Το 1998, ένας Ιάπωνας πέταξε τα ρούχα του και έμεινε γυμνός, μόνος σε ένα σχεδόν άδειο διαμέρισμα στο πλαίσιο μιας πρόκλησης για ένα τηλεοπτικό reality show, «πρόδρομο» του Big Brother.

Ο Tomoaki Hamatsu, γνωστός ως Nasubi (η ιαπωνική λέξη για την μελιτζάνα και θα καταλάβεις παρακάτω γιατί έγινε γνωστός με αυτό το προσωνύμιο), έμεινε μόνο με ένα στιλό, μερικές κενές καρτ-ποστάλ, ένα τηλέφωνο και ένα ράφι γεμάτο περιοδικά. Αλλά δεν ήταν εκεί για να διαβάσει. Στόχος της εκπομπής ήταν να διαπιστωθεί αν ένας άνθρωπος θα μπορούσε να επιβιώσει μόνο με τα έπαθλα ενός διαγωνισμού.

Για να κερδίσει την πρόκληση, η αξία των βραβείων που κέρδιζε έπρεπε να φτάσει ένα συγκεκριμένο οικονομικό όριο – 1 εκατ. γιεν, περίπου 6.000 λίρες εκείνη την εποχή. Ο ίδιος δεν θα εμφανιζόταν πουθενά για 15 μήνες, μετά από μια σταδιακή «βύθιση» στην κατάθλιψη και τη μανία, με την πείνα και την απομόνωση να καθορίζουν την συμπεριφορά του.

Σχεδόν τρεις δεκαετίες αργότερα, η δοκιμασία του Nasubi επανεξετάζεται στο πλαίσιο μιας νέας ταινίας, που μόλις προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του Σέφιλντ.

«Έπεσα πάνω στην ιστορία του όταν δούλευα σε ένα διαφορετικό έργο και χάθηκα σε μια από αυτές τις “λαγότρυπες” του διαδικτύου», θυμάται η Clair Titley, σκηνοθέτης της ταινίας The Contestant.

«Διαπίστωσα όμως ότι πολλά από αυτά που είχα συναντήσει ήταν σχεδόν υποτιμητικά. Τίποτα δεν είχε μιλήσει πραγματικά για την ιστορία του Nasubi σε βάθος. [Είχα] όλα αυτά τα ερωτήματα, όπως, γιατί έμεινε εκεί μέσα και τι επιπτώσεις είχε αυτό σε αυτόν. Έτσι επικοινώνησα μαζί του με αυτή την προϋπόθεση, ότι ήθελα να κάνω μια ταινία για την εμπειρία του».

Ο Nasubi, ο οποίος είχε επιλεγεί τυχαία σε μια δημόσια οντισιόν, γνώριζε ότι βιντεοσκοπούνταν, αλλά οι εξηγήσεις που του δόθηκαν σχετικά με το πού θα κατέληγε το υλικό ήταν ασαφείς και του άφησαν την εντύπωση ότι μάλλον δεν θα μεταδιδόταν.

Στην πραγματικότητα, ο 22χρονος γινόταν σταδιακά μια από τις μεγαλύτερες διασημότητες της Ιαπωνίας, καθώς οι εβδομαδιαίες ενημερώσεις για την πρόοδό του έγιναν ένα από τα πιο δημοφιλή τμήματα της εκπομπής ποικίλης ύλης Denpa Shōnen. Οι κριτικοί μισούσαν κυρίως το πρόγραμμα, το οποίο πάντως προσέλκυσε ένα τεράστιο κοινό νεαρών τηλεθεατών.

Η εκπομπή άρχισε να προβάλλεται πριν από την κυκλοφορία του The Truman Show, με πρωταγωνιστή τον Jim Carrey ως έναν άνδρα που δεν γνωρίζει ότι η ζωή του μεταδίδεται ως τηλεοπτική σειρά. Και θα περνούσε άλλος ένας χρόνος μέχρι το Big Brother να ξεκινήσει στην Ολλανδία, εγκαινιάζοντας μια εντελώς νέα εποχή της ριάλιτι τηλεόρασης.

Όμως, παρά το γεγονός ότι ήταν προάγγελος των πραγμάτων που θα ακολουθούσαν, παραμένει σχετικά λίγη γνώση του A Life in Prizes, όπως ήταν γνωστό το εν λόγω κομμάτι της εκπομπής, εκτός της Ιαπωνίας.

«Νομίζω ότι ο κόσμος έχει ακούσει γι’ αυτό περισσότερο την τελευταία δεκαετία, από τότε που το YouTube έχει πραγματικά εκραγεί», είπε η Titley στο BBC News. «Αλλά εκείνη την εποχή, δεν προβλήθηκε ποτέ εκτός Ιαπωνίας και Νότιας Κορέας. Ποτέ δεν προοριζόταν να προβληθεί εκτός αυτού του κόσμου».

