Μια μοναδικά ισλανδική ιδέα, το konur eru konum bestar (οι γυναίκες είναι το καλύτερο για τις γυναίκες), έχει αποκτήσει μεγάλη δημοτικότητα τα τελευταία χρόνια ως κατευθυντήρια αρχή για το πώς οι γυναίκες πρέπει να συμπεριφέρονται η μία στην άλλη.

Η φράση, που δημιουργήθηκε από γυναίκες, είναι μια σύγχρονη αντιστροφή μιας παλιάς ρήσης στην Ισλανδία– konur eru konum verstar (οι γυναίκες είναι το χειρότερο για τις γυναίκες). Η ιδέα είναι ότι, αντί να μιμούνται την πατριαρχία συμπεριφερόμενες με τρόπους που κάνουν τη ζωή των άλλων γυναικών χειρότερη, επιλέγουν αντίθετα να αναβαθμίζουν και να υποστηρίζουν η μία την άλλη.

Είναι ιδιαίτερα επίκαιρο σε μια εποχή πόλωσης και σύγκρισης που τροφοδοτείται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου ο φεμινισμός, η τοξικότητα και ο αποκλεισμός έχουν την τάση να συγχέονται – σε βαθμό που ορισμένες ερμηνείες του φεμινισμού να μοιάζουν οπισθοδρομικές.

Θα μπορούσε το konur eru konum bestar να είναι το ισλανδικό αντίδοτο στην τοξική κουλτούρα του «girlboss»;

Το konur eru konum bestar είναι ένα συναίσθημα συντροφικότητας μεταξύ γυναικών, αλλά και ένας τρόπος ύπαρξης. Είναι αισθητό στις ιαματικές πισίνες του Ρέικιαβικ, στις συζητήσεις με άγνωστες και στις καθημερινές αλληλεπιδράσεις με γυναίκες συναδέλφους.

Η Ισλανδία δεν είναι απαλλαγμένη από τα προβλήματά της όσον αφορά την ισότητα των φύλων, αλλά σε σύγκριση με τις ΗΠΑ ή άλλα μέρη της Ευρώπης – όπου μπορεί μερικές φορές να αισθάνεται κανείς ότι η ανταγωνιστικότητα, η ζήλια και ο φθόνος μεταξύ των γυναικών ενθαρρύνονται ενεργά από την κοινωνία – οι αλληλεπιδράσεις με τις γυναίκες εδώ συχνά μοιάζουν εντυπωσιακά διαφορετικές.

Αλλά κάποιοι λένε ότι δεν ήταν πάντα έτσι. Η influencer Elísabet Gunnars και η φίλη της Andrea Magnúsdóttir άρχισαν να βάζουν το σύνθημα «Konur eru konum bestar» σε μπλουζάκια το 2017, δωρίζοντας τα κέρδη σε φιλανθρωπικούς σκοπούς. Η ιδέα προέκυψε μετά από πολλαπλές συζητήσεις σχετικά με τη θλίψη των γυναικών που μιλούν άσχημα η μία για την άλλη και τραβούν η μία την άλλη προς τα κάτω αντί να είναι ενωμένες. «Θέλαμε να αλλάξουμε αυτό το ρητό και να το κάνουμε θετικό και ταυτόχρονα να υπενθυμίσουμε στις γυναίκες να μένουν ενωμένες, να υποστηρίζουν η μία την άλλη και να χτίζουν άλλες γυναίκες», λέει η Elísabet.

Φέτος τον Οκτώβριο συμπληρώνονται 50 χρόνια από την απεργία των γυναικών το 1975, όταν το 90% των γυναικών της Ισλανδίας σταμάτησαν την εργασία τους (συμπεριλαμβανομένων των οικιακών εργασιών και της φροντίδας των παιδιών) για μία ημέρα, για να διαμαρτυρηθούν για την ανισότητα των φύλων.

