Πηγή: Freepik
Μεγέθυνση κειμένου
Η έρευνα έχει εξελιχθεί από τους μηχανισμούς των ονείρων σε αυτό που σημαίνουν τα όνειρα - και αντίστροφα
Εδώ και χιλιετίες, οι άνθρωποι γοητεύονται από τα όνειρα.
«Τι παράξενη και θαυμαστή εμπειρία είναι αυτή που μας ρίχνει σε αυτούς τους εικονικούς κόσμους, όπου συναντάμε ανθρώπους, αλληλεπιδρούμε μαζί τους, όπου μπορούμε να νιώσουμε όλα τα είδη συναισθημάτων», είπε σε πρόσφατη συνέντευξή του ο Αντόνιο Ζάντρα, ερευνητής ύπνου και ονείρων στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ.
Σήμερα, οι ερευνητές συνεχίζουν να αναζητούν απαντήσεις για το πώς και γιατί ονειρευόμαστε, καθώς όλο και περισσότερα στοιχεία συνδέουν τα όνειρα με την υγεία μας.
Στα τέλη του 1800, οι επιστήμονες άρχισαν να διερευνούν τη νευρολογική βάση των ονείρων. Το 1893, η ψυχολόγος Μαίρη Κάλκινς διεξήγαγε μια μελέτη ύπνου υπό το φως των κεριών, ξυπνώντας τους συμμετέχοντες -έναν άνδρα και μια γυναίκα- καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας για να τους ρωτήσει αν ονειρεύονταν και να περιγράψουν τη ζωντάνια των ονείρων τους.
Από την Κάλκινς στον Φρόιντ
Η Κάλκινς ήταν η πρώτη που ποσοτικοποίησε τα στοιχεία και το χρόνο των ονείρων.
Διαπίστωσε ότι τα όνειρα γενικά λάμβαναν χώρα στο παρόν και «όταν το όνειρο αφορούσε το σπίτι της παιδικής ηλικίας ή κάποιο πρόσωπο που δεν είχε δει για πολλά χρόνια, η φαινομενική ηλικία του ονειρευόμενου δεν μειωνόταν ποτέ για να αποφευχθεί ο αναχρονισμός. Είναι λοιπόν προφανές ότι το όνειρο συνδέεται με την άγρυπνη ζωή και -κατά την εμπειρία αυτών των παρατηρητών- συνήθως με την πρόσφατη ζωή».
Αλλά λίγο μετά τη μελέτη της Κάλκινς, το ενδιαφέρον μετατοπίστηκε στο τι σήμαιναν τα όνειρα, είπε ο Ζάντρα, τουλάχιστον εν μέρει λόγω του Σίγκμουντ Φρόιντ.
Ξεκινώντας γύρω στο 1900, ο ιδρυτής της ψυχανάλυσης παρουσίασε τα όνειρα στο πλαίσιο των καταπιεσμένων επιθυμιών. Ο Φρόιντ έγραψε, για παράδειγμα, ότι ορισμένα όνειρα άγχους προέρχονται «από ψυχοσεξουαλική διέγερση, οπότε το άγχος αντιστοιχεί σε καταπιεσμένη λίμπιντο». Και, αν κάποιος ονειρευόταν τον θάνατο ενός ακόμα ζωντανού μέλους της οικογένειάς του, ο Φρόιντ πίστευε ότι «ο ονειρευόμενος το έχει επιθυμήσει νεκρό κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της παιδικής του ηλικίας».
Το ενδιαφέρον μετατοπίστηκε ξανά με την ανακάλυψη το 1953 του ύπνου ταχείας κίνησης των ματιών (REM) και την επακόλουθη παρατήρηση ότι όταν οι άνθρωποι ξυπνούν από τον REM, έχουν συχνά ζωντανή ανάκληση ονείρων. Η έρευνα έκτοτε έχει δείξει ότι τα όνειρα μπορούν να συμβούν κατά τη διάρκεια πολλών σταδίων του ύπνου. Ακόμη και άνθρωποι που έχουν εγκεφαλικές βλάβες ή λαμβάνουν φάρμακα που εξαλείφουν σχεδόν εντελώς τον REM εξακολουθούν να ονειρεύονται.
