Μία εκτενής έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο από τη Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση Transparentem, ερεύνησε συνολικά 90 βαμβακοκαλλιέργειες στην Madhya Pradesh της Ινδίας, τη δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγό της πρώτης ύλης στον κόσμο, το διάστημα μεταξύ Ιουνίου 2022 και Μαρτίου 2023 – ενώ στη συνέχεια πραγματοποίησαν έως και 200 συνεντεύξεις με εργάτες και ιδιοκτήτες αγροκτημάτων.

Τα αποτελέσματα της μελέτης αποκάλυψαν τη φρίκη: σχεδόν στις μισές φάρμες πραγματοποιείται εκμετάλλευση με καταναγκαστική εργασία – μία σύγχρονη μορφή σκλαβιάς – ενώ πολλοί από τους εργάτες είναι παιδιά.

Οι εργάτες, συνήθως, αμείβονται με 200 ρουπίες την ημέρα (περίπου 2 ευρώ και 20 λεπτά). Έτσι, όταν προκύπτει κάτι έκτακτο, πολλοί από αυτούς, για να εξασφαλίσουν τις βασικές τους ανάγκες, «χρεώνονται» στον εργοδότη τους, ο οποίος τους προσφέρει δάνειο, με το ημερομίσθιό τους να μειώνεται καθημερινά για να αποπληρωθούν οι δόσεις.

Έτσι, τις περισσότερες φορές, ολόκληρη η οικογένεια καταλήγει να δουλεύει για λογαριασμό ενός εργοδότη – συμπεριλαμβανομένων των παιδιών.

Σύγχρονη δουλεία

Η έκθεση της Transparentem διαπίστωσε ισχυρές σχέσεις μεταξύ αυτών των αγροκτημάτων και πολλών μεγάλων εργοστασίων βαμβακιού. Οι περισσότερες από αυτές υπερηφανεύονται, επίσης, ότι είναι βιώσιμοι προμηθευτές βαμβακιού, όπως η Pratibha Syntex – ο μεγαλύτερος προμηθευτής βιολογικού βαμβακιού στην Ινδία – η Remei Group και η Maral Overseas, μεταξύ άλλων.

Η ΜΚΟ έχει επικοινωνήσει με πολλά brand names που συνεργάζονται μαζί τους προκειμένου να αντιμετωπίσουν την κατάσταση. Ορισμένα, μάλιστα, όπως η Inditex και η H&M, έχουν ήδη σταματήσει να συνεργάζονται μαζί τους και έχουν ενταχθεί στην Ένωση Δίκαιης Εργασίας (FLA), η οποία έχει αρχίσει να παρακολουθεί τις πρακτικές στις φάρμες στην περιοχή Madhya Pradesh.

Διάφορες οργανώσεις προειδοποιούν για την καταναγκαστική εργασία στην Ινδία εδώ και πολύ καιρό. Όπως αναφέρει το Business of Fashion, το State Department των ΗΠΑ έχει βάλει στο στόχαστρο τη συγκεκριμένη βιομηχανία εδώ και χρόνια, αλλά προειδοποιεί επίσης ότι όταν πρόκειται για σύγχρονη δουλεία, το βαμβάκι παραμένει μια από τις πρώτες αγορές που την προωθούν.

Οι «σκλάβοι του βαμβακιού» εξακολουθούν να υπάρχουν, όπως αναφέρεται στην El Pais, μόνο που η γεωγραφική τους θέση έχει αλλάξει, ώστε οι ιδιοκτήτες τους να μπορούν να κρύβονται από το κοινό.

Μια ανασκόπηση των εκθέσεων αυτών καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όσον αφορά στην εκμετάλλευση παιδιών, ο καφές και οι κατασκευές είναι οι κύριοι τομείς που εμπλέκονται, ενώ η καταναγκαστική εργασία έχει να κάνει, κυρίως, με την κατασκευή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, τις κατασκευές και τη συλλογή βαμβακιού.

