Η Ουκρανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται στο τελικό στάδιο των διαπραγματεύσεων για μια συμφωνία πάνω στα ορυκτά που θεωρείται κομβική για τον τερματισμό του τριετούς πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, σύμφωνα με όσα δήλωσε ανώτερη αξιωματούχος της Ουκρανίας τη Δευτέρα (24/02).

Κίεβο και Ουάσινγκτον ενδιαφέρονται για την πρόσβαση των ΗΠΑ στον υποθαλάσσιο πλούτο της Ουκρανίας, αλλά ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε ότι οποιαδήποτε τέτοια συμφωνία πρέπει να περιλαμβάνει συγκεκριμένες εγγυήσεις ασφαλείας.

«Ουκρανικές και αμερικανικές ομάδες βρίσκονται στο τελικό στάδιο των διαπραγματεύσεων σχετικά με τη συμφωνία για τα ορυκτά. Οι διαπραγματεύσεις ήταν πολύ εποικοδομητικές, με σχεδόν όλες τις βασικές λεπτομέρειες να έχουν οριστικοποιηθεί», έγραψε η αναπληρώτρια πρωθυπουργός Olha Stefanishyna στο X.

Ukrainian and U.S. teams are in the final stages of negotiations regarding the minerals agreement. The negotiations have been very constructive, with nearly all key details finalized. We are committed to completing this swiftly to proceed with its signature. We hope both US and…

— Olga Stefanishyna (@StefanishynaO) February 24, 2025

«Ελπίζουμε ότι τόσο οι ηγέτες των ΗΠΑ, όσο και της Ουκρανίας θα μπορούσαν να την υπογράψουν και να την εγκρίνουν στην Ουάσιγκτον (το συντομότερο) για να επιδείξουμε τη δέσμευσή μας για τις επόμενες δεκαετίες».

Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει πει ότι η Ουκρανία θα πρέπει να δώσει στις ΗΠΑ 500 δισεκατομμύρια δολάρια σε κρίσιμες πρώτες ύλες ως ανταπόδοση της βοήθειας που έχει ήδη λάβει το Κίεβο από την προηγούμενη κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν.

Ο Ζελένσκι δήλωσε αυτή την εβδομάδα ότι η Ουάσινγκτον έχει προμηθεύσει τη χώρα του με 67 δισεκατομμύρια δολάρια σε όπλα και 31,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε άμεση στήριξη του προϋπολογισμού και ότι δεν θα αναγνωρίσει τη βοήθεια που έχει χορηγηθεί από τον Μπάιντεν ως δάνειο.

Ο Ουκρανός πρόεδρος αρνήθηκε να υπογράψει ένα αρχικό σχέδιο συμφωνίας νωρίτερα αυτόν τον μήνα, προκαλώντας απογοήτευση στον Λευκό Οίκο. Ανώτεροι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Τραμπ δήλωσαν την Κυριακή (23/02) ότι ανέμεναν ότι η συμφωνία θα υπογραφεί αυτή την εβδομάδα.

Ποια είναι τα κρίσιμα ορυκτά

Τα κρίσιμα ορυκτά είναι τα μέταλλα και άλλες πρώτες ύλες που απαιτούνται για την παραγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, ιδίως εκείνων που συνδέονται με τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, αλλά και των ηλεκτρονικών ειδών ευρείας κατανάλωσης, των υποδομών τεχνητής νοημοσύνης και των όπλων.

Η προσπάθεια αντιμετώπισης της κλιματικής κατάρρευσης και της απομάκρυνσης από τα ορυκτά καύσιμα έχει προκαλέσει μια βιασύνη για τα ορυκτά της ενεργειακής μετάβασης, όπως το κοβάλτιο, ο χαλκός, το λίθιο και το νικέλιο, τα οποία είναι χρήσιμα για τον εξηλεκτρισμό των μεταφορών και την κατασκευή ανεμογεννητριών. Τα ίδια και άλλα ορυκτά χρησιμοποιούνται επίσης για την κατασκευή κινητών τηλεφώνων, κέντρων δεδομένων τεχνητής νοημοσύνης και όπλων όπως τα μαχητικά αεροσκάφη F-35, γεγονός που τα καθιστά σε υψηλή ζήτηση.