Ένα περιπλανώμενο μυαλό
Παρόλο που ορισμένα μοτίβα ηλεκτρικής δραστηριότητας στον εγκέφαλο έχουν συνδεθεί με την παρουσία ή την απουσία ονείρων, δεν υπάρχει ακόμη κανένας οριστικός βιοδείκτης που να σηματοδοτεί ότι ένα άτομο ονειρεύεται. Κατά την τελευταία δεκαετία, έχει δοθεί αυξημένη προσοχή στο δίκτυο προεπιλεγμένων λειτουργιών – μια ομάδα εγκεφαλικών περιοχών που ενεργοποιούνται όταν το μυαλό ενός ατόμου περιπλανιέται, για παράδειγμα, όταν κοιτάζει έξω από ένα παράθυρο.
«Πολλά από τα πιο πρόσφατα μοντέλα για το γιατί ονειρευόμαστε συνδέονται με τα όνειρα ως μια ενισχυμένη μορφή περιπλάνησης του νου», δήλωσε ο Ζάντρα. Αλλά το γιατί ονειρευόμαστε εξακολουθεί να αποτελεί σημείο διαφωνίας στον τομέα.
Μια μακροχρόνια διαδεδομένη υπόθεση είναι ότι τα όνειρα χρησιμεύουν ως μέσο προσομοίωσης πιθανών απειλών, προετοιμάζοντάς μας για τον κίνδυνο που μπορεί να έρθει στο δρόμο μας.
«Αλλά πολλά, πάρα πολλά όνειρα δεν έχουν καμία φυσική ή ψυχολογική απειλή», αντέτεινε ο Ζάντρα. Είπε ότι πιστεύει ότι ονειρευόμαστε για να δώσουμε νόημα στις εμπειρίες μας στην εγρήγορση στο πλαίσιο του παρελθόντος, επιστρατεύοντας χαλαρά συνδεδεμένες συνδέσεις – κάτι που μας επιτρέπει το δίκτυο προεπιλεγμένων λειτουργιών.
«Όταν ξυπνάς, τα πράγματα έχουν ενσωματωθεί στην κατανόηση του εαυτού σου, του κόσμου, της θέσης σου σε αυτόν, με παράξενους, ασύνδετους τρόπους», είπε. «Και τι σε βοηθάει αυτό να κάνεις; Σε βοηθά να προβλέψεις, ή καλύτερα να προσαρμοστείς σε αυτό που σε περιμένει».
Συναισθηματική επεξεργασία
Μια άλλη κορυφαία εξήγηση είναι ότι μας βοηθά να επεξεργαζόμαστε και να ρυθμίζουμε τα συναισθήματά μας.
Η Σάρα Μέντνικ, γνωσιακή επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Ιρβάιν, δήλωσε ότι θεωρεί τα όνειρα ως έναν «ασφαλή χώρο όπου μπορούμε να αναφέρουμε δυνητικά συναισθηματικά φορτισμένες εμπειρίες» και στη συνέχεια να παίξουμε τις πιθανότητες. «Αυτό που βλέπουμε είναι αύξηση της διέγερσης κατά τη διάρκεια των ονείρων, αλλά στη συνέχεια βλέπουμε επίσης μια ηρεμία αυτού του συστήματος διέγερσης κατά τη διάρκεια του χρόνου των ονείρων», είπε.
Στην έρευνά της, η Μέντνικ διαπίστωσε ότι, για τους ανθρώπους που έχουν βιώσει ένα αρνητικό συναισθηματικό γεγονός, το να το ονειρεύονται μπορεί να βοηθήσει στην καταστολή των συναισθημάτων που συνδέονται με αυτό.
«Αν ονειρευτείς ένα γεγονός, θα διατηρήσεις λεπτομερή μνήμη για το γεγονός αυτό, αλλά θα έχεις επίσης, διαχρονικά, λιγότερη συναισθηματική διέγερση όταν σκέφτεσαι το γεγονός αυτό», είπε.
