Πενήντα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα, Τετάρτη 24/07, από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα. Μισός αιώνας από τον Ιούλιο του 1974, όταν το παρωχημένο, τυραννικό, δικτατορικό καθεστώς της Χούντας των Συνταγματαρχών κατέρρευσε μετά την εθνική τραγωδία που το ίδιο προκάλεσε στην Κύπρο. Το χρονικό διάστημα μεταξύ Ιουλίου 1974 και Ιουνίου 1975, κατά το οποίο μπήκαν τα θεμέλια της Μεταπολίτευσης, υπήρξε σταθμός για τη σύγχρονη ιστορία της χώρας.

Η Ελλάδα βρέθηκε σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι:

α) αντιμετώπιζε αλλεπάλληλες κρίσεις, εξωτερικές (στην Κύπρο και το Αιγαίο) αλλά και εσωτερικές, όπως την πρόκληση των νοσταλγών της δικτατορίας

β) καλούνταν να επαναπροσδιορίσει τη θέση της στον κόσμο σε δύσκολες συνθήκες

γ) είχε δεχτεί ισχυρό πλήγμα από τη διεθνή πετρελαϊκή κρίση

δ) προβαλλόταν στα πρωτοσέλιδα του διεθνούς Τύπου, ως προβληματική χώρα

Τόσα μέτωπα ανοιχτά, τόσα πράγματα που θα μπορούσαν να εξελιχθούν άσχημα. Στις δύσκολες αυτές περιστάσεις η χώρα κατάφερε να βρει τον δρόμο προς την ομαλότητα, να επιλύσει τα περισσότερα από τα προβλήματά της, να εδραιώσει μια σύγχρονη δημοκρατία, αλλά και να αναπροσαρμόσει τη διεθνή της θέση, τόσο στον κόσμο, όσο και, ειδικότερα, στα Βαλκάνια.

Τέλος, να θέσει τις βάσεις για την ένταξή της στην ΕΟΚ. Από τις τρεις μεταβάσεις στη Δημοκρατία που πραγματοποιήθηκαν την περίοδο αυτή στη νότια Ευρώπη (Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία), η ελληνική ήταν ταχεία, αναίμακτη, αποτελεσματική. Αυτός ήταν άλλωστε κι ο λόγος που χαρακτηρίστηκε διεθνώς «ελληνικό θαύμα». Ένα ακόμα…

Η αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα εγκαινίασε μια περίοδο επέκτασης του κοινωνικού κράτους, με τις πολιτικές μεταρρυθμίσεις και τις οικονομικές πολιτικές των διαφόρων κυβερνήσεων να διαμορφώνουν τη μεσαία τάξη.

Σε αυτά τα 50 χρόνια άλλαξαν πολλά. Εμείς θα σταθούμε στις τομές για την ελληνική κοινωνία που διαμόρφωσαν ένα νέο τοπίο, κυρίως σε ό,τι αφορά δικαιώματα και ατομικές ελευθερίες, αλλά και σε φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις, όπως εκείνη της ίδρυσης του ΕΣΥ, με στόχο την «αποεμπορευματοποίηση» του αγαθού της Υγείας.

Ισότητα των δύο φύλων

Σύμφωνα με το Σύνταγμα του 1975, «όλοι οι Έλληνες και οι Ελληνίδες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου», ωστόσο σοβαρά νομικά κενά δεν επέτρεπαν να εκπληρωθεί στην πράξη η βούληση του νομοθέτη.

Στους πρώτους μήνες της θητείας της, η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου επιχείρησε να καλύψει αυτά ακριβώς τα κενά στην ισότητα των φύλων, αλλάζοντας ριζικά «το οικογενειακό δίκαιο που κρατούσε αναχρονιστικό τον θεσμό της οικογένειας και υποτιμούσε την Ελληνίδα».

Μεταξύ άλλων, κατοχυρώθηκε το δικαίωμα στην εργασία και για τα δύο φύλα με την εφαρμογή της αρχής της ισότητας, δημιουργήθηκαν προϋποθέσεις για ίση πρόσβαση στην απασχόληση, ίση αμοιβή για ίσης αξίας εργασία (αν και στην πράξη δεν εφαρμόστηκε ευρέως) και άρση των επαγγελματικών διακρίσεων.

