Μεγέθυνση κειμένου
Στην εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ζούμε μια επικοινωνιακή επανάσταση. Αλλά δεν είναι η πρώτη φορά που οι γάτες βρίσκονται στο επίκεντρο της κοινωνικής αλλαγής
Πρόκειται για έναν θεμελιώδη νόμο της ιστορίας των μέσων ενημέρωσης: μόλις εμφανιστεί μια νέα τεχνολογία επικοινωνιών, οι άνθρωποι θα τη χρησιμοποιήσουν για να βγάλουν φωτογραφίες με γάτες. Αυτές οι φωτογραφίες δείχνουν, όχι μόνο την ιδιαίτερη σχέση μεταξύ των ανθρώπων και των κατοικίδιων ζώων τους, αλλά και τους μεταβαλλόμενους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι σχετίζονται μεταξύ τους.
Τα memes γάτας στη σύγχρονη μορφή τους χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1990, όταν το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο επέτρεψε για πρώτη φορά σε βαριεστημένους υπαλλήλους γραφείου και φίλους να στέλνουν ο ένας στον άλλον αστεία μηνύματα με αιλουροειδή. Οι γάτες μεταπήδησαν από εκεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου τα viral βίντεο -όπως το Keyboard Cat- και τα μιμίδια -όπως το Grumpy Cat– άνθισαν σε όλες τις πλατφόρμες.
Η ζήτηση για αυτό το περιεχόμενο ήταν τόσο μεγάλη που ολόκληρες ιστοσελίδες, όπως το ICanHasCheezburger, ξεπήδησαν για να παρουσιάσουν τις καλύτερες ηλεκτρονικές γάτες, συγκεντρώνοντας δημοφιλή βίντεο για κατοικίδια ζώα και γάτες.
Υπήρχε όμως και μια άλλη τάση πολύ πριν μια οποιαδήποτε γάτα θελήσει να «έχει cheezburger» ή οποιοσδήποτε κηδεμόνας θα μπορούσε να φανταστεί ότι θα τραβάει βίντεο το κατοικίδιό του με ένα κινητό: η Εδουαρδιανή καρτ ποστάλ. Και, σύμφωνα με τους μελετητές της ιστορίας των μέσων ενημέρωσης, η κατανόηση των καρτ ποστάλ με γάτες στις αρχές του 20ού αιώνα μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σήμερα.
«Κάποια πράγματα επιμένουν σε όλες τις γενιές και τα μέσα ενημέρωσης, και οι απεικονίσεις με γάτες είναι ένα από αυτά τα πράγματα. Είναι κάπως καθησυχαστικό», λέει ο Ben Weiss, ανώτερος επιμελητής στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης και συν-επιμελητής της έκθεσης του μουσείου The Postcard Age.
Οι καρτ ποστάλ ήταν τα social media της εποχής
Τον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα, λέει ο Weiss, «οι καρτ ποστάλ λειτουργούσαν όπως τα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης σήμερα». Φθηνότερες, ταχύτερες και πιο βολικές από ένα γράμμα, οι καρτ-ποστάλ χρησιμοποιούνταν για να μοιράζονται τυχαίες σκέψεις, για να σχεδιάζουν τα διαδικαστικά για το πού και πότε θα συναντηθούν, για να λένε αστεία και, όπως πάντα, για να δημοσιεύουν φωτογραφίες γατών.
Είτε πρόκειται για αλληλογραφία που στάλθηκε με γραμματόσημο το 1924 είτε για αναρτήσεις που έγιναν με το πάτημα ενός δακτύλου το 2024, οι γάτες όλων των μορφών ήταν πάντα εκεί για τους καλλιτέχνες και το κοινό.
Οι πρώτες καρτ ποστάλ τυπώθηκαν στην Αυστροουγγαρία το 1869 – τυχαία συγκυρία για μια καινοτομία στον τομέα της αλληλογραφίας, διότι το 1874, 21 χώρες ίδρυσαν την Παγκόσμια Ταχυδρομική Ένωση, επιτρέποντας την αποστολή και παράδοση αλληλογραφίας σε διεθνές επίπεδο. Περισσότερες χώρες ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια, με τις καρτ ποστάλ να γνωρίζουν άνθηση.
Όπως τα memes, οι καρτ-ποστάλ δεν μετέφεραν απλώς μια εικόνα και μερικές γραμμές κειμένου, αλλά ήταν απτές αποδείξεις ενός τεράστιου δικτύου που τις μετέφερε γρήγορα σε μια μακρινή απόσταση. Σηματοδοτούσαν έναν μεταβαλλόμενο κόσμο και την εκπληκτική πρόοδο της τεχνολογίας.
«Έχουμε ξεχάσει την πυκνότητα αυτού του δικτύου επικοινωνιών των αρχών του 20ού αιώνα, μέσω του οποίου κινούνταν οι καρτ ποστάλ», λέει ο Weiss. «Μπορούσες να στείλεις μια καρτ-ποστάλ σε κάποιον στις 10 και να του πεις ότι θα είσαι εκεί στις 5:30, αν πηγαίνεις από το Μανχάταν στο Τζέρσεϊ Σίτι, και να του μεταφέρεις το μήνυμα αρκετά γρήγορα».
