Όταν ο επιστήμονας Rolf-Arne Ølberg κρέμεται από ένα ελικόπτερο με ένα όπλο, πρέπει να είναι σε θέση να εκτιμήσει από απόσταση περίπου 10 μέτρων το φύλο και κατά προσέγγιση το βάρος του κινούμενου ζώου που στοχεύει, καθώς και το πόσο παχύ ή μυώδες είναι και αν βρίσκεται σε κίνδυνο. Μόνο τότε μπορεί να του δώσει τη σωστή ποσότητα ηρεμιστικού. Ευτυχώς, λέει, οι πολικές αρκούδες είναι «αρκετά καλοί ασθενείς όταν πρόκειται να τους χορηγήσεις αναισθητικό».

Ο Ølberg είναι κτηνίατρος που εργάζεται στο Νορβηγικό Πολικό Ινστιτούτο, τον φορέα που είναι υπεύθυνος για την παρακολούθηση των πολικών αρκούδων στο Σβάλμπαρντ, ένα αρχιπέλαγος που βρίσκεται μεταξύ της ηπειρωτικής Νορβηγίας και του Βόρειου Πόλου. Κάθε χρόνο αυτός και οι συνάδελφοί του παρακολουθούν τις αρκούδες με ελικόπτερο, συλλέγουν δείγματα αίματος, λίπους και μαλλιών και τοποθετούν ηλεκτρονικά περιλαίμια εντοπισμού.

Μόλις τις εντοπίσει, το πλήρωμα του ελικοπτέρου πρέπει να απομακρυνθεί από την αρκούδα για να αποφύγει μεγαλύτερη ταλαιπωρία. «Βλέπουμε όταν αρχίζουν να περπατούν λίγο ασταθώς, ταλαντεύονται από τη μία πλευρά στην άλλη, ότι τα φάρμακα έχουν αποτέλεσμα και τότε η αρκούδα ξαπλώνει», λέει ο Ølberg. «Αυτό σημαίνει ότι το βέλος έχει προσγειωθεί σε καλό σημείο. Αν χτυπήσεις μόνο το λίπος, τότε πιθανόν να μην έχεις καθόλου αποτέλεσμα και το ζώο να είναι αρκετά ξύπνιο. Τόσο που να μην επιτρέπει να το προσεγγίσεις».

Στόχος του ετήσιου προγράμματος παρακολούθησης δεν είναι μόνο να κατανοήσουμε περισσότερα για τη γενική βιολογία των αρκούδων, αλλά και να αξιολογήσουμε τον αντίκτυπο τυχόν απειλών για τον πληθυσμό τους. Τη δεκαετία του 1960, όταν ξεκίνησε το πρόγραμμα, η μεγαλύτερη απειλή ήταν το κυνήγι.

Ο αριθμός των αρκούδων μειωνόταν δραματικά μέχρι που, το 1973, τους δόθηκε προστασία όταν ο Καναδάς, η Δανία, η Νορβηγία, οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση υπέγραψαν τη συμφωνία για τη διατήρηση των πολικών αρκούδων.

Το κυνήγι σταμάτησε και ο πληθυσμός της αρκούδας αυξήθηκε – και εξακολουθεί να ευδοκιμεί μέχρι σήμερα. Τώρα, η μεγαλύτερη απειλή είναι η κλιματική κρίση, η κλιματική κατάρρευση και ο αντίκτυπος που θα έχει στα επόμενα χρόνια.

«Έχουμε δει πραγματικά σημαντικές αλλαγές στους θαλάσσιους πάγους», λέει ο Jon Aars, ανώτερος επιστήμονας στο Νορβηγικό Πολικό Ινστιτούτο, ο οποίος παρακολουθεί τις αρκούδες για περισσότερα από 20 χρόνια. «Οι άνθρωποι άρχισαν να βλέπουν αυτές τις αλλαγές τη δεκαετία του 1990 και φυσικά μπορεί να έχουμε ακόμα καλές και κακές χρονιές με πάγο, αλλά αυτό που έχει αλλάξει πραγματικά είναι ότι τώρα έχουμε πολλές, πολλές περισσότερες κακές χρονιές με πάγο».

