Μία από τις σοβαρότερες ενεργειακές κρίσεις στην ιστορία της Ιβηρικής Χερσονήσου σημειώθηκε τη Δευτέρα (28/04), όταν η Ισπανία και η Πορτογαλία βυθίστηκαν στο σκοτάδι εξαιτίας ενός εκτεταμένου και ξαφνικού μπλακ άουτ. Η διακοπή ρεύματος διήρκεσε αρκετές ώρες και επηρέασε σχεδόν όλα τα ηπειρωτικά εδάφη των δύο χωρών.

«Σε περισσότερα από 40 χρόνια στον τομέα της ενέργειας, δεν έχω ξαναδεί κάτι παρόμοιο», δήλωσε ο Jorge Fabra, πρώην πρόεδρος της Red Eléctrica – της κρατικής εταιρείας που διαχειρίζεται το εθνικό δίκτυο ηλεκτρισμού στην Ισπανία.

Παρότι το ρεύμα άρχισε σταδιακά να αποκαθίσταται σε ορισμένες περιοχές από το απόγευμα, παραμένει ασαφές τι ακριβώς προκάλεσε την κατάρρευση του συστήματος. Ο πρωθυπουργός Pedro Sánchez, σε συνέντευξη Τύπου στις 6:00 μ.μ. τοπική ώρα, τόνισε πως «δεν αποκλείουμε καμία υπόθεση», ενώ παραδέχτηκε πως «δεν γνωρίζουμε τα αίτια», εντείνοντας την αβεβαιότητα.

Πότε ξεκίνησε η διακοπή ρεύματος

Σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία, στις 12:32 μ.μ. τοπική ώρα καταγράφηκε μια «πολύ ισχυρή διακύμανση» στη ροή ενέργειας του δικτύου. Η διακύμανση αυτή οφειλόταν σε αιφνίδια απώλεια παραγωγής, δηλαδή μείωση της ηλεκτροπαραγωγής, η οποία στην Ισπανία προέρχεται κυρίως από πυρηνικά εργοστάσια, υδροηλεκτρικά, μονάδες συνδυασμένου κύκλου, φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα.

Η αιφνίδια διακοπή αντιστοιχούσε σε 15 GW (γιγαβάτ) παραγωγής που «εξαφανίστηκαν» για πέντε δευτερόλεπτα. Για λόγους σύγκρισης, αναφέρεται πως οι πέντε πυρηνικές μονάδες της Ισπανίας έχουν συνολική ισχύ μόλις 7,4 GW. Αυτή η απότομη απώλεια προκάλεσε αποσύνδεση της Ισπανίας από το ευρωπαϊκό δίκτυο, το οποίο είναι συνδεδεμένο κυρίως μέσω Γαλλίας, και ακολούθησε η κατάρρευση του εθνικού συστήματος, εξήγησε ο Eduardo Prieto, διευθυντής λειτουργίας της Red Eléctrica.

Πότε αποκαταστάθηκε το πρόβλημα

Ο Prieto είχε δηλώσει το μεσημέρι πως η πλήρης αποκατάσταση θα απαιτούσε 6 έως 10 ώρες, σημειώνοντας ότι η επαναφορά θα ήταν σταδιακή. Τεχνικοί της Red Eléctrica, μαζί με συνεργεία ιδιωτικών παρόχων, ξεκίνησαν να επαναφέρουν την τάση από περιοχές κοντά στη Γαλλία, ώστε να δοθεί ενέργεια στις υπόλοιπες μονάδες.

Μέχρι τις 5:30 μ.μ., το ρεύμα είχε επιστρέψει σε περιοχές όπως Καταλονία, Αραγονία, Χώρα των Βάσκων, Γαλικία, Αστούριες, Ναβάρα, Καστίλη και Λεόν, Εξτρεμαδούρα και Ανδαλουσία. Λίγο αργότερα, προστέθηκαν η Μαδρίτη, η Κοινότητα της Βαλένθια, η Μούρθια και η Καστίλη-Λα Μάντσα. Σύμφωνα με τον Prieto, μέχρι τις 9:30 μ.μ. είχε αποκατασταθεί περίπου το 35% της παροχής.

Καιρικό φαινόμενο, τεχνική βλάβη ή κυβερνοεπίθεση;

Μέχρι στιγμής, καμία επίσημη πηγή – ούτε ο Sánchez, ούτε η Red Eléctrica – δεν έχει προσδιορίσει την αιτία του μπλακ άουτ. Ο πρωθυπουργός απέφυγε να κάνει εικασίες, ζητώντας να αποφευχθεί η διάδοση «πληροφοριών αμφιβόλου προέλευσης».

Αρχικά υπήρξαν φήμες, σύμφωνα με τις οποίες το μπλακ άουτ οφειλόταν σε ακραίο καιρικό φαινόμενο στο εσωτερικό της Ισπανίας. Ωστόσο, η REN (Redes Energéticas Nacionais), ο εθνικός διαχειριστής του ενεργειακού συστήματος της Πορτογαλίας, διέψευσε σχετική πληροφορία του Reuters, λέγοντας ότι δεν υπάρχει τέτοιο στοιχείο.

Ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε η δήλωση του προέδρου της Ανδαλουσίας, Juan Manuel Moreno, ο οποίος είπε ότι «όλα δείχνουν πως μόνο μια κυβερνοεπίθεση θα μπορούσε να προκαλέσει ένα τόσο μαζικό blackout». Παρ’ όλα αυτά, παραδέχτηκε ότι δεν είχε επίσημη επιβεβαίωση από την κεντρική κυβέρνηση.

Η Teresa Ribera, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε πως δεν υπάρχουν ενδείξεις σκόπιμης ενέργειας. Το Εθνικό Κρυπτολογικό Κέντρο (Centro Criptológico Nacional) και το Joint Cyber Command του Υπουργείου Άμυνας έχουν ξεκινήσει έρευνα για πιθανό ψηφιακό σαμποτάζ.

Είναι εφικτή μια κυβερνοεπίθεση;

Όπως αναφέρει η El Pais, μια κυβερνοεπίθεση αυτής της κλίμακας είναι θεωρητικά δυνατή, αλλά εξαιρετικά δύσκολη στην πράξη. Ο Lukasz Olejnik του King’s College London εξηγεί ότι απαιτείται εξαιρετικά συντονισμένη δράση για να χτυπηθούν κρίσιμα υποσυστήματα, όπως μετασχηματιστές ή υποσταθμοί. «Αυτό που είδαμε μπορεί να έχει φυσική εξήγηση – δεν έχουμε ακόμη ενδείξεις κακόβουλης ενέργειας», επισημαίνει.

Η μόνη γνωστή περίπτωση επιτυχημένου κυβερνοχτυπήματος τέτοιας εμβέλειας καταγράφηκε στην Ουκρανία το 2015 και 2016, με φερόμενη εμπλοκή της Ρωσίας. Σύμφωνα με το INCIBE (Εθνικό Ινστιτούτο Κυβερνοασφάλειας), το 2023 καταγράφηκαν περισσότερα από 108.000 περιστατικά κυβερνοεπιθέσεων στην Ισπανία, εκ των οποίων αρκετά αφορούσαν κρίσιμες υποδομές.

Ο Εθνικός Μηχανισμός Ασφαλείας (DSN) είχε προειδοποιήσει σε πρόσφατη έκθεσή του για την αυξανόμενη πολυπλοκότητα και συχνότητα αυτών των επιθέσεων. Το κακόβουλο λογισμικό BlackEnergy, που χρησιμοποιήθηκε στην Ουκρανία, παραμένει ένα από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα των σύγχρονων ψηφιακών απειλών.