Επιπλέον επικυρώθηκε η Διεθνής Σύμβαση αρ. 103 για την προστασία της μητρότητας (κάτι που εκκρεμούσε από το 1952), η Διεθνής Σύμβαση αρ. 122 για την πολιτική της απασχόλησης ανεξάρτητα από φύλο και θρησκεία, η Διεθνής Σύμβαση αρ. 111 για την απαγόρευση διακρίσεων στην απασχόληση και στο επάγγελμα και αυξήθηκε η άδεια μητρότητας στον ιδιωτικό τομέα από 12 σε 14 εβδομάδες.

Ίδρυση Εθνικού Συστήματος Υγείας

Μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας, το ΠΑΣΟΚ έδωσε άμεση προτεραιότητα στην μεταρρύθμιση και αναβάθμιση της Δημόσιας Υγείας. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας (Ε.Σ.Υ.) ιδρύθηκε στις 7 Οκτωβρίου 1983 από την πρώτη κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου.

Ο εμβληματικός νόμος 1397/1983, όριζε την Υγεία ως κοινωνικό αγαθό, που πρέπει να παρέχεται από το κράτος σε όλους τους πολίτες, ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης ή κοινωνικής καταγωγής.

Ο πολιτικός που συνέδεσε άρρηκτα το όνομά του με το ΕΣΥ ήταν ο Γιώργος Γεννηματάς, ο οποίος πίστευε στο κράτος πρόνοιας προς όφελος του λαού και θεωρούσε την Υγεία ως το υπέρτατο αγαθό, στο οποίο πρέπει να έχουν πρόσβαση όλοι ανεξαιρέτως.

Στόχος της μεταρρύθμισης για την αναβάθμιση της δημόσιας υγείας και της λειτουργικής ενοποίησης των δημόσιων υποδομών περίθαλψης, ήταν η ιατροφαρμακευτική και νοσηλευτική κάλυψη των αναγκών του ελληνικού πληθυσμού και όσων διαμένουν στην Ελλάδα, μέσω της παροχής δωρεάν υπηρεσιών.

Η μεταρρύθμιση για το ΕΣΥ ξεκίνησε από τον Παρασκευά Αυγερινό και έγινε πράξη με την υπογραφή του Γιώργου Γεννηματά, ο οποίος τον διαδέχθηκε στο υπουργείο Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων.

Αιχμή του συστήματος ήταν η δημιουργία κέντρων υγείας, περιφερειακών και νομαρχιακών Νοσοκομείων στην ξεχασμένη Ελλάδα, προσφέροντας άμεση εξυπηρέτηση και υψηλού επιπέδου υπηρεσίες υγείας και περίθαλψης σε κάθε πολίτη, σε κάθε γωνιά της χώρας.

Νομιμοποίηση των εκτρώσεων

Το 1986 οι γυναίκες έγραψαν μία ακόμα ιστορική σελίδα στην ιστορία της Ελλάδας, καταφέρνοντας μέσω του αγώνα τους να κερδίσουν το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση του σώματός τους και να νομιμοποιήσουν τις αμβλώσεις.

Στην Ευρώπη, η άμβλωση ήταν παράνομη μέχρι το 1967, με εξαίρεση την Σουηδία και τη Δανία.

Στη χώρα μας, η συζήτηση για την ελεύθερη διεξαγωγή των αμβλώσεων ήρθε ως αποτέλεσμα των μεγάλων αριθμών παράνομων αμβλώσεων, που συνδέθηκε με ένα μεγάλο ποσοστό κινδύνου για τη ζωή της γυναίκας.

Οι εκατοντάδες χιλιάδες παράνομες εκτρώσεις, εγκυμονούσαν και εγκυμονούν κινδύνους για τη σωματική και ψυχική υγεία.

Με τον Ποινικό Νόμο του 1834 (άρθρ. 303-305) τόσο η ετεράμβλωση – με ή χωρίς τη συναίνεση της εγκύου – όσο και η αυτάμβλωση τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης.

Το 1924 η αντιμετώπιση αυτή αλλάζει και για πρώτη φορά η ποινή που απειλείται για την πράξη όταν γίνεται χωρίς τη συναίνεση της εγκύου, είναι βαρύτερη από εκείνη που απειλείται για την ετεράμβλωση όταν γίνεται με τη συναίνεση της εγκύου. Η ίδια ποινή απειλείται και για την αυτάμβλωση, ενώ για πρώτη φορά θεσπίζεται ως ειδικός λόγος άρσης του αδίκου η ιατρική ένδειξη.

