Λες και χρειαζόμασταν κι άλλον λόγο για να αναπολήσουμε τα δικά μας άγχη ή τα προβλήματα του κόσμου, η 20η Ιανουαρίου (σήμερα) είναι η Blue Monday – η τρίτη Δευτέρα του Ιανουαρίου, η οποία φημολογείται ότι είναι η πιο καταθλιπτική ημέρα του έτους.

Είναι όμως;

Οι έρευνες δεν έχουν αποδείξει ότι υπάρχει κάποια μέρα πιο καταθλιπτική από όλες τις άλλες, αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα κόλπο δημοσίων σχέσεων που δυστυχώς έχει εδραιωθεί στη σύγχρονη κουλτούρα. Κάθε Ιανουάριο τώρα, τα ιστολόγια μοιράζονται τις συμβουλές τους για το πώς οι άνθρωποι μπορούν να σωθούν από την κατήφεια, οι εταιρείες αρπάζουν την ευκαιρία να προωθήσουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους που προκαλούν αίσθηση και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ακολουθούν το παράδειγμά τους.

Πώς προέκυψε αυτός ο μύθος για την υγεία

Η Blue Monday ξεκίνησε με ένα δελτίο Τύπου.

Το 2005, το βρετανικό τηλεοπτικό κανάλι Sky Travel που έχει πλέον καταργηθεί έστειλε στους δημοσιογράφους μια ενθουσιασμένη διαφημιστική ανακοίνωση ότι, με τη βοήθεια ενός ψυχολόγου, είχε υπολογίσει την πιο μίζερη ημέρα του έτους.

Η ομάδα προφανώς το είχε υπολογίσει με μια πολύπλοκη φόρμουλα που είχε αναπτύξει ο ψυχολόγος Cliff Arnall με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο. Έλαβε υπόψη παράγοντες όπως ο καιρός για να επινοήσει το χαμηλότερο σημείο των ανθρώπων.

Ο τύπος προοριζόταν να αναλύσει πότε οι άνθρωποι έκλειναν διακοπές, υποθέτοντας ότι οι άνθρωποι ήταν πιο πιθανό να αγοράσουν ένα εισιτήριο για τον παράδεισο όταν αισθάνονταν πεσμένοι. Ζητήθηκε από τον Arnall να βρει την καλύτερη ημέρα για να κλείσει κάποιος ένα ταξίδι διακοπών, οπότε σκέφτηκε τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι μπορεί να θέλουν να κάνουν διακοπές – και έτσι γεννήθηκε η πιο μελαγχολική ημέρα του χρόνου.

Υπάρχει γενικά περισσότερη θλίψη κατά τη χειμερινή περίοδο και ο Ιανουάριος δεν είναι καθόλου ασυνήθιστος για συνολική περισσότερη θλίψη μεταξύ των ανθρώπων», δήλωσε το 2020 ο Dr. Ravi Shah, ψυχίατρος σε ιδιωτικό ιατρείο και πρώην επικεφαλής καινοτομίας του τμήματος ψυχιατρικής στο Ιατρικό Κέντρο Irving του Πανεπιστημίου Columbia στη Νέα Υόρκη. «Έτσι, αντί να επιλέγουμε μια συγκεκριμένη ημέρα, νομίζω ότι το πιο ενδιαφέρον ερώτημα είναι τι είναι αυτό που επηρεάζει τη διάθεσή μας το χειμώνα».

Κάποιο καύσιμο που υποδαυλίζει τη φωτιά της Blue Monday θα μπορούσε επίσης να είναι το φαινόμενο που βασίζεται σε έρευνα από την Ιαπωνία. Το 2009, η αναλογία αυτοκτονιών για τις Δευτέρες για τους Ιάπωνες άνδρες ήταν σημαντικά υψηλότερη από ό,τι τις άλλες ημέρες της εβδομάδας, ειδικά για όσους ανήκαν στην κατηγορία «παραγωγική ηλικία» – γεγονός που υποδηλώνει ότι η δομή της εργάσιμης εβδομάδας και οι οικονομικοί αγώνες ευθύνονται.

Η Blue Monday δεν είναι επιστημονικά ορθή

Η φόρμουλα του Arnall μοιάζει με τον τύπο: [W+(D-d)]xTQ/MxNA. Με μια πιο προσεκτική εξέταση, ωστόσο, οι μεταβλητές που εμπλέκονται είναι υποκειμενικές και ξεκάθαρα αντιεπιστημονικές. Το W, για παράδειγμα, αντιπροσωπεύει τον καιρό. Το D είναι το χρέος και το d ο μηνιαίος μισθός, ενώ το T σημαίνει χρόνος από τα Χριστούγεννα και το Q είναι ο χρόνος από τότε που εγκατέλειψες την υπόσχεσή σου για το νέο έτος.