25.000 γυναίκες κατέβηκαν στο κέντρο της πρωτεύουσας, ζητώντας ίσα δικαιώματα με τους άνδρες. Αυτό οδήγησε σε καίριες αλλαγές στην Ισλανδία, συμπεριλαμβανομένης της ίδρυσης ενός γυναικείου πολιτικού κόμματος, της Γυναικείας Συμμαχίας, και της εκλογής της πρώτης γυναίκας εκλεγμένης προέδρου χώρας στον κόσμο.

Σήμερα, η Ισλανδία φημίζεται ως παγκόσμια ηγέτιδα στον αγώνα για την ισότητα των φύλων, αλλά υπάρχουν ακόμη πολλά για τα οποία πρέπει συνεχιστεί η μάχη.

Το 2023, περίπου 100.000 γυναίκες και μη δυαδικά άτομα – συμπεριλαμβανομένης της τότε πρωθυπουργού Katrín Jakobsdóttir – απήργησαν από την αμειβόμενη και μη αμειβόμενη εργασία τους για να αναδείξουν το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων και τα ποσοστά έμφυλης και σεξουαλικής βίας, στη μεγαλύτερη διαμαρτυρία που έχει δει ποτέ η χώρα.

Φέτος, με αφορμή την επέτειο της απεργίας του 1975, δεκάδες φεμινιστικές και εργατικές οργανώσεις συναντήθηκαν για το Έτος Γυναικών 2025 – 12 μήνες εκδηλώσεων αφιερωμένων στην πρόοδο της ισότητας των φύλων.

Ακόμη και τους τελευταίους μήνες υπήρξαν μεγάλες εξελίξεις. Από τον Δεκέμβριο -όταν η σοσιαλδημοκράτισσα πρωθυπουργός Kristrún Frostadóttir σχημάτισε κυβέρνηση με δύο άλλα κόμματα υπό την ηγεσία γυναικών- για πρώτη φορά στην ιστορία της, η Ισλανδία έχει τόσο γυναίκα πρόεδρο, τη Halla Tómasdóttir, όσο και γυναίκα πρωθυπουργό.

Στα 36 της χρόνια, η Kristrún είναι επίσης η νεότερη ηγέτιδα της χώρας και θεωρείται ότι είναι η νεότερη εν ενεργεία κρατική ηγέτιδα στον κόσμο.

Για να πετύχουν στο υψηλότερο επίπεδο, οι γυναίκες συχνά καλούνται να συμπεριφέρονται όπως οι άνδρες, συμπεριφερόμενες άσχημα στις άλλες γυναίκες. Σε μια εποχή που η manosphere μπορεί να μοιάζει σαν να καταλαμβάνει τον πλανήτη – καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ ετοιμάζεται να επιστρέψει στον Λευκό Οίκο – έχει ενδιαφέρον το πώς εφαρμόζεται το konur eru konum bestar (Οι γυναίκες είναι το καλύτερο για τις γυναίκες) στο υψηλότερο επίπεδο.

Και δεν υπάρχει πιο κατάλληλος άνθρωπος να μιλήσει για αυτό, από την νέα πρωθυπουργό της Ισλανδίας. Όπως είπε η Kristrún μιλώντας στον Guardian, η κυβέρνηση δεν δομήθηκε ως «γυναικεία κυβέρνηση» αυτή καθαυτή, καθώς οι τρεις γυναίκες που συμμετέχουν στις συνομιλίες για τον συνασπισμό -η ίδια, μαζί με την Inga Sæland του κεντρώου Λαϊκού Κόμματος και την Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir του κεντροδεξιού φιλοευρωπαϊκού Φιλελεύθερου Μεταρρυθμιστικού Κόμματος- συμπεριφέρονται διαφορετικά.