Το 1934, οι ποινικές κυρώσεις τόσο για την έγκυο όσο και για τον τρίτο που ενεργεί με τη συναίνεσή της μειώνονται δραστικά, και για πρώτη φορά η άμβλωση αντιμετωπίζεται πια ως πλημμέλημα, με ποινή φυλάκισης (10 ημέρες ως 5 έτη). Όταν γίνεται χωρίς τη συναίνεση της εγκύου η πράξη παραμένει κακούργημα.

Το 1939, η ιατρική ένδειξη συμπληρώνεται για πρώτη φορά με τη λεγόμενη «ηθική ένδειξη», με βάση την οποία θεωρείται πλέον δικαιολογημένη η θανάτωση του εμβρύου, όταν η εγκυμοσύνη οφείλεται σε βιασμό, κατάχρηση ανικάνου προς αντίσταση, αποπλάνηση ανηλίκου ή αιμομιξία.

Το 1947, τροποποιείται για μία ακόμη φορά η ποινική αντιμετώπιση των αμβλώσεων. Για πρώτη φορά η αυτάμβλωση τιμωρείται με ποινή φυλάκισης το πολύ 3 ετών, ενώ η ετεράμβλωση που γίνεται με τη συναίνεση της εγκύου αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης 6 μηνών ως 5 ετών και όταν γίνεται κατά συνήθεια, τιμωρείται με κάθειρξη το πολύ 10 ετών.

Το 1978 με το ν. 821 «περί αφαιρέσεων και μεταμοσχεύσεων βιολογικών ουσιών ανθρώπινης προελεύσεως» διευρύνεται η ιατρική ένδειξη και προβλέπεται ότι η άμβλωση επιτρέπεται ως τη 12η εβδομάδα της εγκυμοσύνης όταν υπάρχει κίνδυνος για την ψυχική υγεία της μητέρας –και όχι όπως προβλεπόταν στο άρθρο 304 § 4 του Ποινικού Κώδικα, μόνο όταν υπάρχει κίνδυνος βαριάς σωματικής βλάβης– και ταυτόχρονα θεσπίζεται για πρώτη φορά η «ευγονική ένδειξη» με βάση την οποία δικαιολογείται η θανάτωση του εμβρύου μέχρι και την 20ή εβδομάδα της κύησης, στις περιπτώσεις που διαπιστώνονται σοβαρές ανωμαλίες του εμβρύου, οι οποίες συνεπάγονται τη γέννηση παθολογικού νεογνού.

Το 1986, με τον ν. 1609, ο οποίος δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ στις 3 Ιουλίου, ανατρέπεται ουσιαστικά όλη η ποινική αντιμετώπιση των αμβλώσεων. Ο ίδιος ο όρος «άμβλωση», είναι νομικός όρος που δεν χρησιμοποιείται πλέον. Ως ιδεολογικά φορτισμένος, καταργείται και αντικαθίσταται από τον όρο «τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης».

Η συζήτηση γύρω απ’ το νομοσχέδιο που έφερε προς ψήφιση στη Βουλή το ΠΑΣΟΚ ξεκίνησε λίγες μέρες νωρίτερα, στις 26 Μαΐου και ολοκληρώθηκε στις 5 Ιουνίου, με τη Νέα Δημοκρατία να είναι σχεδόν η μόνη που το καταψήφισε.

Κατάργηση σχολικής ποδιάς

Μετά από δεκαετίες επιβολής της, η μπλε σχολική ποδιά με τον άσπρο γιακά, καταργήθηκε στην εποχή της αλλαγής και της προοδευτικότητας.

Η ιστορική απόφαση του 1982, με την υπογραφή του Λευτέρη Βερυβάκη, ο οποίος ήταν τότε υπουργός Παιδείας, ερμηνεύθηκε ως ένδειξη εκδημοκρατισμού, πλουραλισμού και απόδειξης ελευθερίας στην ανάπτυξη της προσωπικότητας.

Βασικό επιχείρημα των προοδευτικών της εποχής ήταν ότι η ομοιομορφία στο ντύσιμο των μαθητών εμπόδιζε την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους και έκανε τα σχολεία να μοιάζουν με στρατόπεδα.

Διαβασε ακομα

Πόσοι από εσάς πρόλαβαν την μπλε ποδιά στο σχολείο;

Καθιέρωση του πολιτικού γάμου

Το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου προχώρησε σε μια σειρά από τομές για την ελληνική κοινωνία.

