Αρκετά προετοιμασμένος, ντυμένος για τις πιο ακραίες καιρικές συνθήκες, βγήκε από το φουσκωτό και βίωσε μια εμπειρία που ελάχιστοι άνθρωποι έχουν το προνόμιο να βιώσουν. Πάτησε τα πόδια του στη Λευκή Ήπειρο φορώντας τρία μπουφάν, μπλούζες, γάντια.

Στην τσέπη του, ο Will McGough έχει μια μικρή σακούλα με στάχτες. Ανήκουν στον πατέρα του και σχεδίαζε καιρό να τις σκορπίσει εκεί. Έφτασε στην Ανταρκτική, δέκα χρόνια μετά τον θάνατό του, για να τον αφήσει «ελεύθερο» κάπου ανάμεσα στα παγόβουνα, τους παγετώνες και τους πιγκουίνους.

Είναι η στιγμή που ο οδηγός του ενημερώνει για κάποιους βασικούς και αυστηρούς κανόνες που ισχύουν στην Ανταρκτική. Τίποτε εκτός από τις μπότες όσων βρίσκονται εκεί, δεν πρέπει να αγγίζει το έδαφος. Δεν μπορείς να καθίσεις, δεν μπορείς να ακουμπήσεις το σακίδιό σου, να πετάξεις φαγητό ή ποτό. Δεν δικαιούσαι να αφήσεις τίποτα πίσω.

Υπήρχε ποτέ περίπτωση να σκεφτεί κάποιος που θέλει να πετάξει την τέφρα ενός αγαπημένου του προσώπου ότι σε διάφορα μέρη στον κόσμο υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες και περιορισμοί;

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, δεν χρειάζεστε άδεια για να πετάξετε τις στάχτες, αλλά υπάρχει οδηγία που λέει ότι πρέπει να αποφεύγετε περιοχές όπου υπάρχει κόσμος και μαρίνες.

Οι κανονισμοί στις Ηνωμένες Πολιτείες διαφέρουν ανάλογα με την πολιτεία και οι κυβερνητικοί φορείς ποικίλλουν. Για παράδειγμα, η Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος ρυθμίζει τις ταφές στη θάλασσα. Τα εθνικά πάρκα επιβλέπουν τους δικούς τους κανονισμούς. Οι πολιτειακές και τοπικές κυβερνήσεις χειρίζονται τις πολιτικές τέφρας για μη ομοσπονδιακά κομμάτια δημόσιας γης, όπως πολιτειακά πάρκα, πάρκα πόλεων, εσωτερικά υδάτινα σώματα και ακτές.

Σε γενικές γραμμές, είναι νόμιμο να σκορπίζετε στάχτες οπουδήποτε στη γη των Ηνωμένων Πολιτειών, αρκεί να έχετε την άδεια του ιδιώτη ιδιοκτήτη της γης ή μια άδεια από το δημόσιο γραφείο χρήσης γης.

Όσον αφορά τη δημόσια γη, η πιθανότητα έκδοσης άδειας για τη διάθεση τέφρας σε πάρκα, λίμνες, ρέματα και δάση ποικίλλει ανάλογα με την πολιτεία, ενώ ορισμένοι τύποι δημόσιας γης -παραλίες, για παράδειγμα- είναι εντελώς εκτός ορίων. Ναι, η διασπορά στάχτης κατά μήκος της ακτής είναι τεχνικά παράνομη, παρά το γεγονός ότι είναι μια συνηθισμένη σκηνή που βλέπουμε να απεικονίζεται σε σειρές και ταινίες.

Όταν πραγματοποιείτε μια τελετή στη θάλασσα, ο γενικός κανόνας είναι ότι πρέπει να βρίσκεστε τουλάχιστον τρία μίλια μακριά από την ακτή – ο διασκορπισμός στα ρηχά ενώ στέκεστε στο κύμα δεν επιτρέπεται.

Δεν ακούγεται τελικά και τόσο εύκολο όσο πιστεύαμε ότι θα είναι.

Για να επιστρέψουμε στην ιστορία του Will McGough που δημοσιεύει το CNN, η Ανταρκτική παίζει με τους δικούς της κανόνες. Είναι η ψυχρότερη, υψηλότερη, ξηρότερη και πιο ανεμοδαρμένη ήπειρος στον πλανήτη Γη. Ανακαλύφθηκε και προσεγγίστηκε από τον άνθρωπο για πρώτη φορά πριν από 200 χρόνια.

Η διασπορά λειψάνων θα προσέκρουε στη Συνθήκη της Ανταρκτικής που προστατεύει το παρθένο περιβάλλον της ηπείρου και τη διατηρεί ως χώρα της επιστήμης και της ειρήνης. Δώδεκα χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, την υπέγραψαν αρχικά το 1959 – τώρα συμμετέχουν σχεδόν 60 χώρες.

