Γνωστός και ως ο «Τζορτζ Φλόιντ της Βραζιλίας», ο Γκενιβάλντο Ντε Χεσούς Σάντος, δολοφονήθηκε από αστυνομικούς που τον σταμάτησαν σε σημείο ελέγχου, στη βορειοανατολική πολιτεία Σεργκίπε της Βραζιλίας, το 2022. Ο 38χρονος Βραζιλιάνος οδηγούσε τη μοτοσυκλέτα του, χωρίς να φορά κράνος.

Οι τρεις αστυνομικοί, τον ανάγκασαν να μπει στο πορτμπαγκάζ ενός περιπολικού και μάλιστα έριξαν σπρέι πιπεριού και δακρυγόνα στον περιορισμένο χώρο του αυτοκινήτου.

Όλα έγιναν μπροστά στα μάτια δεκάδων ανθρώπων. Λίγοι φώναξαν στους αστυνομικούς «θα τον σκοτώσετε». Ακόμα λιγότεροι είπαν πως ο Ντε Χεσούς ήταν ψυχικά άρρωστος. Οι περισσότεροι απλά παρακολουθούσαν.

Οι αστυνομικοί τον κράτησαν στον αυτοσχέδιο θάλαμο αερίων για 11 λεπτά και 27 δευτερόλεπτα.

Policiais transformaram uma viatura em câmara de gás e executaram um homem com transtornos mentais, com seu sobrinho assistindo a tudo, em plena luz do dia. Não há palavras frente a tamanha desumanidade. O Brasil é um campo de extermínio!

— Renata Souza (@renatasouzario) May 26, 2022

Όταν τελικά τον μετέφεραν στο νοσοκομείο, ήταν ήδη νεκρός από ασφυξία και αναπνευστική ανεπάρκεια, όπως διαπίστωσε αργότερα η έκθεση του ιατροδικαστή. Άφησε πίσω του μια σύζυγο και έναν επτάχρονο γιο.

Δύο χρόνια αργότερα, οι πρώην αξιωματικοί -οι οποίοι στο μεταξύ είχαν όλοι αποπεμφθεί από την ομοσπονδιακή αστυνομία αυτοκινητοδρόμων το 2023- καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης από 23 έως 28 χρόνια για δολοφονία.

📺 Começa o julgamento dos três ex-agentes da PRF suspeitos de matar o motociclista Genivaldo de Jesus Santos, asfixiado com gás lacrimogêneo dentro do porta-malas da viatura. O caso foi em 2022, na BR-101, em Sergipe.
📡 #TVJustica pic.twitter.com/CmQCfZvU4X

— Rádio e TV Justiça (@RadioeTVJustica) November 26, 2024

Το 2022 η υπόθεση ντε Χεσούς είχε προκαλέσει αμέσως συγκρίσεις με τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ στις ΗΠΑ, όχι μόνο επειδή επρόκειτο για έναν μαύρο άνδρα που πέθανε από ασφυξία από την αστυνομία, αλλά και επειδή συνέβη ακριβώς την ίδια ημερομηνία, δύο χρόνια αργότερα.

Όμως ακόμη και εντός της Βραζιλίας, ο θάνατος του Ντε Χεσούς προκάλεσε πολύ μικρότερη δημόσια κατακραυγή από ό,τι ο θάνατος του Φλόιντ, και οι ειδικοί προσπαθούν ακόμη να καταλάβουν γιατί -στη χώρα με τον μεγαλύτερο μαύρο πληθυσμό εκτός Αφρικής- συνέβη αυτό.

Μετά τον θάνατο του Φλόιντ στη Μινεάπολη, ξέσπασαν διαμαρτυρίες σε όλη τη Βραζιλία -όπως και σε άλλα μέρη του κόσμου- και τα προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τόσο των μαύρων όσο και των λευκών καλλιτεχνών πλημμύρισαν με μαύρα τετράγωνα.

Όταν πέθανε ο Ντε Χεσούς, ωστόσο, οι αντιδράσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στους δρόμους περιορίστηκαν κυρίως σε κινήματα μαύρων ή καλλιτεχνών που συνδέονταν με τον αγώνα. Ακόμη και η είδηση των καταδικαστικών αποφάσεων του Σαββάτου (07/12) πέρασε ως επί το πλείστον απαρατήρητη.

«Δεν υπήρξε τίποτα εδώ που να συγκρίνεται έστω και στο ελάχιστο με την κατακραυγή που προκάλεσε ο θάνατος του Φλόιντ», δήλωσε στον Guardian η ιστορικός Ινάε Λόπες ντος Σάντος, καθηγήτρια στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο Φλουμινένσε.