Αρχικά καθιέρωσε τον θεσμό του πολιτικού γάμου, με τον νόμο 1250 του 1982, που τον καθιστούσε ίσου κύρους με τον θρησκευτικό, χωρίς ο νομοθέτης να προχωρήσει στο υποχρεωτικό του πολιτικού γάμου, όπως ζητούσε η προοδευτική διανόηση και ήταν το καθεστώς στις Δυτικές Χώρες.

Ήταν μια βαθιά εκσυγχρονιστική μεταρρύθμιση, αλλά και μία πράξη συμβιβασμού με ένα προαιώνιο θεσμό, όπως η Εκκλησία, στους κόλπους της οποίας οι αντιδράσεις για το νομοθέτημα ήταν έντονες.

Ο πρώτος πολιτικός γάμος στην Ελλάδα τελέστηκε 18 Ιουλίου 1982 στο χωριό Φραντάτο της Ικαρίας, μεταξύ της ντόπιας Σταματούλας Πλακίδα και του Δημήτρη Μαύρου από τη Νάξο.

Κατάργηση της ποινικής δίωξης για μοιχεία

Σκηνές όπως αυτή στην ταινία «Η βίλα των οργίων», με τον Λάμπρο Κωνσταντάρα τυλιγμένο μόνο με ένα σεντόνι, να οδηγείται στο αστυνομικό τμήμα και να συλλαμβάνεται για μοιχεία, δεν εκτυλίσσονταν μόνο στον κινηματογράφο. Η μοιχεία ήταν ποινικό αδίκημα και οι εμπλεκόμενοι συλλαμβάνονταν, μέχρι τον Ιούλιο του 1982, οπότε και ψηφίστηκε ο νόμος για την κατάργησή του.

Όπως ανέφερε το σημείωμα στο άρθρο 6 του νόμου 1271/1982 «το άρθρο 357 του Ποινικού Κώδικα για τη μοιχεία καταργείται. Δικογραφίες που εκκρεμούν για παραβάσεις του άρθρου 357 του Ποινικού Κώδικα τοποθετούνται στο αρχείο με πράξη του αρμόδιου εισαγγελέα και τα διωκτικά έγγραφα που έχουν εκδοθεί επιστρέφονται ανεκτέλεστα. Οι καταδικαστικές αποφάσεις για μοιχεία που έχουν εκδοθεί μέχρι την ισχύ αυτού του νόμου και οι ποινές που επιβλήθηκαν με αυτές σύμφωνα με το άρθρο 357 του Ποινικού Κώδικα διαγράφονται από το ποινικό μητρώο και διατάσσεται η καταστροφή των σχετικών δελτίων».

Κατάργηση της προίκας της νύφης προς τον γαμπρό

Στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού του οικογενειακού Δικαίου, καταργήθηκε ο θεσμός της προίκας με τον νόμο 1329/83. Ως προίκα νοούνταν από νομικής άποψης ένα σύνολο περιουσιακών στοιχείων που μεταβιβάζονταν στον γαμπρό πριν από το γάμο, είτε από την ίδια τη νύφη, είτε από τους συγγενείς της.

Η προίκα ήταν ένας θεσμός με ρίζες στην αρχαιότητα, ο οποίος δημιουργούσε κοινωνικά προβλήματα στις οικογένειες που δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν στις οικονομικές απαιτήσεις του.

Καθιέρωση συναινετικού διαζυγίου

Το συναινετικό διαζύγιο καθιερώθηκε στην Ελλάδα με τον νόμο 1329/1983, στοχεύοντας στον εκσυγχρονισμό του δικαίου του διαζυγίου. Με τη θέσπιση του συναινετικού διαζυγίου, το ελληνικό δίκαιο εναρμονίστηκε προς τα περισσότερα αλλοδαπά δίκαια, που είχαν τότε ήδη καθιερώσει τη συναινετική λύση του γάμου.

Κατάργηση υποχρεωτικής αλλαγής επωνύμου των γυναικών μετά τον γάμο

Στο πλαίσιο της άκρατης πατριαρχίας που χαρακτήριζε την ελληνική κοινωνία παλαιότερα (και σε ορισμένες περιπτώσεις εξακολουθεί να υφίσταται), η γυναίκα με τη σύναψη του γάμου της εγκατέλειπε το πατρικό της επώνυμο και λάμβανε αυτομάτως αυτό του συζύγου της. Αυτό άλλαξε το 1983, με νομοθετική ρύθμιση που υπηρετεί την αρχή της ισότητας των φύλων και προβλέπει πως «με τον γάμο δεν μεταβάλλεται το επώνυμο των συζύγων, ως προς τις έννομες σχέσεις τους», (παρ. 1).

