Αντιδράσεις, αλλά και συζητήσεις επί συζητήσεων, ακροβατώντας πάνω στη θολή γραμμή μεταξύ ζωής και θανάτου σε ένα νοσοκομείο, έχει πυροδοτήσει μια νέα μέθοδος «ανάκτησης» των καρδιών από υποψήφιους δότες οργάνων. Και αυτό γιατί, σύμφωνα με πολλούς ειδικούς, ενδέχεται να βιώνουν ακόμα κάποιο ίχνος συνείδησης ή πόνου καθώς αφαιρούνται τα όργανά τους.

Την ίδια ώρα, οι γιατροί στα μεγαλύτερα νοσοκομεία της Νέας Υόρκης και όχι μόνο, είναι διχασμένοι. Η αμφιλεγόμενη μέθοδος μεταμόσχευσης έχει υποστηριχθεί από το NYU Langone Health στο Μανχάταν, το οποίο φέρεται να ήταν το πρώτο νοσοκομείο στις Ηνωμένες Πολιτείες που τη δοκίμασε το 2020. Από την άλλη, το NewYork-Presbyterian Hospital, στο οποίο «τρέχει» το μεγαλύτερο πρόγραμμα μεταμόσχευσης οργάνων της πόλης, απέρριψε τη μέθοδο, αφού εξέτασε το ζήτημα μια επιτροπή δεοντολογίας.

Η ευρύτερη πάντως υιοθέτηση της συγκεκριμένης διαδικασίας θα αυξήσει σημαντικά τον αριθμό των καρδιών που είναι διαθέσιμες για μεταμόσχευση, σώζοντας ζωές. Ο λόγος είναι πως οι περισσότεροι δότες καρδιάς προέρχονται, επί του παρόντος, από μια περιορισμένη κατηγορία «θανάτων». Πρόκειται για άτομα που έχουν κηρυχθεί εγκεφαλικά νεκρά, συχνά έπειτα από κάποιο τροχαίο ή σοβαρό ατύχημα, αλλά παραμένουν σε μηχανική υποστήριξη – η καρδιά τους χτυπά και το αίμα τους κυκλοφορεί στέλνοντας οξυγόνο στα όργανά τους – έως ότου μια ομάδα μεταμοσχεύσεων τα «ανακτήσει».

Σύμφωνα με τους χειρουργούς μεταμοσχεύσεων, η νέα μέθοδος ανοίγει σημαντικά τον κύκλο των δοτών, συμπεριλαμβάνοντας ασθενείς που βρίσκονται σε κώμα, αλλά δεν θεωρούνται εγκεφαλικά νεκροί και οι οικογένειές τους έχουν αποσύρει την υποστήριξη λόγω μικρής πιθανότητας ανάρρωσης.

Τα συγκεκριμένα άτομα κηρύσσονται νεκρά αφού σταματήσει η καρδιά τους, ωστόσο αυτή δεν ανακτάται σχεδόν ποτέ, επειδή συχνά καταστρέφεται από την ανεπάρκεια οξυγόνου κατά τη διαδικασία του θανάτου.

Οι χειρουργοί ανακάλυψαν όμως ότι η επαναφορά της ροής του αίματος στην καρδιά, αφού ο δότης κηρυχθεί νεκρός, θα την αποκαταστήσει σε αξιοσημείωτο βαθμό, καθιστώντας την κατάλληλη για μεταμόσχευση.

Αν και κάποιος θα μπορούσε να το χαρακτηρίσει ως ένα ακόμα σπουδαίο ιατρικό επίτευγμα που βάζουν στη φαρέτρα τους οι γιατροί για την άνιση «μάχη» απέναντι στον θάνατο, δύο πτυχές της διαδικασίας εγείρουν προβληματισμούς σε ορισμένους χειρουργούς και βιοηθικούς.

Η πρώτη ένσταση πηγάζει από τον παραδοσιακό ορισμό του θανάτου: Η καρδιά και η κυκλοφορία του αίματος έχουν σταματήσει αμετάκλητα. Από τη στιγμή ωστόσο που η νέα μέθοδος προϋποθέτει την επανεκκίνηση της ροής του αίματος, οι επικριτές της υποστηρίζουν πως ουσιαστικά ακυρώνει την προηγούμενη κήρυξη θανάτου.