Κανένας από τους παράγοντες που συμπεριέλαβε δεν μπορεί να μετρηθεί ή να συγκριθεί με τις ίδιες μονάδες. Ο τύπος δεν μπορεί να αξιολογηθεί ή να επαληθευτεί επαρκώς. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει τρόπος να μετρηθεί ο μέσος αριθμός ημερών από τότε που οι άνθρωποι εγκατέλειψαν τις υποσχέσεις τους για το νέο έτος. Και ο καιρός του Ιανουαρίου διαφέρει μεταξύ των διαφόρων κρατών και ηπείρων. Εν ολίγοις, δεν υπάρχει καμία επιστημονική αξία.

«Δεν είχα ιδέα ότι θα αποκτούσε τη δημοτικότητα που έχει», δήλωσε ο Arnall στο CNN. «Υποθέτω ότι πολλοί άνθρωποι το αναγνωρίζουν στον εαυτό τους».

Ο Arnall έχει επίσης ισχυριστεί ότι διεξάγει εκστρατεία κατά της δικής του ιδέας της Blue Monday ως μέλος της «ακτιβιστικής ομάδας» Stop Blue Monday. Αλλά αυτή η ομάδα, όπως αποδείχθηκε, ήταν επίσης μια εκστρατεία μάρκετινγκ – αυτή τη φορά για τον χειμερινό τουρισμό στα Κανάρια Νησιά.

Τώρα, δήλωσε στο CNN, θα το ξανάκανε.

«Δεν το μετανιώνω καθόλου», είπε, προσθέτοντας ότι έχει «χρησιμοποιήσει τα μέσα ενημέρωσης» σε αρκετές περιπτώσεις με σκοπό να ξεκινήσει συζητήσεις για την ψυχολογία.

«Το πρόβλημά μου με την ακαδημαϊκή ψυχολογία και τις δημοσιεύσεις που αξιολογούνται από ομότιμους … δεν έχουν πραγματικά μεγάλη σημασία για τους απλούς ανθρώπους», πρόσθεσε ο Arnall, ο οποίος πληρώθηκε με 1.200 λίρες για να επινοήσει το Blue Monday.

Ωστόσο, αυτή δεν είναι μια δημοφιλής άποψη στο επάγγελμα.

«Δεν είναι αυτός ο σωστός τρόπος για την ευαισθητοποίηση», δήλωσε ο δρ Αντώνης Κουσούλης, διευθυντής του Παγκόσμιου Δικτύου Δράσης για την Ψυχική Υγεία, το 2020. «Λέγοντας ότι αυτή η μοναδική ημέρα είναι η πιο καταθλιπτική ημέρα του έτους, χωρίς καμία απόδειξη, ευτελίζουμε το πόσο σοβαρή μπορεί να είναι η κατάθλιψη».

«Η ψυχική υγεία είναι η μεγαλύτερη υγειονομική πρόκληση της γενιάς μας», πρόσθεσε. «Ο ευτελισμός της είναι εντελώς απαράδεκτος».

«Η κατάθλιψη δεν είναι φαινόμενο μιας μόνο ημέρας», δήλωσε ο Shah. «Η κατάθλιψη είναι ένα κλινικό σύνδρομο που πρέπει να διαρκεί τουλάχιστον δύο εβδομάδες, τις περισσότερες ώρες της ημέρας, τις περισσότερες ημέρες με την πάροδο του χρόνου».

Η μελαγχολία του χειμώνα είναι πραγματική

Οι επικριτές της έννοιας της «Blue Monday» έχουν υποστηρίξει ότι η απόδοση της κλινικής κατάθλιψης σε εξωτερικές αιτίες – όπως η ιδέα ότι ο αριθμός των ημερών από τα Χριστούγεννα μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τους ανθρώπους που επηρεάζονται από αυτά – υπονοώντας ότι η κατάστασή τους θα μπορούσε να λυθεί με κάτι τόσο εύκολο όσο το να κλείσουν διακοπές σε μια ηλιόλουστη παραλία.

Αυτό που είναι αληθινό είναι η χειμερινή μελαγχολία, πιο γνωστή κλινικά ως εποχιακή συναισθηματική διαταραχή ή SAD. Πρόκειται για μια μορφή κατάθλιψης που οι άνθρωποι βιώνουν συνήθως κατά τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες, όταν υπάρχει λιγότερο ηλιακό φως. Οι πιο δύσκολοι μήνες για τα άτομα με SAD στις ΗΠΑ τείνουν να είναι ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος, αλλά η κατάσταση βελτιώνεται με τον ερχομό της άνοιξης.

Το Psychology Today ανέφερε ότι η SAD εκτιμάται ότι επηρεάζει 10 εκατομμύρια Αμερικανούς και ότι ένα άλλο 10% έως 20% μπορεί να έχει ήπια συμπτώματα. Για το 5% των ενηλίκων που εμφανίζουν SAD, για περίπου 40% του έτους έχουν συμπτώματα που μπορεί να είναι συντριπτικά και να παρεμβαίνουν στην καθημερινή τους ζωή.