Καθιέρωση συμφώνου συμβίωσης

Ο νόμος 4356/2015 για «Σύμφωνο συμβίωσης, άσκηση δικαιωμάτων, ποινικές και άλλες διατάξεις», ψηφίστηκε από την κυβέρνηση συνεργασίας του Αλέξη Τσίπρα. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά σημαντικό νομοθέτημα, καθώς δόθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το δικαίωμα σε άτομα του ίδιου φύλου να συνάπτουν σύμφωνο συμβίωσης.

Συγκεκριμένα, το άρθρο 1 του Ν. 4356/2015 αναφέρει ότι «Η συμφωνία δύο ενήλικων προσώπων, ανεξάρτητα από το φύλο τους, με την οποία ρυθμίζουν τη συμβίωσή τους (σύμφωνο συμβίωσης) καταρτίζεται αυτοπροσώπως με συμβολαιογραφικό έγγραφο».

Ο νόμος ρυθμίζει ζητήματα που αφορούν στις προϋποθέσεις σύναψης, την εγκυρότητα και τη λύση του συμφώνου, καθώς και ζητήματα που αφορούν το επώνυμο, τις σχέσεις των μερών, κληρονομικά δικαιώματα, το τεκμήριο πατρότητας, το επώνυμο των τέκνων και τη γονική μέριμνα.

Γάμος ομόφυλων ζευγαριών

Από τον Φεβρουάριο του 2024, το νομοσχέδιο για την επέκταση του πολιτικού γάμου στα ομόφυλα ζευγάρια αποτελεί νόμο του κράτους.

Η επέκταση της δυνατότητας σύναψης γάμου και σε πρόσωπα του ιδίου φύλου, υλοποιεί τη συνταγματική Αρχή της ελευθερίας και τη συνταγματική Αρχή της ισότητας. Στον πυρήνα του, το νομοσχέδιο «εισάγει την ισότητα στον πολιτικό γάμο, δηλαδή πρόσβαση στον θεσμό του πολιτικού γάμου για όλους τους Έλληνες πολίτες, χωρίς διακρίσεις, και ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού. Προστατεύει τα συμφέροντα των παιδιών ρυθμίζοντας ζητήματα οικογενειακού δικαίου σε οικογένειες ομόφυλων ζευγαριών».

Νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου

Με τον νόμο 4491/2017 (Νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου) δόθηκε για πρώτη φορά η δυνατότητα της διόρθωσης της ταυτότητας φύλου στις περιπτώσεις που υπάρχει ασυμφωνία μεταξύ του φύλου του ατόμου όπως το βιώνει και των καταχωρημένων στοιχείων του (αστυνομική ταυτότητα, ληξιαρχικά έγγραφα κοκ).

Body + Soul Τι σημαίνει ο όρος queer και πώς τα ΛΟΑΤΚΙ+ τού έδωσαν περήφανο πρόσημο

Σύμφωνα με τον νέο νόμο, που ψηφίστηκε επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, το πρόσωπο έχει δικαίωμα στην αναγνώριση της ταυτότητας φύλου του ως στοιχείου της προσωπικότητάς του και στον σεβασμό της προσωπικότητάς του, με βάση τα χαρακτηριστικά φύλου του (άρθρο 1).

Ως ταυτότητα φύλου νοείται ο εσωτερικός και προσωπικός τρόπος με τον οποίο το ίδιο το πρόσωπο βιώνει το φύλο του, ανεξάρτητα από το φύλο που καταχωρίστηκε κατά τη γέννησή του με βάση τα βιολογικά του χαρακτηριστικά.

Η ταυτότητα φύλου περιλαμβάνει την προσωπική αίσθηση του σώματος, καθώς και την κοινωνική και εξωτερική έκφραση του φύλου, τα οποία αντιστοιχούν στη βούληση του προσώπου. Η προσωπική αίσθηση του σώματος μπορεί να συνδέεται και με αλλαγές που οφείλονται σε ιατρική αγωγή ή άλλες ιατρικές επεμβάσεις που επιλέχθηκαν ελεύθερα.

