Από την κορυφή ενός λόφου, η 46χρονη Yeni Szlapelis, κοιτάζει πάνω από τα άνυδρα οροπέδια της νότιας κεντρικής Αργεντινής στις πηγές των μεγαλύτερων ανησυχιών της. Στα ανατολικά, σύννεφα σκόνης αναδύονται από τα απομεινάρια μιας ξερής λίμνης στο μέγεθος της Νέας Υόρκης: την Colhué Huapí. Στα δυτικά, η λίμνη Musters, μια βασική πηγή νερού για την περιοχή, λάμπει κάτω από τον καυτό ήλιο.

Η Szlapelis, γεωπόνος που μεγάλωσε στην περιοχή, επισκέπτεται συχνά αυτό το σημείο στις διαδρομές της και παρακολουθεί τις υποχωρούσες όχθες των δύο λιμνών. Ως ερευνήτρια στο Εθνικό Ινστιτούτο Αγροτικής Τεχνολογίας (ΙΝΤΑ), γνωρίζει καλά τις κοιλάδες και τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις της περιοχής, καθώς εργάζεται εκεί επί 20 χρόνια. Η ετυμηγορία της είναι σαφής: αν δεν γίνει τίποτα για τη βελτίωση της διαχείρισης των υδάτων, η εξαφάνιση των δύο λιμνών θα είναι μη αναστρέψιμη.

«Το λυπηρό είναι ότι η κατάσταση χειροτερεύει», λέει. Οι λίμνες Colhué Huapí και Musters αποτελούσαν ανέκαθεν την πηγή ζωής των αγροτών και των κατοίκων της γενέτειράς της, Sarmiento, των οποίων τα πράσινα βοσκοτόπια και οι ψηλές λεύκες ξεχωρίζουν από το γκρίζο τοπίο. Ωστόσο, η λίμνη Colhué Huapí, μια ρηχή υδάτινη μάζα που κάποτε κάλυπτε σχεδόν 800 τετραγωνικά χιλιόμετρα, έχει σχεδόν εξαφανιστεί μετά από χρόνια ξηρασίας και κακές αποφάσεις διαχείρισης των υδάτων που ελήφθησαν με περιορισμένους πόρους.

Η λίμνη Musters, βρίσκεται μόλις λίγα χιλιόμετρα δυτικά. Έχει τη μισή επιφάνεια αλλά σχεδόν εξαπλάσιο βάθος από τη λίμνη Colhué Huapí – αλλά και αυτή έχει συρρικνωθεί. Η λεκάνη του ποταμού Senguer και οι δύο κύριες λίμνες του βρίσκονται στο επίκεντρο των ανησυχιών των κατοίκων και των αξιωματούχων της επαρχίας Chubut, καθώς δεκαετίες ξηρασίας, καταρρέουσες υποδομές και περιορισμένοι πόροι δημιούργησαν μια κρίση νερού στην περιοχή.

Ερημοποίηση

Την ώρα που οι περισσότερες από τις μισές λίμνες στον κόσμο συρρικνώνονται, σύμφωνα με μια μετα-μελέτη του 2023 που δημοσιεύθηκε στο Science, οι άνθρωποι στη λεκάνη του ποταμού Senguer αναζητούν εδώ και δεκαετίες λύσεις για την ερημοποίηση της περιοχής τους. Οι κλιματικές προβλέψεις δείχνουν ότι η παροχή νερού απειλείται σε όλα τα μέτωπα και οι αξιωματούχοι εργάζονται για τη βελτίωση της κατάστασης.

Η απώλεια της λίμνης Colhué Huapí είναι αποτέλεσμα κακών αποφάσεων σε μια χαμένη μάχη για την προστασία των επιπέδων νερού στη λίμνη Musters, η οποία χρησιμεύει ως ταμιευτήρας για την περιοχή.

Στην άνω λεκάνη, το νερό εκτρέπεται από τον ποταμό Senguer για να πλημμυρίσει τα χωράφια, δημιουργώντας mallines (υγρά λιβάδια) για τα βοοειδή, μια γεωργική πρακτική που χρησιμοποιείται από πολλούς κτηνοτρόφους.

Στην κάτω λεκάνη, η λίμνη Musters περιέχει ένα απόθεμα νερού που είναι εκτεθειμένο στον παταγονικό ήλιο και στους έντονους ανέμους, με αποτέλεσμα υψηλά ποσοστά εξάτμισης. Από εκεί, το νερό μεταφέρεται με υδραγωγεία σε διάφορες πόλεις στην ακτή του Ατλαντικού – Comodoro Rivadavia, Rada Tilly και Caleta Olivia.

Περισσότεροι από 500.000 άνθρωποι σε αυτές τις περιοχές εξαρτώνται από το νερό της λεκάνης του ποταμού Senguer και η πίεση αυξάνεται παράλληλα με τον πληθυσμό της περιοχής.

Ο 78χρονος Luis Kruger, λάτρευε να περνά τις μέρες του στο μικρό σπίτι του δίπλα στη λίμνη, κρυμμένο στην άνυδρη καρδιά της επαρχίας Chubut, μόλις λίγα βήματα από την όχθη της λίμνης Colhué Huapí.

Τα γαλάζια νερά της λίμνης αποτελούσαν καταφύγιο από το άγονο παταγονικό τοπίο και την έντονη ζέστη των καλοκαιριών στο Sarmiento. Επίσης, παρείχε νερό για τα χιλιάδες πρόβατα που έβοσκαν στη γη της οικογένειας.