Ο Nasubi, ένας επίδοξος κωμικός εκείνη την εποχή, γνώριζε ελάχιστες λεπτομέρειες για το ποια θα ήταν η πρόκληση στην πραγματικότητα, πριν ξεκινήσει. Αφέθηκε σε ένα δωμάτιο χωρίς παράθυρα χωρίς ρούχα ή βασικά είδη πρώτης ανάγκης –ούτε καν χαρτί υγείας– και δεν είχε καμία επαφή με τον έξω κόσμο.

Το The Contestant περιλαμβάνει νέες συνεντεύξεις τόσο με τον Nasubi όσο και με τον παραγωγό που οργάνωσε το συγκεκριμένο πρόγραμμα, τον Toshio Tsuchiya.

Άλλες παρεμβάσεις προέρχονται από όσους συμμετείχαν στην κάλυψή του – συμπεριλαμβανομένου ενός πρώην ανταποκριτή του BBC που είχε την έδρα του στην Ιαπωνία.

Αλλά μεγάλο μέρος της ιστορίας περιέχεται στο ίδιο το υλικό, με τους θεατές του ντοκιμαντέρ να παρακολουθούν την πρόοδο του Nasubi με τον ίδιο τρόπο που το έκαναν τότε οι τηλεθεατές. Η Titley λέει ότι η ίδια και η ομάδα της εξέτασαν το αρχικό υλικό σχολαστικά για να αφαιρέσουν πολλά από τα αυθεντικά στοιχεία.

«Όλο το υλικό ήταν καλυμμένο με ιαπωνικά γραφικά, έχει ιαπωνική αφήγηση, μαγνητοφωνημένο γέλιο, ηχητικά εφέ, είναι μια κακοφωνία θορύβου και γραφικών», εξηγεί. «Έτσι προσπαθήσαμε να επιτρέψουμε σε ένα αγγλόφωνο κοινό να καταλάβει πώς ήταν».

Η ομάδα κάλυψε τα ιαπωνικά γραφικά με αγγλικά ισοδύναμα και αναδημιούργησε τον ήχο με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια. Ένας αγγλόφωνος αφηγητής χρησιμοποιήθηκε για να μεταφράσει τον αρχικό σχολιασμό.

Το ντοκιμαντέρ που προέκυψε έχει ήδη κυκλοφορήσει στο Hulu στις ΗΠΑ – με τους κριτικούς να είναι τόσο γοητευμένοι από την ιστορία όσο και αποσβολωμένοι από τη δοκιμασία του Nasubi. «Το The Contestant είναι κάτι σαν ένα τρομερό τροχαίο, από το οποίο δεν μπορείς να πάρεις τα μάτια σου και ταυτόχρονα ένα κατηγορητήριο για τη συνενοχή των θεατών», δήλωσε ο David Fear του Rolling Stone.

«Το χρονικό ενός μιντιακού φαινομένου, ένα ορόσημο της ριάλιτι τηλεόρασης και ένας ψυχολογικός εφιάλτης με περιτύλιγμα ψυχαγωγίας, είναι το είδος του ντοκιμαντέρ όπου γνωρίζεις ότι αυτό που βλέπεις είναι 100% αληθινό, και παρόλα αυτά δεν μπορείς να καταλάβεις τι βλέπεις».

Ο David Ehrlich του IndieWire περιέγραψε το αρχικό υλικό ως «τόσο υπνωτιστικά σαδιστικό», που το νεότερο υλικό δυσκολεύεται να το ανταγωνιστεί. «Καμία από τις αναδρομικές συνεντεύξεις της ταινίας, όσο ειλικρινείς και στοχαστικές κι αν είναι, δεν αποδεικνύεται τόσο συναρπαστική όσο το ακατέργαστο βίντεο της δοκιμασίας του Nasubi», είπε.

«Η ταινία της Titley είναι τελικά λιγότερο ένα σχόλιο για ένα ολόκληρο μέσο παρά μια μελέτη ενός από τους πιο αξιόλογους χαρακτήρες αυτού του μέσου».

Καθώς η εκπομπή εξελισσόταν, ο Nasubi ήταν επιτυχημένος σε πολλούς από τους διαγωνισμούς στους οποίους συμμετείχε – αλλά τα βραβεία που κέρδισε δεν ήταν πάντα πολύ χρήσιμα. Ανάμεσά τους ήταν ελαστικά, μπάλες του γκολφ, μια σκηνή, μια υδρόγειος σφαίρα, ένα αρκουδάκι και εισιτήρια για το Spice World: The Movie.

Το γεγονός ότι γινόταν όλο και πιο αδύναμος δεν φαινόταν να απασχολεί ιδιαίτερα τους παραγωγούς, ένας από τους οποίους αφήνει να εννοηθεί στο ντοκιμαντέρ ότι ο Nasubi θα μπορούσε να είχε πεθάνει αν δεν κέρδιζε ρύζι σε κάποιο από τα βραβεία. Αργότερα κέρδισε επίσης ζαχαρούχα ποτά και σκυλοτροφή, με την οποία επιβίωσε για αρκετές εβδομάδες.