«Συναντηθήκαμε η μία στο σπίτι της άλλης, ήπιαμε καφέ, φάγαμε βάφλες», είπε γελώντας η Kristrún. «Κοιμόμασταν η μία στον καναπέ της άλλης». Όταν ανακοίνωσαν ότι οι συνομιλίες για τον συνασπισμό ολοκληρώθηκαν, αγκαλιάστηκαν.

«Υπάρχει κάτι που μπορεί να ειπωθεί σχετικά με την απαλότητα της γυναικείας δύναμης σε έναν δύσκολο κόσμο και ότι οι άνθρωποι μπορούν να δουν ότι οι γυναίκες μπορούν να λαμβάνουν και να παίρνουν δύσκολες αποφάσεις, αλλά εξακολουθούν να έχουν αυτή την απαλή δύναμη μέσα τους», σημείωσε η Ισλανδή πρωθυπουργός.

«Είναι σημαντικό να το βλέπουν οι νέες γυναίκες, αλλά είναι επίσης σημαντικό για τους νέους άνδρες εκεί έξω ότι το στερεότυπο της εξουσίας δεν είναι μόνο ένας άντρας με κοστούμι», πρόσθεσε με νόημα.

Θα είναι αυτή η πιο φεμινιστική κυβέρνηση της Ισλανδίας ή ακόμα και του κόσμου; «Τουλάχιστον πατάμε σε στέρεο έδαφος», απάντησε η Kristrún. Αν και πιστεύει ότι οι μεγαλύτερες μάχες έχουν ήδη δοθεί όσον αφορά τον φεμινισμό στη χώρα, λέει ότι ο αγώνας είναι συνεχής, ενώ προσθέτει ότι οι άνδρες θα είναι εξίσου στο επίκεντρο της προσοχής της κυβέρνησής της, όσο και οι γυναίκες.

Δεν συμμερίζονται όλες οι γυναίκες στην Ισλανδία την άποψη της Kristrún ότι οι μεγαλύτερες μάχες του φεμινισμού έχουν ήδη δοθεί – ή ότι η χώρα ανταποκρίνεται πραγματικά στις αξίες της. Σε ένα άνετο καφέ στο Ρέικιαβικ, η Alondra Silva Muñoz, επιχειρηματίας, δημόσια ομιλήτρια και υπέρμαχος της διατομεακότητας και της ισότητας των φύλων που μετακόμισε στην Ισλανδία από τη Χιλή, δήλωσε μιλώντας επίσης στον Guardian ότι το konur eru konum bestar είναι μάλλον φιλοδοξία παρά κάτι που έχει ήδη επιτευχθεί. «Είναι το σημείο στο οποίο θέλουμε να φτάσουμε, αλλά ταυτόχρονα γνωρίζουμε ότι υπάρχουν εμπόδια».

Αναφέρθηκε σε γυναίκες πολιτικούς που έχουν εξουσία αλλά δεν σταματούν τις απελάσεις ευάλωτων γυναικών: «Σε κάνει να αναρωτιέσαι, ποιες είναι αυτές οι γυναίκες που είναι «το καλύτερο για τις γυναίκες»;» Ίσως, προτείνει, η φιλοσοφία αυτή να μην εφαρμόζεται καθολικά, αλλά να προορίζεται μόνο για ορισμένες γυναίκες, «αρκεί να τσεκάρουν ορισμένα κουτάκια». Οι μετανάστριες που δεν μιλούν άπταιστα την ισλανδική γλώσσα μπορεί να δυσκολευτούν πολύ να βρουν το δρόμο τους στην καρδιά της κοινωνίας, λέει. «Από διατομεακή άποψη, υπάρχουν πολλά συστημικά ζητήματα».