Ο Aars παρακολουθεί την τύχη των αρκούδων «μέσω γραπτών μηνυμάτων». Τα περιλαίμια τους του στέλνουν σε τακτά χρονικά διαστήματα πληροφορίες για πράγματα όπως η θερμοκρασία του σώματος, αν έχουν κολυμπήσει και πού έχουν ταξιδέψει.

Τα δείγματα που παίρνει η ομάδα από τις αναισθητοποιημένες αρκούδες μπορούν επίσης να του πουν τι τρώνε, για παράδειγμα. «Βλέπουμε ότι τρώνε περισσότερη χερσαία τροφή από ό,τι συνήθιζαν, κυρίως ταράνδους και πουλιά».

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η υποχώρηση των θαλάσσιων πάγων έχει επηρεάσει το πού πηγαίνουν οι αρκούδες για να βρουν τροφή. Περίπου 300 από τον πληθυσμό των πολικών αρκούδων της Θάλασσας του Μπάρεντς παραμένουν στο Σβάλμπαρντ όλο το χρόνο και κυνηγούν στον πάγο κοντά στα νησιά. «Όταν ο πάγος λιώνει, αναγκάζονται να βγουν στη στεριά», λέει ο Aars. «Αυτές οι αρκούδες βρίσκονται τώρα στην ξηρά πολύ περισσότερο από ό,τι πριν από 20 έως 30 χρόνια».

Ο υπόλοιπος πληθυσμός των αρκούδων ακολουθεί τον θαλάσσιο πάγο όταν αυτός υποχωρεί το καλοκαίρι βορειοανατολικά στη Γη του Φραντς Γιόζεφ, ένα ρωσικό αρχιπέλαγος στη Θάλασσα Μπάρεντς, για να κυνηγήσει.

Αντί να επιστρέψουν στη συνέχεια νότια στο Σβάλμπαρντ για να φτιάξουν φωλιές το χειμώνα, όπως έκαναν κάποτε, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η υποχώρηση του θαλάσσιου πάγου γύρω από το νορβηγικό αρχιπέλαγος σημαίνει ότι οι αρκούδες μένουν συχνότερα για να δημιουργήσουν φωλιές μητρότητας στη ρωσική Αρκτική.

«Η πρόκληση θα είναι αν, σε μερικά χρόνια, οι συνθήκες στο Φραντς Γιόζεφ είναι όπως αυτές που επικρατούν τώρα στο Svalbard», λέει ο Aars στον Guardian.

«Βλέπουμε σε αρκετούς άλλους πληθυσμούς πολικών αρκούδων ότι βρισκόμαστε ήδη σε ένα στάδιο όπου το θερμότερο κλίμα και η απώλεια του θαλάσσιου πάγου έχουν επηρεάσει αρκετά σημαντικά τα άτομα και τους πληθυσμούς. Δεν έχουμε φτάσει ακόμη εκεί, αλλά γνωρίζουμε ότι αυτές οι αρκούδες εξαρτώνται από αυτόν τον πάγο».

Εν τω μεταξύ, ο Aars θα συνεχίσει να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί για ένα είδος που γνωρίζει μέχρι και την μεμονωμένη αρκούδα σε ορισμένες περιπτώσεις. «Υπάρχουν κάποιες θηλυκές αρκούδες που έχω αιχμαλωτίσει 10 φορές και ξέρω τα ονόματά τους, σε ποιες περιοχές κινούνται και πότε πρόκειται να γεννήσουν. Είναι προνόμιο να κάνω τη δουλειά που κάνω, να πλησιάζω τις ναρκωμένες αρκούδες, αλλά για μένα είναι πολύ πιο συναρπαστικό να βρίσκομαι εκεί έξω και να μπορώ να βλέπω μια αρκούδα ελεύθερη, να την παρακολουθώ να περνά από κοντά μου».