Η Μέντνικ θεωρεί επίσης τα όνειρα ως ένα είδος «ολονύκτιας θεραπείας», αναφέροντας μια μελέτη ύπνου που διαπίστωσε ότι, μεταξύ των διαζευγμένων, εκείνοι που ονειρεύονταν τους πρώην συζύγους τους είχαν λιγότερα καταθλιπτικά συμπτώματα μετά από ένα χρόνο. Αυτό καταδεικνύει ότι τα όνειρα μπορούν να έχουν «ωραίες μακροπρόθεσμες συνέπειες για να έχεις μια υγιή σχέση με το συναισθηματικό σου παρελθόν», είπε.
Διαβασε ακομα
Τι όνειρα βλέπουν οι γυναίκες;Διαπιστώσεις από τα όνειρα
Αλλά κάποιοι άνθρωποι περνούν τη ζωή τους χωρίς να θυμούνται ποτέ ένα όνειρο. Σε μελέτες ύπνου όπου οι συμμετέχοντες ξυπνούν κάθε πέντε λεπτά καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας, μπορεί να αναφέρουν ότι είδαν δεκάδες όνειρα, και έτσι ένα άτομο που βιώνει μικρο-αφυπνίσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας μπορεί να θυμάται περισσότερα από τα όνειρά του.
Το ενδιαφέρον για ένα όνειρο μπορεί επίσης να επηρεάσει το αν το θυμάστε, δήλωσε ο Ζάντρα, όπως και το ξύπνημα χωρίς ξυπνητήρι.
«Αν ξυπνάς με φυσικό τρόπο, τότε υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να ξυπνήσεις από τον ύπνο REM», δήλωσε η Ζινγκ Ζανγκ, γνωστική επιστήμονας στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης. Το ξύπνημα κατά τη διάρκεια του REM αυξάνει τις πιθανότητες να βρίσκεσαι στη μέση ενός ονείρου. Η Ζανγκ προτείνει να καταγράφεις τα όνειρα που θυμάσαι αμέσως μόλις ξυπνήσεις, καθώς μελέτες δείχνουν ότι κάτι τέτοιο βελτιώνει την ανάκληση των ονείρων.
Τα όνειρα μπορούν να δώσουν πληροφορίες για την ευημερία ενός ατόμου
Οι άνθρωποι που είναι πιο αγχωμένοι ή ανήσυχοι «έχουν περισσότερα αρνητικά όνειρα και πιο αρνητικό περιεχόμενο ονείρων», δήλωσε ο Ζάντρα. «Έχουν περισσότερες επιθετικές αλληλεπιδράσεις στα όνειρα παρά φιλικές αλληλεπιδράσεις. Έχουν περισσότερες αντιπαλότητες, έχουν περισσότερες αποτυχίες από ό,τι επιτυχίες. Αλλά καθώς η ευεξία ενός ατόμου βελτιώνεται, υπάρχουν αντίστοιχες αλλαγές στο περιεχόμενο των ονείρων του».
«Πολλοί [άνθρωποι με] διαταραχές της διάθεσης – κατάθλιψη, άγχος, PTSD – αναφέρουν διαφορετικά μοτίβα ονείρων, όπου έχουν υπερβολικά όνειρα», τα οποία μπορεί να είναι το αποτέλεσμα του παρατεταμένης REM, δήλωσε η Ζανγκ, η οποία αρχίζει να διερευνά τον ρόλο των ονείρων σε ψυχιατρικούς πληθυσμούς, ιδίως σε άτομα με σχιζοφρένεια.
Εάν κάποιος με μετατραυματική διαταραχή βιώνει εφιάλτες σε επανάληψη, «έχει χειρότερη πρόγνωση όσον αφορά τα συμπτώματα της μετατραυματικής διαταραχής. Είναι μια ένδειξη ότι το σύστημα δεν προσαρμόζεται όσο καλά θα μπορούσε», δήλωσε ο Ζάντρα. Αλλά αυτό μπορεί να επαναδιατυπωθεί ως μια ευκαιρία για κάποιον να αναζητήσει βοήθεια. «Χρειάζεται θεραπεία, χρειάζεται φαρμακευτική αγωγή, χρειάζεται κάτι», πρόσθεσε.
Με πληροφορίες από Washington Post
Ακολουθήστε το pride.gr στο Google News και ενημερωθείτε πρώτοι
