Για πολλούς, το να κουρνιάζουν στον καναπέ με ποπ κορν βλέποντας μια ταινία σημαίνει ότι βάζουν τον εγκέφαλό τους σε μια διαδικασία χαλάρωσης μετά από μια κουραστική μέρα. Αλλά χωρίς να το γνωρίζετε, 24 διαφορετικά δίκτυα του εγκεφάλου «παίρνουν φωτιά» ανάλογα με το είδος της ταινίας που παρακολουθείτε, διαπιστώνει νέα μελέτη.

Η νέα έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Neuron, δείχνει ότι ο εγκέφαλός μας είναι στην πραγματικότητα απίστευτα ενεργός όταν βλέπουμε ταινίες. Οι ερευνητές του ΜΙΤ εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός αυτό για να δημιουργήσουν τον ακριβέστερο λειτουργικό χάρτη του εγκεφάλου μέχρι σήμερα, καταγράφοντας συγκεκριμένα δίκτυα που ενεργοποιούνται για να υποστηρίξουν διαφορετικές πτυχές της νόησης.

Εντόπισαν πού ο εγκέφαλος ενεργοποιείται κατά τη διάρκεια κινηματογραφικών σκηνών – για παράδειγμα, όταν ο Dom Cobb εξερευνά έναν ονειρικό κόσμο στο «Inception», όταν ο Kevin McCallister συνειδητοποιεί ότι είναι «Μόνος στο σπίτι» ή όταν η Leia αποκαλεί τον Han «ατημέλητο σπασίκλα» στο «Star Wars: Η Αυτοκρατορία επιστρέφει». Από εκεί και πέρα, μπόρεσαν να εντοπίσουν διαφορετικά εγκεφαλικά δίκτυα που απαιτούνται για την επεξεργασία διαφορετικών τύπων σκηνών.

«Η εργασία μας είναι η πρώτη προσπάθεια να πάρουμε μια διάταξη των διαφόρων περιοχών και δικτύων του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια φυσιολογικών συνθηκών», δήλωσε στο Live Science ο πρώτος συγγραφέας της μελέτης Reza Rajimehr, νευροεπιστήμονας στο MIT. Συγκριτικά, πολλές μελέτες λειτουργικής χαρτογράφησης του εγκεφάλου έχουν πραγματοποιηθεί όταν ο εγκέφαλος βρίσκεται σε «ηρεμία», χωρίς να ασχολείται με την παρατήρηση μιας συγκεκριμένης σκηνής.

Τα στιγμιότυπα του εγκεφάλου σε κατάσταση ηρεμίας εξακολουθούν να είναι κατατοπιστικά, αλλά η πρόκληση είναι ότι ορισμένα από τα δίκτυα του εγκεφάλου ενεργοποιούνται μόνο με εξωτερική διέγερση.

Στη νέα μελέτη, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα σύνολο δεδομένων λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI) από το Human Connectome Project, το οποίο αποτελούνταν από εγκεφαλικές σαρώσεις 176 νεαρών ενηλίκων που παρακολούθησαν 60 λεπτά σύντομων αποσπασμάτων από διάφορες ανεξάρτητες και χολιγουντιανές ταινίες. Μια σάρωση fMRI μετρά έμμεσα την εγκεφαλική δραστηριότητα παρακολουθώντας πού ρέει το αίμα σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου. Εάν ένα τμήμα του εγκεφάλου είναι ενεργό, η ροή του αίματος σε αυτό το τμήμα αυξάνεται.

Το κινηματογραφικό κίνητρο

Το κινηματογραφικό κίνητρο είναι ένα πλούσιο κίνητρο, αλλά από την άλλη πλευρά, δεν είναι ένα πολύ καλά ελεγχόμενο κίνητρο», δήλωσε ο Rajimehr. «Και όταν δείχνετε μια ταινία σε ένα υποκείμενο, μπορεί να λάβετε κάποιες ιδιοσυγκρασιακές αντιδράσεις, οι οποίες δεν μπορούν να γενικευτούν σε άλλα υποκείμενα». Δεν αντιδρούν όλοι στις ταινίες ή δεν τις επεξεργάζονται όλοι με τον ίδιο τρόπο.

