Πόσο καλή είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη στην επίλυση των διαπροσωπικών μας προβλημάτων;
Πόσο καλή είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη στην επίλυση των διαπροσωπικών μας προβλημάτων;
Πώς μπορείτε να βοηθήσετε τρία αδέλφια που πενθούν τη νεκρή μητέρα τους; Τι πρέπει να κάνουμε όταν ένα ζευγάρι προσπαθεί να μας παρασύρει στις διαφωνίες του; Πώς πρέπει να αντιμετωπίσει μια σύζυγος την απαίτηση του νέου της άντρα να πηγαίνει για ύπνο την ίδια ώρα με εκείνον; Ορισμένα από αυτά τα προβλήματα μπορεί να φαίνονται ασήμαντα μέσα στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κόσμος σήμερα, αλλά αντιπροσωπεύουν τα είδη των διλημμάτων που όλοι αντιμετωπίζουμε στην καθημερινή μας ζωή.
Και δεν είναι καθόλου εύκολο να λυθούν. Κάθε πλευρά αγωνίζεται να δει την οπτική γωνία της άλλης – συχνά κάνουμε λανθασμένες υποθέσεις και αποτυγχάνουμε να ανιχνεύσουμε τις προκαταλήψεις μας. Το αποτέλεσμα της κακής κρίσης μας μπορεί να είναι μια σοβαρή πηγή άγχους και δυστυχίας που παραμένει για μήνες ή και χρόνια.
Η ικανότητά σας να αντιμετωπίζετε αυτά τα διλήμματα δεν αποτυπώνεται στα συνήθη τεστ νοημοσύνης, αλλά πρόσφατες έρευνες σχετικά με τη «σοφή συλλογιστική» δείχνουν ότι μπορεί να μετρηθεί αξιόπιστα – και οι διαφορές μεταξύ δύο ανθρώπων μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες για την ευημερία τους.
Ακατέργαστη εγκεφαλική δύναμη
Το ερώτημα του τρόπου μέτρησης της ικανότητας του ανθρώπινου μυαλού απασχολεί τους ψυχολόγους από τις πρώτες μέρες του κλάδου. Στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Alfred Binet και ο Théodore Simon σχεδίασαν μια σειρά δοκιμασιών για να παρακολουθήσουν, για παράδειγμα, την πνευματική ανάπτυξη ενός παιδιού στο σχολείο.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το IQ μπορεί να προβλέψει ορισμένα σημαντικά αποτελέσματα στη ζωή. Όπως θα περίμενε κανείς, είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό στην πρόβλεψη της ακαδημαϊκής επιτυχίας των ανθρώπων και της σταδιοδρομίας τους σε επαγγέλματα που βασίζονται στη μνήμη και την ιδιαίτερα αφηρημένη σκέψη, όπως η ιατρική ή η νομική, αν και είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το IQ δεν είναι ο μόνος παράγοντας.
Το IQ σε άλλους τομείς αποτελεί αντικείμενο συζήτησης, οδηγώντας ορισμένους επιστήμονες να προτείνουν διάφορα εναλλακτικά μέτρα για συγκεκριμένες ικανότητες, όπως η δημιουργικότητα, η ορθολογική λήψη αποφάσεων και η κριτική σκέψη, τις οποίες τείνουμε να συνδέουμε με τη γενική νοημοσύνη.
Ορισμένοι ψυχολόγοι έχουν αρχίσει να ερευνούν ακόμη και το κατά πόσον μπορεί να μετρηθεί η σοφία των ανθρώπων – η καλή κρίση που θα πρέπει να μας επιτρέπει να λαμβάνουμε καλύτερες αποφάσεις σε όλη μας τη ζωή.
Εξετάζοντας την ιστορία της φιλοσοφίας, ο Igor Grossmann στο Πανεπιστήμιο Γουότερλου στον Καναδά εντόπισε πρώτος τις διαφορετικές «διαστάσεις» της σοφής συλλογιστικής: αναγνώριση των ορίων της γνώσης μας, εντοπισμός της δυνατότητας αλλαγής, εξέταση πολλαπλών προοπτικών, αναζήτηση συμβιβασμού και αναζήτηση λύσης στη σύγκρουση.
Σε διάφορα πειράματα, ο Igor Grossmann διαπίστωσε ότι όσοι είχαν υψηλότερες βαθμολογίες έτειναν να αναφέρουν ότι είχαν πιο ευτυχισμένες σχέσεις, λιγότερα καταθλιπτικά στοιχεία και μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή. Αυτό αποτελεί απόδειξη ότι μπορεί να αποτυπώσει κάτι ουσιαστικό σχετικά με την ποιότητα της κρίσης ενός ανθρώπου.
Όπως μπορείτε να φανταστείτε, η σοφία των ανθρώπων φαίνεται να αυξάνεται με την εμπειρία της ζωής – ένας σκεπτόμενος 50χρονος θα είναι πιο σοφός από έναν θερμοκέφαλο 20χρονο – αν και εξαρτάται επίσης από την κουλτούρα.