Η Grace Achieng, ιδρύτρια και διευθύνουσα σύμβουλος του slow-fashion brand Gracelandic, μεγάλωσε στην Κένυα και είναι εκπρόσωπος διεθνών σχέσεων της FKA, της ένωσης επιχειρηματιών της Ισλανδίας. Παρόλο που, όπως είπε, είχε μεγάλη υποστήριξη από τις Ισλανδές γυναίκες, υπάρχει η τάση να επιλέγονται οι Ισλανδές έναντι των μεταναστριών όταν παρουσιάζονται ευκαιρίες, όπως θέσεις σε οργανισμούς ή φορείς, όπως πχ το κοινοβούλιο. «Οι άνθρωποι τείνουν να ψηφίζουν μόνο τους Ισλανδούς, παρόλο που η εκπροσώπηση τώρα στην κοινωνία θα έπρεπε να είναι ευρύτερη. Αλλά νομίζω ότι πρόκειται για μια διαδικασία εκμάθησης».

Σε μια τόσο μικρή κοινωνία – ο πληθυσμός της Ισλανδίας είναι μόλις κάτω από 400.000 – ο νεποτισμός είναι σχεδόν φυσιολογικός, σημείωσε η Alondra. Η Þorbjörg Þorvaldsdóttir, υπεύθυνη έργου της ισλανδικής οργάνωσης υπεράσπισης των queer ατόμων Samtakanna ’78, συμφώνησε μαζί της: «Υπάρχει πάντα το ερώτημα: Γιατί θα πρέπει να υποφέρουν επειδή είναι μέρος αυτής της οικογένειας;».

Η ενότητα μεταξύ των LGBTQ+ και φεμινιστικών οργανώσεων της Ισλανδίας αποτελεί ζωτικό μέρος της δύναμης του κινήματος, σημείωσε η Þorbjörg. Αν και εγκατέλειψε τους Σοσιαλδημοκράτες τον Ιούνιο (ήταν δημοτική σύμβουλος) λόγω της μεταναστευτικής τους πολιτικής, της άρεσε να βλέπει τις τρεις γυναίκες ηγέτιδες να ανακοινώνουν τον κυβερνητικό τους συνασπισμό. «Επίσης, αυτό που βρίσκω πραγματικά ευχάριστο και ωραίο είναι να παρακολουθώ τους άνδρες, τους ηγέτες των άλλων κομμάτων. Νιώθουν τόσο απογοητευμένοι και αυτό είναι τόσο εμφανές».

Στην Ισλανδία υπάρχουν ομάδες μόνο για γυναίκες, που είτε συνδέονται με ενδιαφέροντα, χόμπι, εργασία ή προσωπικές περιστάσεις, φαίνεται να διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στη σύνδεση των Ισλανδών γυναικών και, κυρίως, να τους δίνουν ένα μέρος για να αποσυμπιέζονται και να μοιράζονται τα όσα βρίσκονται εκτός του στενού οικογενειακού ή κοινωνικού τους κύκλου. Και επειδή η Ισλανδία είναι Ισλανδία, η φύση συχνά παίζει σημαντικό ρόλο.

Μια τέτοια ομάδα είναι η Fjallastelpur (κορίτσια του βουνού), που ξεκίνησε από της Hafdís Huld Björnsdóttir και Inga Hrönn Sveinsdóttir κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ως ένας τρόπος να βγαίνουν έξω, μαζί με άλλη μία φίλη τους.

Έκτοτε, η διαδικτυακή πλατφόρμα έχει εξελιχθεί σε μια ομάδα με περισσότερα από 12.600 μέλη. Η ομάδα μόνο για γυναίκες έχει ως στόχο να ενδυναμώσει και να ενθαρρύνει τις γυναίκες παρέχοντας έναν χώρο για να συζητούν για διαδρομές πεζοπορίας, εξοπλισμό και να μοιράζονται εμπειρίες στην ύπαιθρο.