Καθώς η παγκόσμια οικονομία και η τεχνολογία μετασχηματίζονται, η αξία των κρίσιμων ορυκτών έχει εκτοξευθεί και ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός για την πρόσβαση σε αυτά αυξάνεται. Το 2023, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΔΟΕ) εκτίμησε ότι η αγορά ορυκτών για την ενεργειακή μετάβαση είχε φθάσει τα 387 δισ. ευρώ το 2022, διπλάσια αξία σε σχέση με πέντε χρόνια νωρίτερα. Και αν οι χώρες εφαρμόσουν πλήρως τις δεσμεύσεις τους για καθαρή ενέργεια και κλίμα, η ζήτηση αναμένεται να υπερδιπλασιαστεί έως το 2030 και να τριπλασιαστεί έως το 2040, αναφέρει ο οργανισμός.

Διαβασε ακομα

Πόσο ωκεανό θα θυσιάσουμε για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα;

Ποια ορυκτά θεωρούνται κρίσιμα

Ο όρος κρίσιμα ορυκτά δεν είναι τόσο επιστημονικός όσο πολιτικός όρος και οι διάφορες χώρες έχουν διαφορετικούς καταλόγους κρίσιμων ορυκτών ανάλογα με τους εγχώριους και γεωπολιτικούς τους στόχους.

Το 2022, η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ (USGS) δημοσίευσε έναν κατάλογο 50 ορυκτών, από αλουμίνιο έως ζιρκόνιο, τα οποία θεωρούσε ότι «διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εθνική μας ασφάλεια, την οικονομία, την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τις υποδομές».

Αξιοσημείωτα περιεχόμενα ήταν το αρσενικό, για ημιαγωγούς- το βηρύλλιο, που χρησιμοποιείται ως κράμα στις αεροδιαστημικές και αμυντικές βιομηχανίες- το κοβάλτιο, το λίθιο και ο γραφίτης, που είναι ζωτικής σημασίας για την κατασκευή μπαταριών- το ίνδιο, που κάνει τις οθόνες να ανταποκρίνονται στο άγγιγμα του δακτύλου– και το τελλούριο, που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλιακής ενέργειας.

Ο ενεργειακός νόμος των ΗΠΑ ορίζει ότι ο κατάλογος πρέπει να επικαιροποιείται κάθε τρία χρόνια, πράγμα που σημαίνει ότι φέτος θα πρέπει να αναθεωρηθεί, και θα έχει ενδιαφέρον να δούμε ποια ορυκτά θα εμφανιστούν ή θα εξαφανιστούν, δεδομένου του νέου πολιτικού περιβάλλοντος στη χώρα.

Τι είναι οι σπάνιες γαίες

Οι σπάνιες γαίες είναι ένα υποσύνολο 17 κρίσιμων ορυκτών που είναι πολλαπλώς απαραίτητα για τα κινητά τηλέφωνα, τα ηλεκτρικά οχήματα, τα συστήματα καθοδήγησης πυραύλων και άλλες ηλεκτρονικές, βιομηχανικές και ενεργειακές εφαρμογές.

Παρά το όνομά τους, τα περισσότερα από τα στοιχεία σπάνιων γαιών δεν είναι ιδιαίτερα σπάνια, αλλά η εξόρυξη και η επεξεργασία τους είναι τρομερά δύσκολη – και περιβαλλοντικά εξαιρετικά καταστροφική – πράγμα που σημαίνει ότι η παραγωγή συγκεντρώνεται σε πολύ λίγα μέρη, κυρίως στην Κίνα.

Οι σπάνιες γαίες περιλαμβάνουν το ευρώπιο, που χρησιμοποιείται στις ράβδους ελέγχου των πυρηνικών σταθμών– το δυσπρόσιο, το γανδολίνιο και το πρασεοδύμιο, που χρησιμοποιούνται στους μαγνήτες του κινητού σους τηλεφώνου– και το γαδολίνιο, το όλμιο και το ύττριο, που χρησιμοποιούνται μεταξύ άλλων στα λέιζερ.