«Συνηθίζαμε να κάνουμε ιστιοπλοΐα, να ψαρεύουμε και να παίζουμε στα νερά της», λέει. «Ήταν ένα πανέμορφο μέρος».

Ο Kruger απολάμβανε το σπίτι του μέχρι το 2020, όταν μεταφέρθηκε εσπευσμένα σε κλινική επειδή τα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα του ήταν τόσο χαμηλά που οι άκρες των δακτύλων του έγιναν μπλε. Με τα χρόνια, καθώς η ακτογραμμή πέρα από τη βεράντα του απομακρυνόταν όλο και περισσότερο, η γη μετατράπηκε σε σκόνη και τα σωματίδια που εισέπνεε ο Kruger άρχισαν να βλάπτουν τους πνεύμονές του.

Τελικά, η φάρμα, το σπίτι και η επιχείρηση του Kruger εγκαταλείφθηκαν. «Χάθηκε η δουλειά μιας ολόκληρης ζωής», λέει ο ίδιος, κοιτάζοντας αυτό που σήμερα είναι κάτι περισσότερο από μια λακκούβα.

Ο αντίκτυπος της κλιματικής κρίσης

Ο ρυθμός των περιβαλλοντικών αλλαγών έχει επιταχυνθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Η μειωμένη ποσότητα χιονιού σημαίνει ότι σχεδόν σε κάθε ξηρή περίοδο η ακτογραμμή της λίμνης Musters υποχωρεί ακόμη περισσότερο.

Στις 5 Απριλίου 2022, η λίμνη έφτασε σε ιστορικό χαμηλό που είχε να δει από το 1999. Εκατό μίλια μακριά, στην Κομοντόρο Ριβαδαβία, το νερό κόβονταν έως και τέσσερις φορές την εβδομάδα και σοβαρές καταιγίδες σκόνης έπνεαν στην πόλη από τον αποξηραμένο πυθμένα της λίμνης στο Σαρμιέντο.

Μια έκθεση του 2022 από την εθνική αντιπρόσωπο της Chubut, Ana Clara Romero, έκανε λόγο για κλιματική κατάσταση έκτακτης ανάγκης και υπογράμμισε ως αιτία τη μείωση του χιονιού, των βροχοπτώσεων και τα ελαττωματικά υδραγωγεία.

Εκτός από τις αλλαγές στις βροχοπτώσεις και τη μέση θερμοκρασία, η κλιματική κρίση έχει προκαλέσει αλλαγές στη συχνότητα, την ένταση, τη χωρική έκταση και τη διάρκεια των ακραίων φαινομένων. Σε αυτό το πλαίσιο, όλοι οι δείκτες προσδιορίζουν μια δυσμενή κλιματική προοπτική, οπότε μειώνονται οι πιθανότητες βροχής, ενώ οι ξηρασίες απέχουν πολύ ακόμη από το να ανατραφούν, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα», αναφέρει η έκθεσή της.

Διαβασε ακομα

Τα ποτάμια στη Βραζιλία συρρικνώνονται δραματικά

Ενίοτε, οι καιρικές διακυμάνσεις συγκαλύπτουν αυτές τις συστημικές αλλαγές. Στα τέλη του 2023, η βροχή από το Ελ Νίνιο έφερε ανακούφιση στην περιοχή. Τον Νοέμβριο του 2023, ο ποταμός Senguer και η λίμνη Musters είχαν τα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων ετών. Όμως η μείωση του χιονιού από τις Άνδεις – έως και 45% μέχρι τα μέσα του αιώνα, σύμφωνα με τη Nasa – δείχνει ότι η αναστολή είναι προσωρινή, και οι αξιωματούχοι το γνωρίζουν.

Επιπλέον, το επαρχιακό ινστιτούτο υδάτων (IPA) για το Chubut έχει περιορισμένους πόρους στις προσπάθειές του να αλλάξει δραστικά τον τρόπο με τον οποίο οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι χρησιμοποιούν το νερό στην περιοχή.

«Έχουμε ποσοστό αποδοτικότητας περίπου 30%», λέει ο πρόεδρος του IPA, Esteban Parra. «Τι σημαίνει αυτό; Αν πάρω 10 λίτρα νερό από το ποτάμι, τα τρία φτάνουν στο εργοστάσιο. Το υπόλοιπο χάνεται κατά τη μεταφορά ή λόγω κακής εφαρμογής στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις».

Όταν η ακτογραμμή της λίμνης Musters άρχισε να υποχωρεί το 2017, οι κάτοικοι της περιοχής άρχισαν να ζητούν επιτακτικά να ληφθούν μέτρα. Δημιουργήθηκε η ομάδα βάσης Abrazo El Musters και μια χούφτα καθηγητών, γονέων και πολιτών του Sarmiento άρχισαν να διαμαρτύρονται τακτικά. Ζήτησαν να αναλάβουν δράση και απαίτησαν περισσότερη διαφάνεια από τους κυβερνητικούς αξιωματούχους σχετικά με τα σχέδιά τους.

«Πρέπει να σκεφτούμε για λύσεις, όχι μόνο για τη δική μας ζωή, αλλά και για τις επόμενες γενιές», λέει ο Guille Gettig, 57 ετών, συνταξιούχος δάσκαλος πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ο οποίος συνίδρυσε την ομάδα. «Δεν θέλω ο εγγονός μου να φύγει επειδή αναγκάζεται να φύγει, επειδή εδώ είναι άγονη γη. Αν φύγει από εδώ θα πρέπει να είναι επειδή ήταν δική του επιλογή» υπογράμμισε.

Με πληροφορίες από Guardian