Διαβασε ακομα
Κι αν το ChatGPT μπορεί να σε κάνει εγκληματία;Μια διεθνής συνεργασία ερευνητών διαπίστωσε ότι τα σκορ σοφίας στην Ιαπωνία τείνουν να είναι εξίσου υψηλά σε όλες τις ηλικίες. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε διαφορές στο εκπαιδευτικό τους σύστημα, το οποίο μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικό, για παράδειγμα, στην καλλιέργεια της κριτικής σκέψης.
Η σοφία μπορεί να εξαρτάται επίσης από το πλαίσιο – οι άνθρωποι τείνουν να είναι σοφότεροι όταν σκέφτονται για τα προβλήματα των άλλων και όχι για τα δικά τους – ένα φαινόμενο γνωστό ως παράδοξο του Σολομώντα, από το όνομα του βιβλικού βασιλιά που δυσκολευόταν να εφαρμόσει τη φημισμένη σοφή κρίση του στην προσωπική του ζωή.
Ευτυχώς, μπορούμε να διορθώσουμε αυτό το έλλειμμα χρησιμοποιώντας ορισμένες ψυχολογικές στρατηγικές. Όταν οι άνθρωποι φαντάζονται ότι συζητούν το πρόβλημά τους από τη σκοπιά ενός αντικειμενικού παρατηρητή, για παράδειγμα, τείνουν να εξετάζουν περισσότερες προοπτικές και να επιδεικνύουν μεγαλύτερη διανοητική ταπεινότητα.
Η Al μπορεί να επιδείξει σοφία;
Μέχρι στιγμής, όλα αυτά τα πειράματα έχουν διεξαχθεί σε ανθρώπινους εγκεφάλους. Θα μπορούσε όμως η Τεχνητή Νοημοσύνη να επιδείξει σοφία;
Πλατφόρμες, όπως το ChatGPT, ονομάζονται μεγάλα γλωσσικά μοντέλα, τα οποία έχουν τροφοδοτηθεί με τεράστιους όγκους κειμένου για να προβλέψουν πώς θα ανταποκρινόταν ένας άνθρωπος σε μια συγκεκριμένη προτροπή. Περαιτέρω ανατροφοδότηση από ανθρώπινους χρήστες έχει βοηθήσει στην τελειοποίηση των αλγορίθμων. Αν έχετε ρίξει έστω και μια ματιά στις ειδήσεις, θα έχετε δει τον ενθουσιασμό -και τον φόβο- για τις δυνατότητες αυτών των ρομπότ.
Οι αλγόριθμοι έχουν σίγουρα καλές επιδόσεις στα παραδοσιακά μέτρα νοημοσύνης. Το 2023, η ψυχολόγος αξιολόγησης, Eka Roivainen, του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Oulu στη Φινλανδία, τροφοδότησε πρόσφατα το ChatGPT με ερωτήσεις από το WAIS, με στοιχεία για το λεξιλόγιο, τις γενικές γνώσεις, την αριθμητική, την αφηρημένη σκέψη και τον σχηματισμό εννοιών. Πέτυχε βαθμολογία 155 – η οποία, για έναν άνθρωπο, είναι υψηλότερη από το 99,9% των εξεταζομένων. Όταν ανέφερε τα αποτελέσματά του στο Scientific American, η Roivainen ομολόγησε ότι δεν πέτυχε τόσο υψηλή βαθμολογία όσο το chatbot.
Εμπνευσμένος από τα αποτελέσματα της Roivainen, ο Grossmann σχεδίασε μερικές κατάλληλες προτροπές με βάση τις επιστολές «Dear Abby», τις οποίες στη συνέχεια παρουσίασε στο GPT4 του OpenAI και στο Claude Opus, ένα μεγάλο γλωσσικό μοντέλο της Anthropic. Οι ερευνητικοί του βοηθοί – Peter Diep, Molly Matthews και Lukas Salib – ανέλυσαν στη συνέχεια τις απαντήσεις.
Ο Grossmann τονίζει ότι τα όποια αποτελέσματα πρέπει να αντιμετωπίζονται με προσοχή, αλλά παρ’ όλα αυτά, οι απαντήσεις είναι άκρως ενδιαφέρουσες.
Σκεφτείτε την απάντηση του GPT4 σε μια επιστολή από τη νιόπαντρη σύζυγο, η οποία συνεχίζει να διαφωνεί με τον σύζυγό της για την ώρα του ύπνου. Εκείνος πιστεύει ότι είναι σημαντικό να πέφτουν για ύπνο την ίδια ώρα, ακόμη και όταν εκείνη δεν έχει όρεξη να κοιμηθεί.
Το πρόβλημα είναι ένα κοινό ζήτημα σε πολλές σχέσεις, μας λέει το chatbot, και ένα πρόβλημα που συχνά απαιτεί ανοιχτή συζήτηση, ακόμη και εξωτερική βοήθεια για να επιλυθεί.