Διαβασε ακομα

Τι κρύβεται πίσω από το φόρεμα των 10 δολαρίων που παρήγγειλες από το Shein

Made in China

Η Ινδία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη αγορά για την παραγωγή βαμβακιού, μετά την Κίνα. Υπολογίζεται ότι το 84% του κινεζικού βαμβακιού (το οποίο αντιπροσωπεύει το 20% του συνολικού βαμβακιού στον κόσμο) παράγεται στην περιοχή Xinjiang στα βορειοδυτικά της χώρας.

Πριν από δύο χρόνια, οι Ηνωμένες Πολιτείες ψήφισαν νόμο που απαγορεύει την εισαγωγή ορισμένων προϊόντων που δημιουργούνται στην περιοχή. Ο λόγος είναι ότι υπήρχαν ενδείξεις ότι μειονοτικές κοινότητες, όπως οι Ουιγούροι ή οι Καζάκοι, αναγκάζονται να εργάζονται σε βαμβακοχώραφα στο πλαίσιο προγραμμάτων «εκπαίδευσης».

Μόνο τον περασμένο χρόνο, τα τελωνεία των ΗΠΑ κατέσχεσαν περισσότερα από 30.000 προϊόντα από την περιοχή, αλλά αρκετές ενώσεις θεωρούν ότι ο νόμος αυτός δεν είναι επαρκής, εν μέρει επειδή δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί σε άλλες χώρες – οι οποίες συνεχίζουν να τον μελετούν – αλλά, κυρίως, επειδή σήμερα είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστεί αυτό που η βιομηχανία αποκαλεί “Tier 1” και περιγράφει τη συλλογή των πρώτων υλών πριν από την κλώση του υφάσματος.

Στις μάρκες που διαχειρίζονται μεσαίες και μεγάλες ποσότητες, το έτοιμο ύφασμα συνήθως αγοράζεται, οπότε το σύστημα περιλαμβάνει εκατοντάδες μεσάζοντες.

Οι ειδικοί συμφωνούν ότι η λύση είναι να διαθέσουν οι ενδιαφερόμενοι μέρος των κεφαλαίων τους σε τεχνολογικά εργαλεία που μπορούν να ανιχνεύσουν αποτελεσματικά ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού.

Υπάρχουν εταιρείες ικανές, για παράδειγμα, να ανιχνεύσουν από πού προέρχονται οι ίνες κάθε ενδύματος ή αν έχουν χρησιμοποιηθεί τοξικά υλικά για τη δημιουργία του.

Διαβασε ακομα

Η Aadavi είναι ο πρώτος άνθρωπος με ουδέτερο αποτύπωμα άνθρακα

Αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας

Σύμφωνα με τη μελέτη, υπολογίζεται ότι το 71% της εκμετάλλευσης παιδιών προέρχεται από τη γεωργία, ιδίως το βαμβάκι, στη συγκομιδή του οποίου εμπλέκονται παιδιά σε περισσότερες από 18 χώρες.

Αυτά τα στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας οδήγησαν την Ευρωπαϊκή Ένωση να ξεκινήσει συνεργασία με τον οργανισμό του ΟΗΕ το 2019 για την πρωτοβουλία Clear Cotton, με στόχο την καταπολέμηση της παιδικής και καταναγκαστικής εργασίας στην αλυσίδα εφοδιασμού κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων.

Εμπειρογνώμονες ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο εντοπίζοντας περιοχές όπου επικρατεί καθεστώς δουλείας και παρέχουν λύσεις ώστε οι εμπλεκόμενες κοινότητες να έχουν πρόσβαση σε αξιοπρεπείς ευκαιρίες.

Προς το παρόν, δραστηριοποιούνται σε περιοχές όπου η καλλιέργεια βαμβακιού αποτελεί κλειδί για την ανάπτυξη (Μάλι, Περού, Τουρκμενιστάν) και, τα τελευταία τρία χρόνια, κατάφεραν, για παράδειγμα, να αποτρέψουν την εκμετάλλευση δύο εκατομμυρίων ανηλίκων στη συγκομιδή βαμβακιού στο Ουζμπεκιστάν, μια περιοχή που βρίσκεται στο στόχαστρο των διεθνών οργανισμών εδώ και πάνω από μια δεκαετία.