Αλλά ακόμα και αυτό μπορεί να μοιάζει ήσσονος σημασίας μπροστά στο επόμενο βήμα. Οι χειρουργοί χρησιμοποιούν μεταλλικούς σφιγκτήρες για να διακόψουν τη ροή του αίματος από την αναζωογονημένη πλέον καρδιά προς το κεφάλι του δότη, προκειμένου να αποτρέψουν την πιθανότητα αποκατάστασης οποιασδήποτε εγκεφαλικής δραστηριότητας. Κάτι που ορισμένοι γιατροί και ηθικολόγοι «βροντοφωνάζουν» πως αποτελεί σιωπηρή παραδοχή ότι ο δότης μπορεί να μην είναι νομικά νεκρός.

«Είναι κάπως ανατριχιαστικό να το κάνεις αυτό», υποστήριξε ο Dr. V. Eric Thompson, έμπειρος καρδιοχειρουργός και ειδικός μεταμοσχεύσεων, σε μια πρόσφατη συζήτηση για τη νέα μέθοδο, στο Yale School of Medicine.

Από νομικής πλευράς, υπάρχουν δύο διαφορετικοί τρόποι για να προσδιοριστεί εάν κάποιος έχει πεθάνει. Εκτός από τον κυκλοφορικό θάνατο, υπάρχει και ο εγκεφαλικός θάνατος. Ένα άτομο του οποίου ο εγκέφαλος δεν λειτουργεί πλέον καθόλου, μπορεί επίσης να κηρυχθεί νεκρό, ακόμα και αν η καρδιά του εξακολουθεί να χτυπά.

Αντίθετα, η νέα «δεξαμενή» πιθανών δοτών προέρχεται από την πρώτη κατηγορία και δεν είναι εγκεφαλικά νεκροί. Ενδέχεται να ανοιγοκλείσουν τα μάτια τους αν κάτι ακουμπήσει τον βολβό τους ή να λαχανιάσουν αν αφαιρεθεί ο αναπνευστικός σωλήνας τους.

Γι΄ αυτούς μάλιστα ο θάνατος δεν είναι άμεσος. Ένας γιατρός μπορεί να χρειαστεί από 5 μέχρι 50 λεπτά, αφού τερματιστεί η μηχανική υποστήριξη, προκειμένου να τον ανακηρύξει κυκλοφορικά νεκρό.

Το NYU Langone χρησιμοποίησε τη νέα μέθοδο, επιστρατεύοντας ένα μηχάνημα καρδιοπνευμονικής παράκαμψης, για να ανακτήσει σχεδόν 30 καρδιές από τέτοιους ασθενείς που διαφορετικά δεν θα είχαν μεταμοσχευθεί, σύμφωνα με τον Dr. Nader Moazami, χειρουργό μεταμοσχεύσεων, ο οποίος επέβλεψε την πρώτη διαδικασία στο νοσοκομείο. Λίγο μετά, το Ιατρικό Κέντρο Vanderbilt στο Νάσβιλ, όχι μόνο αγκάλιασε τη μέθοδο, αλλά έκτοτε έχει πραγματοποιήσει περισσότερες μεταμοσχεύσεις.

Από την άλλη, ορισμένες ιατρικές ομάδες αντιτάσσονται σθεναρά. Το Αμερικανικό Κολλέγιο Ιατρών υποστηρίζει ότι η σύσφιξη των αρτηριών για να διασφαλιστεί ο εγκεφαλικός θάνατος ενώ γίνεται «επανεκκίνηση» της κυκλοφορίας του αίματος, φαίνεται να παραβιάζει «τον κανόνα του νεκρού δότη» – μια θεμελιώδη αρχή της μεταμόσχευσης οργάνων στις Ηνωμένες Πολιτείες που περιφρουρεί ότι η δωρεά οργάνων δεν αποτελεί την αιτία θανάτου του δότη.

Ο Dr. Robert Truog, ένας βιοηθικός από την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, μιλώντας στη συζήτηση για το θέμα στο Yale, υπογράμμισε, ότι μπορεί η νέα μέθοδος να επεκτείνει τη λίστα με τους διαθέσιμους δότες καρδιών, ωστόσο έχει την αίσθηση ότι οι υποστηρικτές της αντιμετώπισαν ελαφρά τη καρδιά τα ηθικά και νομικά ζητήματα.

