Αυτές οι φωτογραφίες θα σε κάνουν να αμφισβητείς αυτό που βλέπεις

Η φωτογραφία του Ιρλανδού κινηματογραφιστή και φωτογράφου Richard Mosse με τίτλο Poison Glen (2012) είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Το ανατολικό τοπίο του Κονγκό θα έπρεπε να φαίνεται τόσο πράσινο όσο και η κοιλάδα του Ντόνεγκαλ από την οποία πήρε το όνομά της - αλλά χρησιμοποιώντας υπέρυθρο φιλμ, ο Mosse «μας εξαπάτησε». Ένα τοπίο που κατοικείται από ένοπλους αντάρτες, οι οποίοι αποτελούν μέρος μιας σύγκρουσης που έχει στοιχίσει πάνω από 5 εκατομμύρια ζωές, μετατρέπεται σε ένα ελκυστικό ροζ της ζάχαρης: ο εφιάλτης μοιάζει τώρα με παραμύθι.

Πηγή: Richard Mosse

Στο πλαίσιο του The Camera Never Lies - το οποίο επανεκτιμά τις πιο εμβληματικές εικόνες των τελευταίων 100 ετών - περιλαμβάνεται το The Tank Man (1989) του Stuart Franklin. Στη φωτογραφία, ένας μοναχικός διαδηλωτής στην πλατεία Τιενανμέν του Πεκίνου στέκεται μπροστά στα τανκς λίγο πριν ο κινεζικός στρατός αρχίσει να πυροβολεί τους διαδηλωτές που μάχονταν κατά τις διαφθοράς. Σκοπός της έκθεσης είναι να αναδείξει πώς οι φωτογραφίες έχουν γίνει η τράπεζα μνήμης της ζωής μας και κατά πόσο αποτελούν πραγματική αντανάκλαση της ιστορίας ή πώς οι εικόνες διαμορφώνουν την αντίληψή μας γι' αυτήν. Όταν η συλλογική μνήμη της σφαγής άρχισε να ξεθωριάζει, έγινε σκόπιμο να διαγραφεί η φωτογραφία από την ιστορία. Στο δυτικό κόσμο, αποτελεί μια εμβληματική εικόνα διαμαρτυρίας κατά της λογοκρισίας, αλλά στην Κίνα δεν συναντάς πουθενά αυτή την εικόνα.

Πηγή: Stuart Franklin

Τα πορτραίτα που προέκυψαν, μερικά από τα οποία εκτίθενται σήμερα στην έκθεση Photography through the lens of AI στο Μουσείο Foam του Άμστερνταμ, ήταν κάθε φορά διαφορετικά. Η ταυτότητα της AI μεταβαλλόταν - η αλήθεια για το τι πραγματικά ήταν, ήταν άπιαστη. «Μου φαίνεται ότι η αλήθεια είναι μια ιδέα που μερικές φορές είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστεί και ότι δεν βρίσκεται στην επιφάνεια μιας εικόνας» λέει η Μαρία Μαυροπούλου. Στο Imagined Images (2023), χρησιμοποίησε όσα γνώριζε για την οικογενειακή της ιστορία για να δημιουργήσει ένα λογισμικό μετατροπής κειμένου σε εικόνα. Έτσι, δημιούργησε ένα οικογενειακό άλμπουμ φωτογραφιών που δεν είχε ποτέ.