Οι καρτ-ποστάλ στις αρχές του 20ού αιώνα σηματοδότησαν αναμφισβήτητα την πρώτη φορά στην ιστορία που η επικοινωνία με αυτή την ταχύτητα ήταν προσιτή και ευρέως προσβάσιμη στο μέσο άνθρωπο. Μεταξύ του 1900 και του 1914, λέει ο Weiss, «υπάρχει αυτή η μαζική παγκόσμια τρέλα με τις καρτ ποστάλ σε σημείο που οι άνθρωποι μιλούν για μια δημόσια ασθένεια».
Εκείνη την εποχή, οι γάτες θεωρούνταν κάτι περισσότερο από μια απλή μέθοδο καταπολέμησης των παράσιτων. Οι μονάρχες και οι κοσμικές προσωπικότητες, συμπεριλαμβανομένης της βασίλισσας Βικτωρίας, ήταν διάσημοι λάτρεις των γατών, και η σύνδεση του ζώου με το Halloween ήταν καθιερωμένη. Ορισμένες καρτ-ποστάλ παρουσίαζαν γάτες που απλώς ήταν γάτες: να πίνουν γάλα από πιατάκια, να παίζουν με νήματα, να λιάζονται στο φως του ήλιου. Άλλες τις εμφάνιζαν να μοιάζουν με ανθρώπους.
Η σύνδεση των καρτ ποστάλ με την πολιτική
Όπως ισχύει με τα memes σήμερα, έτσι και η κουλτούρα των καρτ ποστάλ διασταυρώθηκε με την πολιτική. Ορισμένες από τις πιο διάσημες γάτες καρτ ποστάλ συνδέονται με το κίνημα της ψήφου. Οι καρτ-ποστάλ πωλούνταν για κοινωνικούς σκοπούς, αλλά οι εταιρείες κατασκευής καρτ-ποστάλ εκμεταλλεύτηκαν επίσης κάθε ευκαιρία για να δημιουργήσουν περιεχόμενο γύρω από θέματα που ενδιέφεραν τους ανθρώπους.
«Οι καρτ-ποστάλ είναι παρόμοιες με τα μιμίδια, και όπως και σήμερα, έτσι και στις αρχές του 20ού αιώνα η οπτική κουλτούρα αφορούσε τα ζώα, ιδίως τις γάτες», λέει η Heidi Herr, βιβλιοθηκονόμος στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins και επιμελήτρια της έκθεσης Votes and Petticoats που τιμά την οπτική κουλτούρα του κινήματος Suffrage. Οι γάτες συνδέονταν συνήθως με το οικιακό περιβάλλον και «προορίζονταν να είναι παθητικές, όμορφες, διακοσμητικές και σεμνές», λέει η Herr, αλλά ταυτόχρονα, οι γάτες είναι αρπακτικά ζώα, και όποιος έχει μία από αυτές μπορεί να σας πει ότι τους αρέσει να χρησιμοποιούν τα νύχια τους.
Η Ann Lewis, συλλέκτρια αναμνηστικών αντικειμένων του κινήματος Suffrage και πρώην διευθύντρια επικοινωνίας του Λευκού Οίκου Κλίντον, λέει ότι «εντυπωσιάστηκε πάρα πολύ» από τα πολιτικά μηνύματα του κινήματος Suffrage. «Η πολιτική έχει να κάνει με την επικοινωνία», λέει η Lewis, «λέγοντας στους ανθρώπους γιατί πρέπει να σε ψηφίσουν».
Σε μια εποχή όπου τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αποτελούσαν μόνο οι εφημερίδες και το ταχυδρομείο, οι Σουφραζέτες διεξήγαγαν με επιτυχία μια εκστρατεία δεκαετιών για να πείσουν ένα εκλογικό σώμα που αποτελούνταν μόνο από άνδρες, και τα νέα μέσα ενημέρωσης αποτέλεσαν κρίσιμο μέρος της επιτυχίας τους. «Οι καρτ ποστάλ είναι το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο της εποχής τους – φθηνό και προσωπικό», λέει η Lewis.
Οι καρτ ποστάλ με τις γάτες της Suffrage εξακολουθούν να έχουν απήχηση σε μια γενιά που μεγάλωσε με τα μιμίδια γάτας. Η Herr λέει ότι τα αυτοκόλλητα που έφτιαξε η βιβλιοθήκη με τις γάτες του Suffrage είναι από τα πιο περιζήτητα αντικείμενα στην πανεπιστημιούπολη του Johns Hopkins. «Βλέπω ήδη φοιτητές με αυτά τα αυτοκόλλητα σε μπουκάλια νερού και φορητούς υπολογιστές ή τα βλέπω στα παράθυρα των δωματίων των φοιτητικών εστιών. Ο κόσμος έχει ξετρελαθεί με τις γάτες».
Οι άνθρωποι εξακολουθούν να ασχολούνται με τις γάτες σε όλες τις μορφές τους, αλλά ασχολούνται επίσης και μεταξύ τους. Επομένως, είτε πρόκειται για μια καρτ ποστάλ είτε για ένα μιμίδιο, η καταγραφή της ιστορίας των μέσων ενημέρωσης δείχνει ότι υπάρχουν λίγα πράγματα που ενδιαφέρουν τους ανθρώπους περισσότερο από την αποστολή χαριτωμένων, αστείων εικόνων ζώων.
Με πληροφορίες από BBC