«Ανησυχώ λίγο ότι μεταξύ ορισμένων ειδικών στις μεταμοσχεύσεις υπάρχει gaslighting (μέθοδος ψυχολογικής χειραγώγησης) στον τρόπο επικοινωνίας με το κοινό», τόνισε χαρακτηριστικά.

Από την πλευρά του, ο Dr. Moazami, χειρουργός στο NYU Langone, υποστήριζε ότι η μερίδα του λέοντος της κριτικής προέρχεται από διαφωνούντες ηθικολόγους, οι οποίοι δεν έχουν περάσει χρόνο με ασθενείς που παραμένουν για χρόνια «παγιδευμένοι» σε κάποια λίστα αναμονής μεταμόσχευσης οργάνων.

«Μπορείτε να καθίσετε στα γραφεία σας ανησυχώντας για την ηθική του κάτι, αλλά ποτέ δεν χρειάστηκε να μπείτε σε ένα δωμάτιο και να βρεθείτε αντιμέτωποι με έναν ασθενή μιας οικογένειας που πεθαίνει, που περιμένει για ένα όργανο το οποίο δεν πάει. Που δεν θα λάβει το όργανο και πρόκειται να πεθάνει», αναφέρει, προσθέτοντας κατηγορηματικά: «Αν το έχεις βιώσει ποτέ αυτό στη ζωή σου, δεν θα μου πεις ποτέ ότι αυτό που κάνω είναι ανήθικο».

Στη διαμάχη σχετικά με τη διαδικασία – η οποία μερικές φορές ονομάζεται N.R.P. (νορμοθερμική περιφερειακή αιμάτωση) – αντηχούν και οι προηγούμενες ιατρικές και νομικές συζητήσεις γύρω από τον ορισμό του θανάτου. Πού πρέπει να μπει αυτή η λεπτή ευθεία κόκκινη γραμμή η οποία χωρίζει τον θάνατο με τη ζωή, αλλά και τι επιτρέπεται να κάνουν οι γιατροί σε αυτά τα τελευταία λεπτά.

Κάποιοι ειδικοί ρίχνουν μάλιστα στο τραπέζι ακόμα και το ενδεχόμενο της δίωξης.

«Ένας φιλόδοξος εισαγγελέας μπορεί να υποστηρίξει πειστικά ότι οι γιατροί που ακολούθησαν το πρωτόκολλο N.R.P. είχαν επίσης σκοπό να καταστήσουν μη αναστρέψιμες οποιεσδήποτε εγκεφαλικές λειτουργίες, οι οποίες δεν είχαν διακοπεί οριστικά, διασφαλίζοντας έτσι τον θάνατο του ασθενούς», όπως έγραψαν σε άρθρο τους στο American Journal of Transplantation δύο ειδικοί στη μεταμόσχευση, η Alexandra Glazier, δικηγόρος που διευθύνει ένα δίκτυο δωρεάς οργάνων στη Νέα Αγγλία και ο Alexander Capron, βιοηθικός και καθηγητής στο το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια.

Αξίζει να σημειωθεί ότι επί του παρόντος, στην εθνική λίστα αναμονής για μεταμόσχευση των ΗΠΑ, βρίσκονται 103.327 ασθενείς, ενώ περίπου 17 από αυτούς αφήνουν την τελευταία τους πνοή καθημερινά, περιμένοντας κάποιο όργανο. Οι περισσότεροι ένα συμβατό νεφρό ή συκώτι που θα τους χαρίσει μια δεύτερη ευκαιρία για ζωή.

Οι μεταμοσχεύσεις καρδιάς είναι σπάνιες, καθώς πραγματοποιούνται μόλις 3.500 ετησίως, ωστόσο το 20% όσων βρίσκονται στη σχετική λίστα αναμονής, είτε πεθαίνει, είτε αφαιρείται καθώς αρρωσταίνει βαριά.

Η επιστημονική πρόοδος κρατά αναμμένη τη φλόγα της ελπίδας ότι κάποια μέρα θα αντιμετωπιστεί η έλλειψη διαθέσιμων για μεταμόσχευση οργάνων. Η σωτήρια λύση μπορεί να βρίσκεται στα όργανα από γενετικά τροποποιημένους χοίρους ή σε ανθρώπινα που έχουν αναπτυχθεί μέσα σε ζώα, ακόμα και από το μηδέν, σε ένα εργαστήριο. Ωστόσο όλο αυτό βρίσκεται ακόμη είτε σε θεωρητικό επίπεδο, είτε σε νηπιακό στάδιο δοκιμών και μέχρι να βρεθούν περισσότερες καρδιές για μεταμόσχευση, απαιτούνται δότες.

