Secret Santa, κάλτσες και δώρα κάτω από το δέντρο… Το να δίνεις και να παίρνεις δώρα είναι στο επίκεντρο της ημέρας των Χριστουγέννων. Θα έπρεπε, όμως, να είναι έτσι;

Φέτος, όλο και περισσότεροι άνθρωποι εξερευνούν τη «μειωμένη κατανάλωση» (underconsumption) – μια τάση όπου οι αγορές μεγάλων ποσοτήτων και τα απαραίτητα προϊόντα αντικαθίστανται από την επαναχρησιμοποίηση αγαπημένων αντικειμένων και την ελάττωση των αγορών.

Η τάση αυτή έχει εξαπλωθεί στο TikTok, όπου οι αναφορές της αυξήθηκαν σχεδόν κατά 40.000% στο Ηνωμένο Βασίλειο νωρίτερα μέσα στο 2024.

Οι ειδικοί λένε ότι απευθύνεται κυρίως στους νέους που επηρεάζονται από την κρίση κόστους ζωής και ανησυχούν για το κλίμα, αναζητώντας βιώσιμες αλλαγές.

Μπορεί, όμως, να συνδυαστεί αυτός ο τρόπος ζωής με την περίοδο των Χριστουγέννων, που πολλοί συνδέουν με την υπερκατανάλωση και την πολυτέλεια;

Τι είναι η μειωμένη κατανάλωση;

Η μειωμένη κατανάλωση σημαίνει να αγοράζεις λιγότερα περιττά πράγματα και να αξιοποιείς περισσότερο τα προϊόντα που ήδη κατέχεις.

@occupationalemily What do you want friends and family members to give your kids for Christmas? Here are some ideas: 🍓Fruit 🧤Coat, hat, gloves, snow boots, warm socks 👖Winter or spring clothes 📕📚Books or a trip to the library 🎢a special trip 💰contribution to a savings plan. #underconsumption #christmas #momlife #toddlermom ♬ original sound – Emily ✨ Pediatric OT

Μπορεί να μην ακούγεται τόσο ριζοσπαστικό, ειδικά αν είσαι συνηθισμένος να κάνεις οικονομία στο εβδομαδιαίο σου προϋπολογισμό.

«Είναι μια συμπεριφορά που είναι αρκετά φυσιολογική», λέει η συγγραφέας και δημιουργός Andrea Cheong στο BBC. «Αλλά στον κόσμο του TikTok ή του Instagram, φαίνεται τόσο αφύσικο που έγινε viral».

Σε πλατφόρμες γεμάτες διαφημίσεις και εξιδανικευμένους τρόπους ζωής, το hashtag ξεχωρίζει, και η Andrea πιστεύει ότι η μειωμένη κατανάλωση διαφέρει γιατί «είναι συνήθεια, όχι τάση».

Χριστούγεννα και η πρόκληση της απλότητας

Τα Χριστούγεννα, η επιλογή να αγοράσεις και να καταναλώσεις λιγότερο μπορεί να μοιάζει με πρόκληση απέναντι σε διαφημίσεις μεγάλου προϋπολογισμού, την πίεση να μοιραστείς δώρα και την άψογη, πολυτελή διακόσμηση που προβάλλεται διαδικτυακά.

@itsnoelyg Your reminder that your old holiday decor is still cute and you don’t need new or more stuff! #christmas #fyppppppppppppppppppppppp #christmastiktok #holidays #underconsumption ♬ Sleigh Ride – Ella Fitzgerald

«Οι εταιρείες ξοδεύουν εκατομμύρια σε διαφημίσεις που σε κάνουν να θέλεις να αγοράσεις κάτι αμέσως», λέει η Darwin Alford, μια εργαζόμενη στο λιανεμπόριο που ζει στο Μπράιτον.

Η Darwin, που μοιράζεται διαδικτυακά συμβουλές για βιωσιμότητα στον ελεύθερο χρόνο της, δηλώνει ότι φέτος δεν θέλει δώρα.

Παραδέχεται ότι το «πιο δύσκολο βήμα» είναι να το πει στους συγγενείς της.

«Η γιαγιά μου, είναι από αυτούς που λατρεύουν να έχουν πολλά δώρα κάτω από το δέντρο», λέει. «Είναι ο τρόπος της να δείχνει αγάπη, να με κάνει να νιώθω ξεχωριστή».

Εναλλακτικές προτάσεις και βιώσιμες γιορτές

Η influencer Charlie Gill, από το Μάντσεστερ, που μοιράζεται συμβουλές για βιωσιμότητα εδώ και έξι χρόνια, έχει επικεντρωθεί στα Χριστούγεννα, προτείνοντας τρόπους για να μειωθούν τα στολίδια, το περιτύλιγμα δώρων και ακόμη και το χριστουγεννιάτικο δείπνο.

«Υπάρχουν τόσα μικρά βήματα που μπορεί να κάνει κανείς», λέει. «Σκέψου πόσο φαγητό αγοράζεις, μην αγοράζεις περισσότερα από όσα χρειάζεσαι, φρόντισε να τρως τα περισσεύματα».

@dainty.nugs Some underconsumption tips ive been trying to follow this year, i am actually spending WAY less already than last year on material items and way more on experiences, traveling, hobbies and spending time with loved ones! #underconsumption #deinfluencing #underconsumptioncore ♬ original sound – speedz!

Η Charlie φτιάχνει τα δικά της στολίδια και φέτος έφτιαξε ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο από περιοδικό, καθώς και «αστέρια από ρολά χαρτιού τουαλέτας».

Η κοινωνική επίδραση της μειωμένης κατανάλωσης

Η μειωμένη κατανάλωση δεν είναι νέα ιδέα.

«Δεν είναι νέα ανησυχία, αλλά είναι ένα διαρκές φαινόμενο που έχει λάβει διαφορετικές ονομασίες ανά εποχή», λέει η καθηγήτρια Caroline Moraes από το Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ.

Το ανανεωμένο ενδιαφέρον για το 2024 υποδηλώνει τις σύγχρονες ανησυχίες για το περιβάλλον, την κρίση κόστους ζωής, αλλά και τη μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση σχετικά με την ηθική των brands και την προέλευση των προϊόντων.

Με πληροφορίες από BBC