Πριν από περίπου ένα μήνα, μια δασκάλα στη δυτική Ινδία βρήκε τον εξάχρονο γιο της πολύ αναστατωμένο, όσο προσπαθούσε να κάνει τις εργασίες του.

Είχε σβήσει κάποιες λέξεις και του ζήτησε να τις ξαναγράψει θεωρώντας ότι μάλλον ήταν θυμωμένος και γι’ αυτό δεν κρατούσε σωστά το στυλό.

Δεν φανταζόταν ποτέ ότι ο αγώνας του να κρατήσει το μολύβι ήταν το πρώτο σημάδι του συνδρόμου Guillain-Barré (GBS), μιας σπάνιας διαταραχής όπου το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στα νευρικά κύτταρα, προκαλώντας μυϊκή αδυναμία και παράλυση.

Μέσα σε λίγες ημέρες, το αγόρι βρισκόταν στην εντατική, χωρίς να μπορεί να κουνήσει τα χέρια και τα πόδια του. Καθώς η κατάστασή του επιδεινωνόταν, έχασε την ικανότητα να καταπίνει, να μιλά και τελικά να αναπνέει, απαιτώντας υποστήριξη με αναπνευστήρα. Τώρα ευτυχώς αναρρώνει.

Το παιδί συγκαταλέγεται μεταξύ των περίπου 160 αναφερθέντων κρουσμάτων GBS από τις αρχές Ιανουαρίου στο Πούνε, ένα κέντρο εκπαίδευσης και πληροφορικής, που περιβάλλεται από βιομηχανικές πόλεις και χωριά. Υπήρξαν πέντε ύποπτοι θάνατοι. Επί του παρόντος, 48 ασθενείς βρίσκονται στην εντατική, 21 σε αναπνευστήρα και 38 έχουν πάρει εξιτήριο, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία.

Το GBS ξεκινά με μυρμήγκιασμα ή μούδιασμα στα πόδια και τα χέρια, ακολουθούμενο από μυϊκή αδυναμία και δυσκολία στην κίνηση των αρθρώσεων. Τα συμπτώματα επιδεινώνονται σε διάστημα δύο έως τεσσάρων εβδομάδων, ξεκινώντας συνήθως από τα χέρια και τα πόδια. Το αναφερόμενο ποσοστό θνησιμότητας κυμαίνεται μεταξύ 3% και 13%, ανάλογα με τη σοβαρότητα και την ποιότητα της υγειονομικής υποστήριξης.

Το ξέσπασμα της επιδημίας στο Πούνε εντοπίζεται σε ένα παθογόνο που ονομάζεται campylobacter jejuni, μια κύρια αιτία τροφιμογενών λοιμώξεων και ο μεγαλύτερος παράγοντας του GBS παγκοσμίως. Η σχέση μεταξύ των δύο ανακαλύφθηκε τη δεκαετία του 1990 στην αγροτική Κίνα, όπου το παθογόνο ήταν κοινό στα κοτόπουλα και τα κρούσματα GBS εμφανίζονταν κάθε μουσώνα, καθώς τα παιδιά έπαιζαν σε νερό μολυσμένο από περιττώματα κοτόπουλου ή πάπιας.

Το GBS δεν είναι εντελώς ασυνήθιστο στην Ινδία. Οι Monojit Debnath και Madhu Nagappa, από το Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας και Νευροεπιστημών (NIMHANS) με έδρα το Μπανγκαλόρ, μελέτησαν 150 ασθενείς με GBS σε διάστημα πέντε ετών μεταξύ 2014 και 2019.

Τα ευρήματά τους έδειξαν ότι το 79% των ασθενών είχαν ενδείξεις προηγούμενων λοιμώξεων, ενώ το ένα τρίτο βρέθηκε θετικό για καμπυλοβακτηρίδιο.

Πιο πρόσφατα, έχουν αναφερθεί κρούσματα που συνδέονται με το παθογόνο από όλο τον κόσμο. Τους πρώτους επτά μήνες του 2023, το Περού ανέφερε πάνω από 200 ύποπτα κρούσματα και τουλάχιστον τέσσερις θανάτους από GBS, γεγονός που ώθησε την κυβέρνηση να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης για την εθνική υγεία και να ενισχύσει τα μέτρα δημόσιας υγείας. Τα δύο τρίτα των κρουσμάτων συνδέθηκαν με το καμπυλοβακτηρίδιο.