Δικαίωμα ψήφου στα 17

Ένα από τα πράγματα που έκανε στην πρώτη θητεία της η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, ήταν να δώσει το δικαίωμα του εκλέγειν στους νέους που είχαν κλείσει τα 18 τους χρόνια. Μέχρι τότε, το δικαίωμα του εκλέγειν είχαν όσοι είχαν κλείσει το 21ο έτος.

Από το 2016, δικαίωμα ψήφου έχουν οι Έλληνες και οι Ελληνίδες που έχουν συμπληρώσει το 17ο έτος της ηλικίας τους.

Κατάργηση αναγραφής θρησκεύματος στις ταυτότητες

Μια αναφορά του τότε υπουργού Δικαιοσύνης-επί κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ-Μιχάλη Σταθόπουλου ότι η αναγραφή του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες έρχεται σε αντίθεση με τη νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα και την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, πυροδότησε σημαντική κρίση μεταξύ κράτους και εκκλησίας.

Ο τότε Αρχιεπίσκοπος, Χριστόδουλος, έβγαλε τους πιστούς στους δρόμους, με τα συλλαλητήρια να αφήνουν εποχή, ενώ η εκκλησία συγκέντρωνε και υπογραφές με σκοπό να ζητήσει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το ζήτημα.

Το 2001 η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας επικύρωσε την επιλογή της Πολιτείας για την απάλειψη του θρησκεύματος από τις αστυνομικές ταυτότητες.

Τροποποίηση του νόμου περί ελληνικής ιθαγένειας

Το 2004 κατέστη αναγκαία η εκ νέου δημιουργία κώδικα περί ιθαγένειας, καταργώντας στην ουσία τον κώδικα του 1955.

Σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο υπάρχουν 5 γενικές κατηγορίες που μπορεί κάποιος να έχει / αποκτήσει Ελληνική ιθαγένεια:

• Με τη γέννηση και φοίτηση.
• Με αναγνώριση (αναγνωρισμένο ανήλικο εκτός γάμου τέκνο από Έλληνα πατέρα)
• Με υιοθεσία (υιοθετημένο από Έλληνα ή Ελληνίδα ανήλικο τέκνο)
• Με κατάταξη στις ένοπλες δυνάμεις (ισχύει για ομογενείς αλλοδαπούς)
• Με πολιτογράφηση.

Εκτός από τις παραπάνω κατηγορίες, υπάρχουν και ειδικές περιπτώσεις απόκτησης της ελληνικής ιθαγένειας, όπως η πολιτογράφηση ομογενών αλλοδαπών, η κουρά ως μοναχού στο Άγιο Όρος, η τιμητική απονομή ιθαγένειας, κ.τ.λ.

Η γνώση της ελληνικής γλώσσας και η διαμονή επί τουλάχιστον επτά χρόνια στην Ελλάδα είναι η βασική προϋπόθεση για την απόκτηση του διαβατηρίου της Ελλάδος. Οι πολίτες της ΕΕ πρέπει να έχουν ζήσει στην Ελλάδα για τρία χρόνια για να λάβουν την ελληνική ιθαγένεια.

Πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός και πρώτη γυναίκα Πρόεδρος της Δημοκρατίας

Τον Αύγουστο του 2015 ορκίστηκε για πρώτη φορά στην ιστορία της Ελλάδας γυναίκα πρωθυπουργός. Ήταν η Βασιλική Θάνου, η οποία διετέλεσε υπηρεσιακή πρωθυπουργός από τις 27 Αυγούστου 2015 μέχρι και την 21η Σεπτεμβρίου 2015, αναλαμβάνοντας τη διεξαγωγή των βουλευτικών εκλογών της 20ης Σεπτεμβρίου 2015.

Πέντε χρόνια αργότερα, μία άλλη γυναίκα θα σκαρφάλωνε στο υψηλότερο πολιτειακό αξίωμα της χώρας. Η Κατερίνα Σακελλαροπούλου ορκίστηκε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ενώπιον της Βουλής των Ελλήνων, διαδεχόμενη τον Προκόπη Παυλόπουλο.

Είναι η 13η Πρόεδρος από το 1924, η 8η Πρόεδρος της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας που διαδέχθηκε τη μεταπολίτευση του 1974 και η πρώτη γυναίκα Πρόεδρος της Δημοκρατίας στην ιστορία της Ελλάδας.