Η κατάσταση έχει συνδεθεί με μια βιοχημική ανισορροπία στον εγκέφαλο που προκαλείται από τις μικρότερες ώρες φωτός της ημέρας και το λιγότερο ηλιακό φως το χειμώνα. Καθώς οι εποχές αλλάζουν, οι άνθρωποι βιώνουν μια μετατόπιση του βιολογικού τους εσωτερικού ρολογιού ή του κιρκάδιου ρυθμού τους, που μπορεί να τους κάνει να μην είναι συγχρονισμένοι με το κανονικό τους πρόγραμμα.

Τα συνήθη συμπτώματα της SAD περιλαμβάνουν κόπωση παρά το πόσο κοιμάται το άτομο και αύξηση του σωματικού βάρους που σχετίζεται με υπερκατανάλωση τροφής και λιγούρες για υδατάνθρακες, σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία.

Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν αισθήματα θλίψης, απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που κάποτε απολάμβαναν, αισθήματα αναξιότητας ή ενοχής, δυσκολία συγκέντρωσης ή λήψης αποφάσεων, σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας, ακόμη και απόπειρες αυτοκτονίας.

Η εμφάνιση της SAD μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά συνήθως ξεκινά μεταξύ των ηλικιών 18 και 30 ετών και είναι πιο συχνή στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες.

Πώς να καταπολεμήσεις την εποχιακή συναισθηματική διαταραχή

Ο ευκολότερος τρόπος για να αρχίσεις να αναλαμβάνεις δράση κατά της SAD είναι να επικεντρωθείς στην έκθεση στο φως, δήλωσε ο Shah. «Αν δεν μπορείτε να έχετε φυσικό ηλιακό φως, αγοράστε ένα light box», είπε.

Η φωτοθεραπεία περιλαμβάνει το να κάθεσαι μπροστά σε ένα κουτί φωτοθεραπείας που εκπέμπει πολύ έντονο φως για τουλάχιστον 20 λεπτά την ημέρα. Οι περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν βελτιώσεις από αυτή τη μέθοδο μέσα σε μία ή δύο εβδομάδες από την έναρξη της θεραπείας.

Εν αναμονή της επιστροφής των συμπτωμάτων στα τέλη του φθινοπώρου, ορισμένοι άνθρωποι αρχίζουν τη φωτοθεραπεία στις αρχές του φθινοπώρου για να τα προλάβουν.

Η αυξημένη έκθεση στο ηλιακό φως μπορεί επίσης να βοηθήσει στη βελτίωση των συμπτωμάτων. Όσοι είναι επιρρεπείς στα συμπτώματα μπορεί να θέλουν να περνούν περισσότερο χρόνο έξω ή να διαμορφώσουν ένα καθιστικό στο σπίτι που να είναι εκτεθειμένο σε παράθυρο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τα αντικαταθλιπτικά και η θεραπεία συζήτησης είναι επίσης αποτελεσματικά στη θεραπεία της SAD.

Η ολιστική φροντίδα της υγείας μπορεί επίσης να βοηθήσει: Να ασκείσαι τακτικά, να τρέφεσαι σωστά, να κοιμάσαι αρκετά όταν μπορείς και να παραμένεις σε επαφή με την οικογένεια και τους φίλους σου. Μίλησε και με το γιατρό σου, καθώς η SAD μπορεί να είναι μια διαχειρίσιμη κατάσταση με τη σωστή διάγνωση και θεραπεία.

«Αν διατηρείς τον εαυτό σου ενεργό σωματικά, ψυχικά και κοινωνικά και χρησιμοποιείς ένα κουτί φωτισμού, αυτό θα σε βοηθήσει πολύ», δήλωσε ο Shah.

Οι έξυπνοι λαμπτήρες μπορούν να σε βοηθήσουν να αποκοιμηθείς ή να ξυπνήσεις απαλά, φωτίζοντας ή χαμηλώνοντας αργά το φως. Οι κουβέρτες βαρύτητας έχουν αποδειχθεί ευεργετικές για ορισμένους ανθρώπους που παλεύουν με την αϋπνία και το άγχος.

Η ιδέα της Blue Monday ήταν στην καλύτερη περίπτωση μια σχετική ιδέα και ένα σχέδιο ταξιδιωτικού μάρκετινγκ που μάλλον δεν λειτούργησε. Αλλά γιατί να σταματήσουμε εκεί; Ο Arnall επινόησε αργότερα μια φόρμουλα που καθόριζε την πιο ευτυχισμένη ημέρα του χρόνου, με τη χορηγία μιας εταιρείας παγωτού, παρόλο που πολλοί βρίσκουν παρηγοριά στο κέρασμα όταν είναι λιγότερο ευτυχισμένοι.

Έτσι, αν αισθάνεσαι καλά σήμερα, τη Blue Monday, μην περιμένεις ότι η μέρα θα επιφυλάσσει επικείμενη καταστροφή. Αν παλεύεις με SAD, να έχει πάντα στο μυαλό σου ότι υπάρχει διαθέσιμη βοήθεια.