Ο Will McGough, απογοητευμένος πια, αποφασίζει να κάνει μια μικρή παρανομία. Να ξεφύγει λίγο από το γκρουπ και τον οδηγό του και να σκορπίσει τις στάχτες του πατέρα του, όπως είχε προγραμματίσει όταν ξεκινούσε το ταξίδι. Μα το μετανιώνει γρήγορα, σκεπτόμενος ότι θα έκανε μια παράνομη πράξη για την οποία δεν θα ήταν ποτέ περήφανος. Ότι θα πήγαινε κόντρα στους κανόνες σε ένα τόσο ιδιαίτερο και παρθένο μέρος.

Πήραν ξανά παρέα τον δρόμο της επιστροφής στις ΗΠΑ. Είχε χρόνο να σκεφτεί ποιο θα ήταν το νέο τελετουργικό.

Τι ισχύει για την Ελλάδα

Τον Σεπτέμβριο του 2019 άνοιξε στη Ριτσώνα το πρώτο κέντρο αποτέφρωσης νεκρών. Μέχρι τότε, όσοι επιθυμούσαν αυτή τη διαδικασία για τους συγγενείς τους, ακολουθώντας πιθανότατα και μια δική τους επιθυμία, συνήθιζαν να πηγαίνουν στη Βουλγαρία.

Για να γίνει η αποτέφρωση, πρέπει να κατατεθεί υπεύθυνη δήλωση είτε από τον ίδιο τον εντολέα είτε από την οικογένειά του και να διευκρινίζεται ότι η καύση αποτελούσε επιθυμία του νεκρού.

Ολοκληρώνοντας τη διαδικασία, το κέντρο στη Ριτσώνα δίνει στους συγγενείς τις στάχτες του νεκρού, σε ειδική τεφροδόχο.

Τι προβλέπει η νομοθεσία στη χώρα μας;

Η διαχείριση της τέφρας στην Ελλάδα, ωστόσο, εμπίπτει σε μερικές διατάξεις, οι οποίες διευκρινίζονται στο άρθρο 49Α του ν. 4277/2014, και σύμφωνα μ’ αυτές:

• Η τέφρα τοποθετείται υποχρεωτικά από τα Κέντρα Αποτέφρωσης Νεκρών (ΚΑΝ) και τις μονάδες αποτέφρωσης οστών νεκρών εντός ειδικού σκεύους (τεφροδόχος).
• Η τεφροδόχος τοποθετείται υποχρεωτικά σε ειδικό χώρο φύλαξης των τεφροδόχων (τεφροφυλάκιο) εντός του ΚΑΝ Αποτέφρωσης ή εντός του Κοιμητηρίου ή ενταφιάζεται σε υφιστάμενο Κοιμητήριο, σύμφωνα με τα οριζόμενα στον α.ν. 582/1968 (Α΄225) «Περί Δημοτικών και Κοινοτικών Κοιμητηρίων», όπως ισχύει, ή εγκαταλείπεται ελευθέρως στη θάλασσα και σε απόσταση τουλάχιστον 1,5 ναυτικού μιλίου από την ακτή, υπό την προϋπόθεση ότι το σκεύος είναι διαλυτό στο νερό και δεν περιέχει ρυπογόνα στοιχεία.
• Είναι δυνατή η διασπορά της τέφρας σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο ενθύμησης (σιντριβάνι ή ανθόκηπο) εντός του ΚΑΝ ή σε υπαίθριο χώρο εκτός κατοικημένης περιοχής ή στη θάλασσα.
• Εφόσον δεν υφίσταται ρητή δήλωση του αποθανόντος για τη διαχείριση της τέφρας, σύμφωνα με τα οριζόμενα στις προηγούμενες παραγράφους, για το ζήτημα αυτό αποφασίζουν ο/η σύζυγος και οι συγγενείς του, εξ αίματος ή εξ αγχιστείας, έως και τον τέταρτο βαθμό, κατά σειρά τάξεως.
• Για κάθε μεταβολή στη διαχείριση της τέφρας αποφασίζουν ο/η σύζυγος και οι ανωτέρω συγγενείς του νεκρού, κατά σειρά τάξεως.
• Σε κάθε περίπτωση αδυναμίας πραγματοποίησης της βούλησης του θανόντος, καθώς και σε περίπτωση διαφωνίας μεταξύ συγγενών της ίδιας τάξης, αποφαίνεται ο Εισαγγελέας στην περιφέρεια του οποίου φυλάσσεται η τεφροδόχος.
• Η τεφροδόχος θεωρείται πράγμα εκτός συναλλαγής με όλες τις εντεύθεν συνέπειες.