Περίπου 15 εκατομμύρια τηλεθεατές συντονίστηκαν για να δουν τα κέρδη του και πώς τα χρησιμοποίησε στην προσπάθειά του να επιβιώσει.

Ο Nasubi παρέμεινε γυμνός καθ’ όλη τη διάρκεια της συμμετοχής του, επειδή δεν κέρδισε ποτέ κάποιο ρούχο. Τα γεννητικά του όργανα καλύπτονται από ένα αιωρούμενο emoji μελιτζάνας που προστέθηκε από τους παραγωγούς. Εδώ να θυμίσουμε ότι η μελιτζάνα στα ιαπωνικά λέγεται nasubi, εξ’ου και το όνομα με το οποίο έγινε γνωστός ο Tomoaki Hamatsu.

Η πόρτα του διαμερίσματος δεν ήταν κλειδωμένη και ο Nasubi θεωρητικά μπορούσε να φύγει όποτε ήθελε. Οπότε γιατί δεν το έκανε;

«Νομίζω ότι υπάρχουν πολλοί λόγοι», λέει η Titley. «Ο ένας είναι ότι είναι πολύ στωικός και αυτό οφείλεται στην καταγωγή του από τη Φουκουσίμα και στους γονείς του, οι οποίοι ήταν πολύ αυστηροί. Είναι επίσης πολύ πιστός άνθρωπος. Δεν ήθελε να μπλέξει σε μπελάδες και ήταν πολύ νέος και αφελής. Είναι ακόμα και τώρα απίστευτα ευκολόπιστος. Και υπάρχει επίσης αυτό το ιαπωνικό πνεύμα των Σαμουράι του θα επικρατήσω και θα επιμείνω σε αυτό».

Βασανιστική εμπειρία

Σχεδόν τρεις δεκαετίες αργότερα, ο Nasubi έχει περιγράψει την εκπομπή ως σκληρή, προσθέτοντας ότι δεν υπήρχε καμία ευτυχία και καμία ελευθερία. «Ίσως τρία ή πέντε λεπτά την εβδομάδα από τη ζωή μου [προβάλλονταν]. Και αυτό μονταρίστηκε για να τονιστεί η ευτυχία μου όταν κέρδισα [ένα βραβείο]», δήλωσε στο Deadline.

«Φυσικά, οι θεατές έλεγαν: Α, κοίτα, κάνει κάτι διασκεδαστικό και κάτι που απολαμβάνει… Αλλά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου ήταν βάσανο».

Και όμως, δεν φαίνεται στο ντοκιμαντέρ να είναι πικραμένος για αυτή την εμπειρία και η Titley λέει ότι η εντύπωσή της ήταν ότι «είναι σε ένα τόσο θετικό σημείο τώρα».

«Όταν οι άνθρωποι τον ρωτούν αν το έχει μετανιώσει, λέει πάντα ότι, ενώ δεν θα ήθελε να το ξανακάνει, δεν θα ήταν ο άνθρωπος που είναι [διαφορετικά]», λέει.

Ο Nasubi απελευθερώθηκε τελικά μέσω ενός κόλπου τύπου Michael McIntyre, κατά το οποίο οδηγήθηκε σε ένα νέο ψεύτικο δωμάτιο πριν καταρρεύσουν οι τοίχοι και αποκαλυφθεί ότι βρισκόταν στη σκηνή μπροστά σε ένα ζωντανό κοινό που ζητωκραύγαζε το όνομά του.

Το ντοκιμαντέρ παρακολουθεί επίσης τον Nasubi μετά την απελευθέρωσή του, δείχνοντας τις προσπάθειές του να χρησιμοποιήσει τη νεοαποκτηθείσα φήμη του για καλούς σκοπούς – παρέχοντάς του τελικά μια αίσθηση ολοκλήρωσης.

Η Titley λέει ότι ο Nasubi αισθάνθηκε ότι η στιγμή ήταν κατάλληλη για να επανεξετάσει την ιστορία του, προσθέτοντας ότι «είχε ίσως βρει κάποια γαλήνη με αυτό που είχε συμβεί». Οι πρακτικές φροντίδας στη δεκαετία του 1990 δεν ήταν αυτές που είναι σήμερα – και είναι απίθανο οι θεατές να ανεχτούν τώρα μια τέτοια μορφή.

Διαβασε ακομα

Couple to Throuple: Το νέο ριάλιτι που σπάει το ταμπού της πολυσυντροφικότητας

Όμως το ντοκιμαντέρ εγείρει ερωτήματα σχετικά με το πού πρέπει να τραβήξουμε τα όρια όταν πρόκειται για ψυχαγωγία – και πόσο ευθύνεται η δίψα του κοινού.

«Θα ήθελα οι άνθρωποι να προβληματιστούν σχετικά με τις δικές τους σχέσεις με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την τηλεόραση reality», λέει η Titley, «και πόσο συνένοχοι είμαστε όλοι μας ως θεατές και καταναλωτές».

Με πληροφορίες από BBC