«Η τελική έκβαση αυτής της σύγκρουσης εξαρτάται από το πόσο καλά και οι δύο σύντροφοι είναι σε θέση να επικοινωνήσουν και να σεβαστούν τις ανάγκες του άλλου. Αν καταφέρουν να εδραιώσουν κατανόηση και σεβασμό για τις προτιμήσεις του άλλου, μπορούν να συνυπάρξουν ευτυχισμένα. Ωστόσο, αν δεν τα καταφέρουν, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε συνεχείς συγκρούσεις, δυσαρέσκεια και ενδεχομένως να βλάψει τη σχέση μακροπρόθεσμα».
Η GPT4 συνεχίζει να συστήνει στο ζευγάρι να έχει μια ανοιχτή και ειλικρινή συζήτηση σχετικά με τις προσδοκίες, τις ανάγκες και τα όριά τους.
«Ο σύζυγος πρέπει να καταλάβει ότι και η γυναίκα του έχει λόγο στο θέμα και ότι η ελεγκτική του συμπεριφορά δεν είναι υγιής. Θα ήταν ωφέλιμο να βρουν έναν συμβιβασμό που να ταιριάζει και στα δύο μέρη. Για παράδειγμα, θα μπορούσαν να συμφωνήσουν σε μια ώρα ύπνου που να λειτουργεί και για τους δύο ή να συμφωνήσουν ότι δεν πειράζει να πηγαίνουν για ύπνο σε διαφορετικές ώρες. Θα μπορούσαν επίσης να αναζητήσουν συμβουλευτική, εάν η συζήτηση δεν επιλύσει το ζήτημα. Είναι ζωτικής σημασίας να αντιμετωπίσουν αυτό το ζήτημα, καθώς προκαλεί δυσαρέσκεια στη σχέση τους».
Η απάντηση του chatbot συγκέντρωσε δύο από τους τρεις δυνατούς βαθμούς στις κατηγορίες: αναγνώριση της δυνατότητας αλλαγής, αναζήτηση συμβιβασμού και πρόβλεψη επίλυσης συγκρούσεων. Δεν έδειξε, ωστόσο, ιδιαίτερη διανοητική δεινότητα ή εξέταση των διαφορετικών προοπτικών.
Αυτό το μοτίβο είναι αρκετά τυπικό και για τις δύο πλατφόρμες για όλες τις ερωτήσεις που τους έθεσαν ο Grossmann και η ομάδα του. Για να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα θα πρέπει να επεκτείνουμε το πείραμα, με περισσότερες δοκιμές τόσο σε ανθρώπους όσο και σε chatbots που χρησιμοποιούν ακριβώς τις ίδιες προτροπές – αλλά αυτή η απόδοση είναι περίπου στο ίδιο επίπεδο με τα αποτελέσματα ενός εγκεφάλου με σάρκα και οστά. «Συνολικά, μου φαίνεται ότι τα συστήματα μπορούν να θεωρηθούν ότι τα καταφέρνουν καλύτερα από τους ανθρώπους σε ορισμένες καταστάσεις, εκτός από την πνευματική δραστηριότητα», λέει ο Grossmann.
Διαβάζοντας μερικές από αυτές τις απαντήσεις, είναι εύκολο να αισθανθεί κανείς ότι προέρχονται από πραγματική σκέψη και προβληματισμό και όχι από ένα chatbot. «Το να δείχνεις κάτι που μοιάζει με σοφό συλλογισμό σε σχέση με το να χρησιμοποιείς πραγματικά σοφό συλλογισμό, είναι δύο πράγματα τελείως διαφορετικά» λέει ο Grossmann, ο οποίος ενδιαφέρεται περισσότερο για τις πρακτικές επιπτώσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης στην ενθάρρυνση της βαθύτερης σκέψης.
Για παράδειγμα, έχει σκεφτεί να δημιουργήσει μια Τεχνητή Νοημοσύνη που παίζει τον «συνήγορο του διαβόλου», η οποία θα μπορούσε να σας ωθήσει να εξερευνήσετε εναλλακτικές απόψεις για μια προβληματική κατάσταση.
«Είναι λίγο άγρια Δύση εκεί έξω, αλλά νομίζω ότι υπάρχει αρκετό περιθώριο για τη μελέτη αυτού του είδους της αλληλεπίδρασης και των περιστάσεων στις οποίες θα μπορούσε να είναι ωφέλιμη», λέει ο Grossmann.
Θα μπορούσαμε, για παράδειγμα, να εκπαιδεύσουμε μια Τεχνητή Νοημοσύνη να μιμείται διάσημους στοχαστές, όπως ο Σωκράτης για να μας μιλήσει για τα προβλήματά μας. Ακόμη και αν διαφωνούμε με τα συμπεράσματά του, η διαδικασία θα μπορούσε να μας βοηθήσει να βρούμε νέες ιδέες για τις υποκείμενες διαισθήσεις και υποθέσεις μας.
Στο παρελθόν, οι προσκυνητές έπρεπε να ταξιδέψουν πολύ μακριά για να βρουν τη σοφία ενός γκουρού – στο μέλλον, θα μπορούμε να την έχουμε στην τσέπη μας.
Με πληροφορίες από BBC
