Ένα ανησυχητικό φαινόμενο εξαιτίας της κλιματικής κρίσης παρατηρείται σε αρκετές περιοχές του κόσμου. Ολόκληρες κοινότητες εξαφανίζονται λόγω μίας ακραίας μορφής διάβρωσης του εδάφους. Πρόκειται για μία από τις πιο επιθετικές μορφές υποβάθμισης του εδάφους που προκαλείται από τη βροχή και τα λύματα.

Όταν δεν υπάρχουν αρκετά φυτά ή δέντρα για να απορροφήσουν τη βροχή, οι σταγόνες απομακρύνουν τα σωματίδια του εδάφους και το νερό μαζεύεται στην επιφάνεια. Έτσι, σχηματίζονται ρέματα και φθείρουν το χώμα. Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργούνται ρεματιές ή γιγάντιες χαράδρες.

Το παγκόσμιο αυτό φαινόμενο, φαίνεται ότι έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική.

Για παράδειγμα, στον άλλοτε πολυσύχναστο δρόμο στο Buriticupu, μια πόλη στη βορειοανατολική Βραζιλία, τώρα υπάρχει μία τεράστια χαράδρα βάθους 80 μέτρων – ένα ολόκληρο κτήριο 20 ορόφων θα μπορούσε να χωρέσει μέσα του. Φαράγγια σαν αυτό είναι τοπικά γνωστά ως «voçoroca» ή «σχισμένη γη» στη γηγενή γλώσσα Tupi-Guarani.

Απόδειξη της διάβρωσης του εδάφους, η οποία εξελίσσεται ταχύτητα, είναι η εμφάνιση όλο και περισσότερων σχισμών στο έδαφος. Έτσι, εκφράζονται φόβοι ότι η πόλη στην πολιτεία Maranhão, στην άκρη του τροπικού δάσους του Αμαζονίου, θα μπορούσε να χωριστεί στα δύο. Στα 350 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, το Buriticupu έχει περίπου 30 ρεματιές, με τις δύο μεγαλύτερες να απέχουν λιγότερο από 1 χλμ.

Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι τα υπάρχοντα ρήγματα επεκτείνονται γρήγορα και φοβούνται ότι θα ανοίξουν νέα λόγω της κλιματικής κρίσης, η οποία συνοδεύεται από ακραίες βροχοπτώσεις. Σε μέρη, ειδικά, όπου οι πόλεις αναπτύσσονται χωρίς τον σωστό σχεδιασμό και την κατάλληλη υποδομή για την αντιμετώπιση των όμβριων υδάτων, ο κίνδυνος είναι ακόμα μεγαλύτερος.

Στη Λατινική Αμερική, η Βραζιλία είναι η χώρα που έχει πληγεί περισσότερο από την διάβρωση του εδάφους. Μεξικό, Κολομβία, Εκουαδόρ και Αργεντινή αντιμετωπίζουν επίσης το ίδιο πρόβλημα.

Πέρα από την Λατινική Αμερική, χώρες της Αφρικής, όπως η Αγκόλα, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και η Νιγηρία – όπου ορισμένες ρεματιές έχουν μήκος πάνω από 2 χιλιόμετρα – επηρεάζονται επίσης.

Δεν υπάρχουν επίσημα στατιστικά στοιχεία για θανάτους που σχετίζονται με ρήγματα, αλλά οι τοπικές αρχές στο Buriticupu λένε ότι έχουν καταπιεί τουλάχιστον 50 σπίτια και ορισμένοι κάτοικοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Πρόκειται πλέον για γειτονιές-φαντάσματα.

Το σπίτι της Marisa Cardoso Freire βρίσκεται στην άκρη μιας ρεματιάς και χαρακτηρίστηκε «υψηλού κινδύνου» τον Μάιο του 2023. Μαζί με άλλες 100 οικογένειες, έπρεπε να εγκαταλείψει το σπίτι της και να μετακομίσει σε άλλο μέρος του Buriticupu.

Το Δημαρχείο υποσχέθηκε να καλύψει το ενοίκιο των νέων σπιτιών για τους εκτοπισμένους, αλλά η Marisa λέει ότι ο δήμος δεν έχει πληρώσει εγκαίρως το ενοίκιο και απειλείται με έξωση.

Η αποψίλωση των δασών

Η αποψίλωση των δασών παίζει τεράστιο ρόλο σε αυτό το συγκεκριμένο είδος υποβάθμισης του εδάφους. Το Buriticupu είναι τώρα ένα άνυδρο, πετρώδες μέρος, αλλά αποτελεί μέρος του τροπικού δάσους του Αμαζονίου, το οποίο ήταν κάποτε καλυμμένο από δέντρα.

Στη δεκαετία του 1990, η βιομηχανία ξυλείας βρισκόταν σε άνθηση. Υπήρχαν περισσότερα από 50 πριονιστήρια που δούλευαν 24 ώρες την ημέρα. Είκοσι χρόνια αργότερα, το μεγαλύτερο μέρος της γηγενούς βλάστησης της πόλης είχε εξαφανιστεί.

Η κλιματική κρίση επιδεινώνει τη διαδικασία διάβρωσης του εδάφους εξαιτίας των έντονων βροχοπτώσεων. Σύμφωνα με τον Juarez Mota Pinheiro, κλιματολόγο στο Πανεπιστήμιο του Μαρανχάο, το Buriticupu βιώνει περισσότερες βίαιες καταιγίδες από ό,τι στο παρελθόν.