Greenwashing

Ωστόσο, όλα αυτά δεν αρκούν σε μια βιομηχανία, όπως η κλωστοϋφαντουργία, όπου η αδιαφάνεια παραμένει αναπόσπαστο μέρος του συστήματος. Η αλυσίδα εφοδιασμού «κρύβεται» πίσω από δεκάδες μεσάζοντες που διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα, προκειμένου να διατηρηθεί το κόστος παραγωγής σε χαμηλά επίπεδα.

Στην παραπάνω κατάσταση έρχεται, συχνά, να προστεθεί και το greenwashing, το οποίο εστιάζει στη βιωσιμότητα, δίνοντας προτεραιότητα στην περιβαλλοντική πτυχή και αηνοώντας το ανθρώπινο ζήτημα.

Δεν αρκεί το βαμβάκι να είναι βιολογικό αν το μαζεύουν παιδιά, αυτό είναι σαφές, αλλά σε πάρα πολλές περιπτώσεις ακόμη και το βιολογικό βαμβάκι δεν είναι πραγματικά βιολογικό και, αν είναι, κρύβει ορισμένα στοιχεία που οι εταιρείες δεν θέλουν να αποκαλυφθούν.

Η έκθεση της Transparentem, ωστόσο, περιγράφει λεπτομερώς πώς πολλοί από τους μεγάλους προμηθευτές στην Ινδία καυχιούνται ότι το βαμβάκι τους είναι «καθαρό», ενώ στην πραγματικότητα η ΜΚΟ παρουσιάζει στοιχεία όχι μόνο για τη χρήση φυτοφαρμάκων και άλλων τοξικών προϊόντων, αλλά και για τη βλάβη της υγείας των εργατών που το μαζεύουν, πολλοί από τους οποίους είναι παιδιά.

Ίσως η πιο κραυγαλέα πρόσφατη περίπτωση είναι αυτή της ελβετικής εταιρείας Better Cotton, του κορυφαίου παρόχου παγκοσμίως για την ηθική πιστοποίηση βαμβακιού, η οποία τέθηκε υπό αμφισβήτηση το περασμένο καλοκαίρι μετά από έρευνα της βρετανικής ΜΚΟ Earthsight που τη συνέδεσε με «αποψίλωση δασών, αρπαγή γης και βία κατά των κοινοτήτων» στην περιοχή Cerrado της Βραζιλίας.

«Έχει γίνει απολύτως σαφές ότι το έγκλημα που σχετίζεται με τα προϊόντα που καταναλώνουμε πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσω κανονισμών και όχι μέσω των επιλογών των καταναλωτών. Αυτό σημαίνει ότι οι νομοθέτες στις χώρες κατανάλωσης θα πρέπει να εφαρμόσουν αυστηρούς νόμους», εξηγεί στην έκθεση ο Sam Lawson, διευθυντής της Earthsight.

Ελλείψει νομοθεσίας, εξακολουθεί να είναι πολύ δύσκολο να γνωρίζουμε πώς και υπό ποιες συνθήκες κατασκευάζεται ένα ρούχο ή αν είναι όντως οργανικό, ακόμη και αν το πιστοποιεί η ετικέτα του.

Διαβασε ακομα

Γιατί το «βιολογικό» και το «πράσινο» δεν σημαίνουν αυτό που νομίζεις

Σε αυτό το πλαίσιο, το μόνο κριτήριο για τον εντοπισμό σκιωδών και παράνομων δραστηριοτήτων στην αλυσίδα εφοδιασμού είναι, για τον καταναλωτή, η χρήση της λογικής. Δηλαδή, να κοιτάξει την τιμή του – κανένα πολύ φτηνό ρούχο δεν μπορεί να είναι ένα δίκαια κατασκευασμένο ρούχο.