Σε χώρες με καλή υγιεινή, λιγότερα κρούσματα GBS συνδέονται με το καμπυλοβακτηρίδιο, με τις λοιμώξεις του αναπνευστικού να αποτελούν τον κύριο παράγοντα, λένε οι ειδικοί. Υπήρξαν και άλλοι παράγοντες που προκάλεσαν την ασθένεια. Το 2015 η Βραζιλία ανέφερε ένα σύμπλεγμα κρουσμάτων GBS που συνδέθηκε με τον ιό Ζίκα. Τα εμβόλια σπάνια μπορούν να προκαλέσουν GBS, αλλά ένα εμβόλιο Covid φέρεται να συνδέθηκε με μερικές εκατοντάδες περιπτώσεις GBS στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2021.

«Το καμπυλοβακτηρίδιο είναι ενδημικό με εκατοντάδες χιλιάδες κρούσματα να καταγράφονται συνεχώς. Υπάρχει πάντα στο περιβάλλον», λέει στο BBC ο Hugh Willison, Καθηγητής Νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης.

Ωστόσο, δεν είναι εύκολο να αναπτύξει κανείς GBS, λένε οι επιστήμονες.

Υπάρχει ένα συγκεκριμένο στέλεχος του καμπυλοβακτηριδίου, το οποίο έχει ένα εξωτερικό στρώμα με επικάλυψη ζάχαρης και, σε σπάνιες περιπτώσεις, η μοριακή δομή του ταιριάζει με την επικάλυψη των ανθρώπινων νευρικών κυττάρων.

Όταν το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς επιτίθεται στο βακτήριο, μπορεί να καταλήξει να στοχεύει και τα νεύρα -μια διαδικασία που ονομάζεται μοριακή μίμηση- και να οδηγήσει σε GBS. Ωστόσο, ένα μικρό κλάσμα των στελεχών του καμπυλοβακτηριδίου έχει αυτή την επικάλυψη που μοιάζει με νεύρο.

Οι περισσότεροι ειδικοί εκτιμούν ότι περίπου ένα στα 100 στελέχη καμπυλοβακτηριδίου ενέχουν τον κίνδυνο GBS και ένα στα 100 άτομα που μολύνονται από ένα τέτοιο στέλεχος αναπτύσσουν GBS, καθιστώντας τον συνολικό κίνδυνο περίπου ένα στα 10.000.

Έτσι δημιουργείται αυτό που ο καθηγητής Willison περιγράφει ως «ανοσολογική ρωσική ρουλέτα», πυροδοτώντας ένα «οξύ νευρολογικό τσουνάμι» που διαπερνά το περιφερικό νευρικό σύστημα. Μόλις η ανοσολογική αντίδραση υποχωρήσει, η επίθεση υποχωρεί – αλλά το σώμα εξακολουθεί να χρειάζεται χρόνο, ιατρική φροντίδα και υποστήριξη για να αποκαταστήσει τη βλάβη.

Αυτό που κάνει τα πράγματα χειρότερα είναι ότι δεν υπάρχει θεραπεία για το GBS.

Στο GBS, το σώμα παράγει αντισώματα κατά του καμπυλοβακτηριδίου, τα οποία στη συνέχεια επιτίθενται στα νεύρα. Οι γιατροί χρησιμοποιούν την «ανταλλαγή πλάσματος», μια διαδικασία που φιλτράρει το αίμα για την απομάκρυνση των επιβλαβών αντισωμάτων, μαζί με ενδοφλέβια ανοσοσφαιρίνη (IVIG), ένα θεραπευτικό αντίσωμα που προέρχεται από φυσιολογικό αίμα, για να βοηθήσουν στη μείωση της σοβαρότητας της νόσου.

Ενώ τα περισσότερα κρούσματα GBS σε όλο τον κόσμο προέρχονται από άψητα πουλερικά, μπορεί επίσης να εξαπλωθεί μέσω του νερού, παρόμοια με τη χολέρα ή τη σαλμονέλα, λένε οι ειδικοί.