Διαβασε ακομα

«Ο μπαμπάς άλλαξε τον κόσμο»: Ταινία για τον Τζορτζ Φλόιντ με παραγωγό την κόρη του

Ήταν ακριβώς η αντίδραση της Βραζιλίας στον θάνατο του Αμερικανού, που την ενέπνευσε να γράψει ένα βιβλίο που αφηγείται την ιστορία της χώρας μέσα από το πρίσμα του ρατσισμού. «Μια αφήγηση “έκπληξης” αναδύθηκε εδώ, σαν να ήταν εντελώς άγνωστος για εμάς ο θάνατος του Φλόιντ», δήλωσε η Λόπες ντος Σάντος, η οποία εξέδωσε το βιβλίο το 2022.

Παρά το γεγονός ότι αποτελούν το 55% του πληθυσμού της Βραζιλίας, οι μαύροι αποτελούν το 87,8% των θυμάτων αστυνομικής βίας, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο.

Η Λόπες ντος Σάντος πιστεύει ότι υπάρχουν τουλάχιστον δύο λόγοι για τους οποίους η κατακραυγή ήταν πολύ μεγαλύτερη για τον θάνατο του Φλόιντ.

Ο ένας είναι η επίμονη ιδέα μεταξύ των Βραζιλιάνων ότι, λόγω της φυλετικής της μίξης, η Βραζιλία είναι μια «φυλετική δημοκρατία» και ότι, επειδή δεν είχε ποτέ νόμους περί διαχωρισμού, η χώρα της Νότιας Αμερικής δεν είναι τόσο ρατσιστική όσο οι ΗΠΑ.

Ο άλλος λόγος είναι η ζοφερή πραγματικότητα ότι οι συνεχείς δολοφονίες μαύρων ανθρώπων από όργανα επιβολής του νόμου έχουν «δυστυχώς γίνει μέρος της ιδέας μας για την κανονικότητα», είπε.

Περιπτώσεις όπως αυτές των Φλόιντ και Ντε Χεσούς είναι τρομακτικά συχνές: Μόλις την περασμένη εβδομάδα κυκλοφόρησαν πλάνα από έναν αστυνομικό εκτός υπηρεσίας που πυροβόλησε 11 φορές πισώπλατα έναν άοπλο άνδρα, ο οποίος είχε κλέψει είδη καθαρισμού στο Σάο Πάολο.

Το περιστατικό αυτό συγκαταλέγεται σε μια σειρά πρόσφατων περιπτώσεων αστυνομικής βίας που συσσωρεύονται στην πλουσιότερη και πολυπληθέστερη πολιτεία της Βραζιλίας.

«Είναι “φυσιολογικό” να σκοτώνουν μαύρους ανθρώπους στη Βραζιλία, οπότε το να ζούμε με αυτό, είναι κάτι που είναι βαθιά ριζωμένο στην αστική μας εμπειρία, κάτι που είναι τρομακτικό», δήλωσε η Λόπες ντος Σάντος, η οποία το αποδίδει κυρίως στην ιστορία της δουλείας στη χώρα.

Η Βραζιλία εισήγαγε τους περισσότερους υπόδουλους Αφρικανούς από οποιαδήποτε άλλη χώρα κατά τη διάρκεια του υπερατλαντικού δουλεμπορίου και ήταν η τελευταία χώρα στην Αμερική που κατάργησε τη δουλεία.

Διαβασε ακομα

Οργή για το βίντεο με τους αστυνομικούς που ξυλοκοπούν άοπλους μαύρους

«Ο ίδιος νεαρός μαύρος που στο παρελθόν η βραζιλιάνικη κοινωνία εκτιμούσε μόνο ως έναν καλό σκλάβο, είναι τώρα αυτός που θέλουν να σκοτώσουν επειδή δεν θεωρείται χρήσιμος ως πολίτης», δήλωσε η ιστορικός.

Στην 11ήμερη δίκη των δολοφόνων του Ντε Χεσούς, η μητέρα του θύματος δήλωσε ότι ολόκληρη η οικογένεια πέθανε μαζί του εκείνη την ημέρα.

«Ήταν τόσο καλός γιος», δήλωσε η Μαρία Βιθέντε ντε Χεσούς στην εφημερίδα Folha, προσθέτοντας ότι οι πρώην αστυνομικοί πράκτορες δεν ζήτησαν ποτέ συγγνώμη από την ίδια ή την οικογένειά τους. «Υποφέρω κάθε μέρα και αναρωτιέμαι γιατί το έκαναν αυτό στο παιδί μου», είπε.