Στο μεταξύ, η TransMedics, με έδρα τη Μασαχουσέτη, πουλά ένα εκτός σώματος μηχάνημα παροχής οξυγονωμένου αίματος στην καρδιά, καταφέρνοντας να μείνει έξω από τη συζήτηση περί ηθικής.

Αφού αφαιρείται από τον δότη, η καρδιά τοποθετείται σε ένα πλαστικό δοχείο τύπου τάπερ, μέσα στο οποίο κυκλοφορεί το απαραίτητο για την αναζωογόνησή της, αίμα. Όπως ωστόσο εύκολα μπορεί να φανταστεί κανείς, η χρήση τέτοιων συσκευών κοστίζει ακριβά, αντίθετα με τη μέθοδο N.R.P..

Η ομάδα του Dr. Moazami,τη χρησιμοποίησε για πρώτη φορά στις 20 Ιανουαρίου του 2020, σε έναν 43χρονο δότη, ο οποίος έπασχε από ηπατική νόσο τελικού σταδίου.

Η συσσώρευση τοξινών στο σώμα του τον είχε αφήσει σε κώμα, όμως αποσυνδέθηκε από τη μηχανική υποστήριξη με την άδεια της οικογένειάς του. Πέντε λεπτά αργότερα δυσκολευόταν να αναπνεύσει, ενώ στα 14 λεπτά η καρδιά του σταμάτησε. Μέσα στο επόμενο δεκάλεπτο, η ομάδα μεταμόσχευσης είχε ανοίξει το στήθος του, έκοψε τις αρτηρίες προς τον εγκέφαλό του και άρχισε να αντλεί αίμα από το σώμα του, χρησιμοποιώντας ένα μηχάνημα αορτοστεφανιαίας παράκαμψης (bypass) – την ίδια συσκευή που προτιμάται συνήθως σε χειρουργικές επεμβάσεις ανοιχτής καρδιάς.

Τελικά, η καρδιά άρχισε να χτυπά ξανά μόνη της και μετά από περίπου μισή ώρα, οι χειρουργοί την αφαίρεσαν για να τη μεταμοσχεύσουν.

Ο Dr. Moazami, ο οποίος μελέτησε τη διαδικασία από χειρουργούς στο Κέμπριτζ που άρχισαν να τη δοκιμάζουν το 2015, δεν απορρίπτει, όπως θα περίμενε κανείς, τις ηθικές ανησυχίες των επικριτών του.

Σημείωσε ότι η νέα επιστημονική έρευνα εγείρει περίπλοκα ερωτήματα σχετικά με το τι πραγματικά συμβαίνει στον εγκέφαλο μετά τον θάνατο, αναφέροντας ότι σε πειράματα στο Γέιλ είχε αποκατασταθεί κάποια κυτταρική δραστηριότητα στον εγκέφαλο νεκρών χοίρων.

Παράλληλα, κατέστησε σαφές ότι είναι απαραίτητη η σύσφιξη των αρτηριών προς τον εγκέφαλο, προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο, όσο μικρή κι αν είναι η πιθανότητα, ο υποψήφιος δότης να αποκτήσει κάποιο ίχνος αίσθησης ή συνείδησης, όταν το αίμα αρχίσει να κυκλοφορεί ξανά.

«Ο εγκέφαλος παραμένει ένα μαύρο κουτί» έγραψε μια ομάδα ηθικολόγων και χειρουργών στο NYU Langone, συμπεριλαμβανομένου του Dr. Moazami. Ένα μαύρο κουτί, οι δυνάμεις και οι δυνατότητες του οποίου παραμένουν ανεξερεύνητες, καθιστώντας δυσδιάκριτη ακόμα και τη στιγμή που παύουν οι λειτουργίες του. Πόσο νεκρός ωστόσο είναι στην πραγματικότητα ένας «νεκρός» και πόσο Θεός μπορεί να γίνει κάποιος άνθρωπος για να το κρίνει;

Με πληροφορίες από New York Times

Tags