναίκα θα ξόδευε μέχρι και 200 λίρες (238 ευρώ) σε σερβιέτες την ίδια περίοδο. Ένα κύπελλο περιόδου κοστίζει περίπου 20 λίρες (23,8 ευρώ) και, για τα άτομα που χρησιμοποιούν άνετα τα ταμπόν, είναι σχετικά εύκολο να το τοποθετήσουν, αλλά η αφαίρεση, ο καθαρισμός και η επανατοποθέτηση όταν βρίσκονται εκτός σπιτιού ή σε δημόσιες τουαλέτες μπορεί να το καταστήσει λιγότερο προσιτό.
Παρόλο που η αξιολόγηση του κύκλου ζωής κατέταξε τα βιολογικά προϊόντα μίας χρήσης ως τον χειρότερο περιβαλλοντικό παραβάτη, σε περιπτώσεις που το εσώρουχο περιόδου δεν είναι βολικό, υπάρχει και η επιλογή ενός προϊόντος μίας χρήσης, από βιολογικό βαμβάκι, χωρίς πλαστικό και με δυνατότητα κομποστοποίησης, την οποία μπορείς να πετάξεις στον κάδο απορριμμάτων. Η Pérez-López λέει ότι η μελέτη δεν μοντελοποίησε την κομποστοποίηση στο τέλος του κύκλου ζωής. «Αυτό θα πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω».
Όταν προσπαθούμε να κάνουμε καλύτερες περιβαλλοντικές επιλογές, είναι σπάνιο να βρούμε μια χρυσή τομή, όπως το κύπελλο περιόδου. Όμως οι περισσότεροι άνθρωποι που είναι σε θέση να επιλέγουν τα προϊόντα εμμήνου ρύσεως θα προτιμούσαν μια σειρά επιλογών. «Και αυτή είναι μια εξαιρετική λύση», λέει η Pérez-López. «Επιλέξτε ένα επαναχρησιμοποιούμενο προϊόν όταν μπορείτε, αλλά αν δεν αισθάνεστε άνετα να χρησιμοποιείτε έναν συγκεκριμένο τύπο προϊόντος για ολόκληρο τον κύκλο σας ή αν δεν μπορείτε να βασιστείτε σε ένα επαναχρησιμοποιούμενο προϊόν για έναν συγκεκριμένο λόγο, συνδυάστε διάφορα προϊόντα. Θα εξακολουθείτε να κάνετε τη διαφορά».
Με πληροφορίες από BBC
Ακολουθήστε το pride.gr στο Google News και ενημερωθείτε πρώτοι
Νεοτερα