Η Hafdís και η Inga πηγαίνουν επίσης για κάμπινγκ τουλάχιστον μία φορά το μήνα με μια ομάδα γυναικών. Κάθε γυναίκα κουβαλάει μια σκηνή, έτσι ώστε όλες να είναι αυτάρκεις και να μαθαίνουν τις βασικές δεξιότητες (αν και είναι γνωστό ότι παίρνουν μαζί τους και έτοιμο σούσι). Έχοντας κατακτήσει πολλές από τις υψηλότερες κορυφές της Ισλανδίας, σχεδιάζουν τώρα ένα οκταήμερο ταξίδι για σκι στη Γροιλανδία.

«Για μένα, είναι η εσωτερική γαλήνη που προέρχεται από την αντιμετώπιση της φύσης και του εαυτού σου», είπε στον Guardian η Hafdís, η οποία ετοιμάζεται να κάνει σύντομα ένα σόλο ταξίδι στο Σβάλμπαρντ. «Το άγχος απλά λιώνει», πρόσθεσε η Inga, η οποία από τότε που ασχολήθηκε με την πεζοπορία έγινε μέλος της ισλανδικής ομάδας έρευνας και διάσωσης. «Και βρίσκεσαι σε μια κατάσταση όπου είναι μόνο εδώ και τώρα».

Το να υπάρχει ένας χώρος που να το κάνουν μόνο γυναίκες είναι σημαντικό, επειδή τους δίνει τη δυνατότητα να έχουν το χώρο για τις βαθιές συζητήσεις που αποζητούν. Το Konur eru konum bestar είναι ωραίο συναίσθημα και όσοι το ζουν ωφελούνται επίσης από αυτό, σύμφωνα με την Inga. Το γεγονός ότι άλλες γυναίκες μπορούν να κάνουν δύσκολα πράγματα λειτουργεί ως έμπνευση, είπε από την πλευρά της η Hafdí. Το αίσθημα είναι: «Αν αυτή μπορεί να το κάνει, μπορώ να το κάνω κι εγώ».

Μια άλλη αντίστοιχη ομάδα είναι η Glaðari Þú (Πιο ευτυχισμένη εσύ), τα μέλη της οποίας απολαμβάνουν το κολύμπι στον βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό, συχνά τραγουδώντας, κατά βάση ισλανδικά τραγούδια.

Τα μέλη της ομάδας, που στήθηκε από την Guðrún Tinna Thorlacius, γνωστή ως Tinna, συναντιούνται αρκετές φορές την εβδομάδα σε διάφορα σημεία γύρω από την ισλανδική πρωτεύουσα.

Η Tinna λέει ότι το μυστικό της επιτυχίας της Glaðari Þú είναι ότι έχουν δημιουργήσει μια κοινότητα που μπορεί να φιλοξενήσει όλα όσα παρουσιάζει η ζωή – συμπεριλαμβανομένων των δύσκολων συναισθημάτων και εμπειριών. «Έχουμε χώρο για κάθε γυναίκα, για κάθε τύπο γυναίκας, σωματικά, διανοητικά και συναισθηματικά», λέει. «Έχουμε χώρο για κάθε συναίσθημα». Αυτό, λέει, είναι το νόημα του konur eru konum bestar.

Η Þorgerður Jóhannsdóttir και η Helga Gunnarsdóttir, που φέτος κλείνουν τα 70 τους χρόνια και συμμετέχουν εδώ και τέσσερα χρόνια στην ομάδα συμφωνούν ότι, εκτός από τα σωματικά και ψυχολογικά οφέλη, οι συνεδρίες τις βοηθούν να είναι πιο δυνατές και πιο υποστηρικτικές προς τις γυναίκες εκτός της ομάδας. «Είμαι πιο δυνατή», λέει η Þorgerður, με ήρεμη βεβαιότητα. «Έχω περισσότερες καλές φίλες και νιώθω καλύτερα». Κάνει μια παύση. «Μπορούμε να κάνουμε τόσα πολλά πράγματα – είτε πρόκειται για τη θάλασσα είτε για κάτι άλλο. Μπορούμε να τα καταφέρουμε».

Tags