Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος στην Γάζα τον Οκτώβριο του 2023 και μαζί του το κίνημα αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη, το καρπούζι μετατράπηκε σε μια γνώριμη εικόνα που συνδέθηκε με τον παλαιστίνιο λαό. Σε πανό, μπλουζάκια, μπαλόνια, αναρτήσεις στα social media, μέχρι και σε παιχνίδι στο TikTok.

Τι συμβολίζει το καρπούζι και γιατί μετατράπηκε σε σύμβολο αλληλεγγύης στον αγώνα για ελευθερία της Παλαιστίνης και τερματισμό του πολέμου; Το εμφανές είναι πως ένα καρπούζι έχει τα ίδια χρώματα με την παλαιστινιακή σημαία: κόκκινο, πράσινο, λευκό και μαύρο.

Ποιοι είναι, όμως, κάποιοι βαθύτεροι λόγοι που ένα καρπούζι έχει κατακλύσει το Instagram, το TikTok αλλά και τον δρόμο, στις διαδηλώσεις υπέρ της Παλαιστίνης;

Ένα ιστορικό υπόβαθρο

Μετά τον πόλεμο του 1967 στη Μέση Ανατολή, η ισραηλινή κυβέρνηση ανακοίνωσε μέτρα κατά της παλαιστινιακής σημαίας στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη. Στη Ραμάλα το 1980, ο στρατός έκλεισε μια γκαλερί που διατηρούσαν τρεις καλλιτέχνες επειδή παρουσίαζαν δημιουργούσαν τέχνη και έργα στα χρώματα της παλαιστινιακής σημαίας.

Το τρίο κλήθηκε αργότερα από έναν ισραηλινό αξιωματικό. Σύμφωνα με τον καλλιτέχνη και διοργανωτή της έκθεσης Sliman Mansour, ένας ισραηλινός αξιωματικός του είπε: «Απαγορεύεται η διοργάνωση έκθεσης χωρίς την άδεια του στρατού και, δεύτερον, απαγορεύεται να ζωγραφίζεις στα χρώματα της παλαιστινιακής σημαίας». Ο αξιωματικός, τότε, αναφέρθηκε στο καρπούζι ως ένα παράδειγμα τέχνης που θα παραβίαζε τους κανόνες του στρατού, δήλωσε ο Mansour στο Associated Press.

Σε ένδειξη διαμαρτυρίας, οι άνθρωποι άρχισαν να χρησιμοποιούν το φρούτο σε δημόσιους χώρους.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, όταν Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι κατέληξαν σε προσωρινές ειρηνευτικές συμφωνίες, μέχρι την ανάληψη των καθηκόντων της σημερινής εθνικιστικής ισραηλινής κυβέρνησης, η ανάταση της παλαιστινιακής σημαίας υποχώρησε ως από τα μείζονα ζητήματα. Τρεις δεκαετίες αργότερα, επανήλθε στην ατζέντα.

Το 2023, ο ακροδεξιός υπουργός Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ Itamar Ben-Gvir απαγόρευσε τις παλαιστινιακές σημαίες σε δημόσιους χώρους. Η προσπάθεια αυτή συνάντησε σφοδρή αντίδραση. Σε απάντηση, η Zazim, μια ακτιβιστική ομάδα Αράβων και Εβραίων Ισραηλινών, κόλλησε σε ταξί του Τελ Αβίβ μεγάλα αυτοκόλλητα καρπούζι που έγραφαν: «Αυτή δεν είναι παλαιστινιακή σημαία».

«Το μήνυμά μας προς την κυβέρνηση είναι σαφές», ανέφερε η οργάνωση σε γραπτή δήλωσή της. «Θα βρίσκουμε πάντα έναν τρόπο να παρακάμπτουμε κάθε παράλογη απαγόρευση και δεν θα σταματήσουμε να αγωνιζόμαστε για την ελευθερία της έκφρασης και τη δημοκρατία – είτε πρόκειται για τη σημαία του Pride είτε για την παλαιστινιακή σημαία».

Για ορισμένους, το να αγκαλιάζουν τα χρώματα της σημαίας σημαίνει ότι αγωνίζονται για την ελευθερία και την ισότητα και όχι απαραίτητα για την κρατική υπόσταση.

«Ποτέ δεν με ενδιέφεραν οι σημαίες ή ο εθνικισμός», λέει ο Mayssoun Sukarieh, ειδικός στις Μεσανατολικές σπουδές στο King’s College του Λονδίνου. «Αλλά όταν πρόκειται για την Παλαιστίνη, είναι η σημαία ενός αποικιοκρατούμενου λαού που δεν είδε ποτέ την ανεξαρτησία του. Και επειδή έχει απαγορευτεί, γίνεται περισσότερο σύμβολο αντίστασης παρά εθνικισμού».

Πώς φτάσαμε στο καρπούζι emoji

Τα καρπούζια αποτελούν εδώ και καιρό βασικό συστατικό της διατροφής στην περιοχή, με ορισμένα πιάτα, όπως μια δημοφιλής σαλάτα στη νότια Γάζα, να προέρχονται από αραβικές φυλές Βεδουίνων.

Όλο και περισσότεροι νεαροί ακτιβιστές υιοθετούν το emoji καρπούζι για να ζητήσουν κατάπαυση του πυρός στη Γάζα. Τα emoji μπορεί να μπερδέψουν τους αλγορίθμους που οι υποστηρικτές λένε ότι οι εταιρείες τεχνολογίας χρησιμοποιούν για να καταστέλλουν αναρτήσεις με λέξεις-κλειδιά όπως «Γάζα» ή ακόμα και «Παλαιστίνιοι».

«Νομίζω πως είναι η πρότη φορά που βλέπω το καρπούζι (emoji), να χρησιμοποιείται ευρέως ως υποκατάστατο. Και αυτό για μένα σηματοδοτεί μια αξιοσημείωτη αύξηση της λογοκρισίας του παλαιστινιακού περιεχομένου», λέει η Τζίλιαν Γιορκ, διευθύντρια για τη διεθνή ελευθερία της έκφρασης στο Electronic Frontier Foundation.

Η York με έδρα το Βερολίνο έχει αναλύσει τις πολιτικές της Meta. Αν και η «σκιώδης απαγόρευση», ή η περιορισμένη ορατότητα ορισμένων αναρτήσεων, μπορεί να είναι δύσκολο να διακριθεί, οργανώσεις υπεράσπισης και μη κερδοσκοπικές οργανώσεις που μελετούν τα ψηφιακά δικαιώματα στη Μέση Ανατολή λένε ότι έχουν εντοπίσει έντονες προκαταλήψεις, ειδικά στις πλατφόρμες της Meta Facebook και Instagram.

«Η λογοκρισία είναι κάπως προφανής» στο Instagram, δήλωσε ο Γιορκ. Στα μέσα Οκτωβρίου, οι άνθρωποι άρχισαν να παρατηρούν ότι αν το βιογραφικό κάποιου στο Instagram έγραφε «Παλαιστίνιος» στα αγγλικά μαζί με το emoji της παλαιστινιακής σημαίας και το «Δόξα τω Θεώ» στα αραβικά, η εφαρμογή μετέφραζε το κείμενο σε «Τρομοκράτης».

Με πληροφορίες από ΑΡ