Διαβασε ακομα

Τοξικά απόβλητα έκρυβαν ανεκτίμητο θησαυρό για τον πλανήτη

Ποια κρίσιμα ορυκτά έχει η Ουκρανία

Ένα άρθρο του 2022 από την πρόεδρο του Συνδέσμου Γεωλόγων της Ουκρανίας, Hanna Liventseva, υποστήριξε ότι η χώρα της περιέχει περίπου το 5% των παγκόσμιων ορυκτών πόρων, παρά το γεγονός ότι καλύπτει μόνο το 0,4% της επιφάνειας του πλανήτη, χάρη σε μια πολύπλοκη γεωλογία που περιλαμβάνει και τα τρία κύρια συστατικά του φλοιού της γης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας της Ουκρανίας, τα οποία επικαλείται το Reuters, η χώρα διαθέτει κοιτάσματα 22 από τα 34 ορυκτά που έχουν χαρακτηριστεί ως κρίσιμα από την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων σπάνιων γαιών όπως το λανθάνιο, το δημήτριο, το νεοδύμιο, το έρβιο και το ύττριο.

Πριν από το ξέσπασμα του πολέμου με τη Ρωσία, η Ουκρανία ήταν βασικός προμηθευτής τιτανίου, παράγοντας περίπου το 7% της παγκόσμιας παραγωγής το 2019, σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Διεκδικούσε επίσης 500.000 τόνους αποθεμάτων λιθίου και το ένα πέμπτο του παγκόσμιου γραφίτη, ένα κρίσιμο συστατικό των πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας.

Ωστόσο, με τη Ρωσία να ελέγχει περίπου το ένα πέμπτο του εδάφους της Ουκρανίας, μεγάλο μέρος αυτών των αποθεμάτων έχει χαθεί. Σύμφωνα με εκτιμήσεις ουκρανικών think tanks που επικαλείται το Reuters, έως και το 40% των ορυκτών πόρων της Ουκρανίας βρίσκεται υπό κατοχή. Τα ρωσικά στρατεύματα κατέχουν επίσης τουλάχιστον δύο από τα κοιτάσματα λιθίου της Ουκρανίας, ένα στο Ντονέτσκ και ένα άλλο στη Ζαπορίζια.

Διαβασε ακομα

Για το μακελειό στο Κονγκό μπορεί να φταίει το κινητό σου

Γιατί ο Ντόναλντ Τραμπ θέλει τόσο πολύ τα κρίσιμα ορυκτά της Ουκρανίας

Υπάρχει ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο ο Τραμπ επιθυμεί τόσο πολύ να βάλει στα χέρια του τα κρίσιμα ορυκτά της Ουκρανίας: Η Κίνα. Περισσότερο από ποτέ, η ασιατική υπερδύναμη είναι το εργοστάσιο του κόσμου και αυτό σημαίνει ότι, οπουδήποτε στον κόσμο βγαίνουν από το έδαφος κρίσιμα ορυκτά, παραμένει ένα κρίσιμο σημείο στάσης στην αλυσίδα εφοδιασμού.

Το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας δυναμικότητας επεξεργασίας κρίσιμων ορυκτών βρίσκεται στην Κίνα. Σύμφωνα με τον (Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας, το μερίδιο της Κίνας στη διύλιση είναι περίπου 35% για το νικέλιο, 50-70% για το λίθιο και το κοβάλτιο και σχεδόν 90% για τις σπάνιες γαίες. Η κυριαρχία της ειδικά στα τελευταία είναι συντριπτική. Σύμφωνα με τα στοιχεία του USGS, το 2024 η Κίνα κατείχε σχεδόν το ήμισυ των παγκόσμιων αποθεμάτων REE.

Με τον Τραμπ να υποκινεί ουσιαστικά έναν εμπορικό πόλεμο με την Κίνα με την επιβολή απότομων δασμών στα κινεζικά προϊόντα, η πρόσβαση των ΗΠΑ σε κρίσιμα ορυκτά ενδεχομένως απειλείται. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, ο κόσμος καταλαμβάνεται από μια ασύστολη πάλη για τον ορυκτό πλούτο. Πρόκειται για τα δομικά στοιχεία της οικονομίας του μέλλοντος, και αν οι ΗΠΑ δεν τα αποκτήσουν στα χέρια τους, κάποιος άλλος θα τα αποκτήσει.

Με πληροφορίες από Reuters, Guardian