Τους πρώτους μήνες του 2023, η πολιτεία Maranhão αντιμετώπισε μια από τις χειρότερες πλημμύρες στην ιστορία της. Περισσότεροι από 60 δήμοι μπήκαν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, χιλιάδες άνθρωποι έμειναν άστεγοι και υπήρξαν δεκάδες θάνατοι.

«Η ένταση των βροχοπτώσεων προβλέπεται να αυξηθεί κατά 10% έως 15% σε παγκόσμιο επίπεδο μέχρι το τέλος του αιώνα. Αυτό μπορεί να μην ακούγεται πολύ, αλλά αν έχετε όλο και περισσότερα επεισόδια ακραίων βροχοπτώσεων, η δυναμική της διάβρωσης αλλάζει» επισημαίνει ο Matthias Vanmaercke, από το Πανεπιστήμιο KU Leuven στο Βέλγιο.

Αυτός και ο συνάδελφός του Jean Poesen ανέλυσαν δεδομένα από περισσότερες από 700 ρεματιές σε όλο τον κόσμο και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι εάν οι ακραίες βροχοπτώσεις αυξηθούν κατά αυτό το ποσό, θα μπορούσαν να διπλασιάσουν (ή ακόμα και να τριπλασιάσουν στο χειρότερο σενάριο) τους κινδύνους διάβρωσης.

«Θα δυσκολευτείτε να βρείτε έναν αξιοπρεπή επιστήμονα που δεν θα συμφωνήσει με το γεγονός ότι η κλιματική κρίση πιθανότατα θα το επιδεινώσει», λέει ο καθηγητής Vanmaercke.

Ο φόβος της βροχής

Αυτό το φαινόμενο επηρεάζει ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, κυρίως στην Αφρική. Η πρωτεύουσα της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, η Κινσάσα, έχει εκατοντάδες ρεματιές στον αστικό ιστό- μία εκ των οποίων έχει μήκος 2 χλμ. Υπάρχουν περισσότερα από 165 χιλιόμετρα ρεματιές στην πόλη, η οποία σημειωτέον φιλοξενεί 12 εκατομμύρια ανθρώπους.

News Η κλιματική κρίση κάνει τα ακραία καιρικά φαινόμενα ακόμα πιο ακραία

Σε μόλις μια νύχτα έντονης βροχόπτωσης στην Κινσάσα τον Δεκέμβριο του 2022, 60 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους όταν τα σπίτια τους έπεσαν σε χαράδρα.

«Θεωρούμε πραγματικά ότι πρόκειται για τον νέο γεωκίνδυνο στην Ανθρωπόκαινο εποχή» λέει ο καθηγητής Vanmaercke.

Ο πληθυσμός της Κινσάσα αναμένεται να αυξηθεί σε 20 εκατομμύρια έως το 2030 και 35 εκατομμύρια έως το 2050, καθιστώντας τη μεγαλύτερη μεγαλούπολη στην Αφρική, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα. Αυτό σημαίνει ότι η ανεξέλεγκτη αστική ανάπτυξη μπορεί να περιλαμβάνει την κοπή δέντρων, δηλαδή το φυσικό εμπόδιο ενάντια στη διάβρωση.

Τι θα μπορούσε να γίνει;

Ωστόσο, με τη σωστή μηχανική και επένδυση, «όλα αυτά μπορεί να σταματήσουν», λέει ο καθηγητής Vanmaercke. Για να σταματήσουν τη διάβρωση των ρεμάτων, οι πόλεις πρέπει να κατασκευάσουν κατάλληλα συστήματα αποστράγγισης για τον έλεγχο της ροής των όμβριων υδάτων και της απορροής, εξηγεί ο καθηγητής Poesen, έτσι ώστε να εκτρέψουν το νερό μακριά από περιοχές ευάλωτες στις ρεματιές.

Αλλά αυτά τα προγράμματα κοστίζουν όμως χρήματα σε πόλεις, όπου οι προϋπολογισμοί είναι περιορισμένοι. Η εισαγγελία της πολιτείας Maranhão κινείται νομικά κατά της πόλης Buriticupu, λέγοντας ότι δεν έχει υλοποιήσει τα σχέδια που είχαν συμφωνηθεί.

Ο δήμαρχος του Buriticupu João Teixeira da Silva λέει ότι ζήτησε οικονομική βοήθεια από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση για να χρηματοδοτήσει εργασίες για την εκτροπή της ροής του βρόχινου νερού.

Η εθνική κυβέρνηση δήλωσε στο BBC ότι εξετάζει το ενδεχόμενο να αποδεσμεύσει 300 εκατομμύρια ρεάλ Βραζιλίας (60 εκατομμύρια δολάρια) για το Buriticupu. Πρόσθεσε ότι έχει ήδη παράσχει 629.000 ρεάλ ($125.000) για την κατασκευή ενός καναλιού και αποχέτευσης καταιγίδων, την αποκατάσταση τοπικών δρόμων και την κατεδάφιση 89 σπιτιών.

Το υπουργείο Περιβάλλοντος ανέφερε ότι έχει σχεδιάσει ένα πρόγραμμα για την εφαρμογή «ανθεκτικών συστημάτων στις πόλεις», αλλά ότι επί του παρόντος δεν κάνει τίποτα στο Buriticupu. Αλλά οι κάτοικοι γνωρίζουν πως εάν μεγαλώσει η ρεματιά που βρίσκεται κοντά στα σπίτια τους, θα χρειαστεί να μετακομίσουν.

Είναι η φύση που μας προειδοποιεί ότι εάν δεν φροντίσουμε τον πλανήτη μας, θα καταστραφεί, λένε.

Με πληροφορίες από BBC