Πηγή: Maria Mavropoulou

Στην αρχή, οι φωτογραφίες της Μαρίας Μαυροπούλου φαίνονταν ασήμαντες, αλλά κοιτάζοντας προσεκτικά τη φωτογραφία με τίτλο A five-year-old girl blowing out birthday candles, βλέπουμε ότι τα πρόσωπα των παιδιών είναι παραμορφωμένα, ένα μπολ επιπλέει από το τραπεζομάντιλο και το «φαγητό του πάρτι» έχει γίνει ένα υβρίδιο από κέικ και πατατάκια. Οι εικόνες του άλμπουμ αποτελούνται από αυτό που η ίδια αποκαλεί «στατιστικές αλήθειες» που βασίζονται σε έννοιες όπως «μητέρα», «πάρτι» και «διακοπές», οι οποίες δημιουργούνται από ένα πλήθος δεδομένων. Αν και τα πραγματικά φωτογραφικά άλμπουμ δεν έχουν σαφή πρόθεση να πουν ψέματα ή να εξαπατήσουν, η ιστορία που αφηγούνται είναι επίσης αναξιόπιστη, λέει η Μαρία Μαυροπούλου. «Μόνο οι ευτυχισμένες στιγμές και οι γιορτές καταφέρνουν να μπουν στο άλμπουμ, ενώ οι δυσκολίες, οι αγώνες και οι απώλειες μένουν ασχολίαστες».

Πηγή: Maria Mavropoulou

Οι ενσωματωμένες προκαταλήψεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη είναι επίσης το θέμα του Where Am I From (Ana Min Wein?) (2022), μιας ταινίας μικρού μήκους και ενός οπτικού ημερολογίου που δημιούργησε ο εικαστικός καλλιτέχνης Nouf Aljowaysir, με έδρα τη Νέα Υόρκη. Το έργο αποτελεί μέρος της εξερεύνησης του Σαουδάραβα καλλιτέχνη σε ένα γενεαλογικό ταξίδι που καθοδηγείται από δύο αφηγητές: τον καλλιτέχνη και την Τεχνητή Νοημοσύνη. «Μέσα από την όμορφη ιστορία της μητέρας μου, ένιωσα κάπου να ανήκω» λέει στο BBC. «Ωστόσο, καθώς επεξεργαζόμουν αυτές τις εικόνες αποκαλύφθηκαν τα στερεότυπα που βρίσκονται ενσωματωμένα στα εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης» εξηγεί. Οι σκηνές της ερήμου ερμηνεύτηκαν ως στρατιωτικές επιχειρήσεις, για παράδειγμα, και η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν μπορεί να αποφασίσει αν ένα χιτζάμπ είναι «πόντσο», «κοστούμι» ή «σκηνή». Υπάρχει ένα κωμικό στοιχείο σε αυτό, αλλά το αποτέλεσμα είναι ανησυχητικό. «Η ταινία δείχνει πώς η Τεχνητή Νοημοσύνη βλέπει τον πολιτισμό μου μέσα από έναν προκατειλημμένο δυτικό φακό, μειώνοντας την ταυτότητα και τον πολιτισμό μου, και διαγράφοντας τη συλλογική μνήμη των προγόνων μου».

Πηγή: Nouf Aljowaysir

Το βραβευμένο με Emmy In Event of Moon Disaster (2019), που δημιουργήθηκε από τον Αμερικανό καλλιτέχνη νέων μέσων Halsey Burgund και τη Βρετανίδα ψηφιακή καλλιτέχνιδα Francesca Panetta, παρουσιάζεται στο Sainsbury Centre. Η ταινία, που προβάλλεται σε μια παλιά τηλεόραση ως μέρος μιας καθηλωτικής εγκατάστασης ενός σαλονιού της δεκαετίας του 1960, παίζει με τις πολλές θεωρίες συνωμοσίας γύρω από την πρώτη προσεδάφιση στη Σελήνη, παρουσιάζοντας μια εναλλακτική εκδοχή της πραγματικότητας. Ορισμένα στοιχεία είναι πραγματικά - για παράδειγμα, το σενάριο που ετοιμάστηκε σε περίπτωση που πέθαιναν οι αστροναύτες της αποστολής Apollo 11 της Nasa το 1969 - ενώ άλλα, όπως το deepfake του προέδρου Ρίτσαρντ Νίξον που διαβάζει το σενάριο, το οποίο δημιουργήθηκε με τη σύνθεση της φωνής ενός ηθοποιού με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης, δεν είναι.

Πηγή: MIT and Halsey Burgund