Έτσι, ένα τέχνασμα που χρησιμοποίησαν ο Rajimehr και η ομάδα του ήταν να υπολογίσουν τον μέσο όρο της εγκεφαλικής δραστηριότητας σε όλους τους συμμετέχοντες. Αυτό τους επέτρεψε να χαρτογραφήσουν και να μελετήσουν τις εγκεφαλικές αντιδράσεις και τα δίκτυα που είναι κοινά σε όλα τα άτομα της μελέτης. Με αυτόν τον αρχικό χάρτη, μπόρεσαν στη συνέχεια να εντοπίσουν ποια δίκτυα ήταν ενεργά κατά τη διάρκεια διαφορετικών σκηνών ταινιών.

Διαβασε ακομα

Λογικό να κουράζεται το μυαλό. Συνεχώς προσπαθεί να προβλέψει τα πάντα

Συνολικά, 24 διαφορετικά εγκεφαλικά δίκτυα ενεργοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης ταινιών. Οι ερευνητές μπόρεσαν στη συνέχεια να αποδώσουν λειτουργίες σε κάθε δίκτυο συσχετίζοντάς τα με συγκεκριμένες γνωστικές διαδικασίες, όπως η αναγνώριση ανθρώπινων προσώπων, η παρακολούθηση της αλληλεπίδρασης των ανθρώπων μεταξύ τους και η παρατήρηση οικείων τοποθεσιών και ορόσημων.

Η ανάλυση αυτή οδήγησε στον πιο ολοκληρωμένο λειτουργικό χάρτη του εγκεφάλου που έχει παρουσιαστεί μέχρι σήμερα, λένε οι ερευνητές.

Από αυτόν τον χάρτη, ανακάλυψαν μια αντίστροφη σχέση μεταξύ των «τομέων εκτελεστικού ελέγχου» – τμήματα του εγκεφάλου που εμπλέκονται στον προγραμματισμό και τη λήψη αποφάσεων – και τμημάτων του εγκεφάλου με άλλες λειτουργίες.

Όταν μια κινηματογραφική σκηνή ήταν πολύπλοκη και δύσκολη στην παρακολούθηση – όπως όταν ο Danny Ocean και η ομάδα του σχεδιάζουν μια ληστεία στο Λας Βέγκας στην ταινία «Ocean’s 11» – οι εκτελεστικοί τομείς που είναι υπεύθυνοι για τη δημιουργία σχεδίων, την επίλυση προβλημάτων και την ιεράρχηση των πληροφοριών ήταν ιδιαίτερα ενεργοί. Ωστόσο, όταν μια σκηνή ήταν σχετικά απλή – όπως όταν η Τζούλια Ρόμπερτς μιλάει χαλαρά σε έναν ενάγοντα στην ταινία «Erin Brokovich» – κυριάρχησαν πιο εξειδικευμένες περιοχές του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εμπλέκονται στην επεξεργασία της γλώσσας.

«Ένα αποτέλεσμα που ήταν αρκετά εκπληκτικό ήταν ότι κάθε φορά που τελειώνει το κλιπ, υπάρχει επίσης μια τεράστια απόκριση σε αυτά τα δίκτυα εκτελεστικού ελέγχου», πρόσθεσε ο Rajimehr. Κατά τη διάρκεια της μελέτης, τα κλιπ τελείωναν απότομα με ένα διάλειμμα 20 δευτερολέπτων μεταξύ κάθε σκηνής. Ο Rajimehr πρότεινε ότι αυτό το απότομο τέλος θα μπορούσε να ενεργοποιήσει αυτόματα συγκεκριμένα κυκλώματα μνήμης, καθώς τα υποκείμενα προσπαθούσαν να ανακαλέσουν το περιεχόμενο των κλιπ.

Ένας λειτουργικός χάρτης του εγκεφάλου με αυτό το επίπεδο λεπτομέρειας θα μπορούσε να προσφέρει πληροφορίες για το πώς οργανώνονται τα δίκτυα του οργάνου τόσο σε υγιείς ανθρώπους όσο και σε άτομα με παθήσεις, όπως η σχιζοφρένεια ή ο αυτισμός.

Και θεωρητικά, η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο ο εγκέφαλος ανταποκρίνεται στις ταινίες θα μπορούσε ακόμη και να διδάξει ένα ή δύο πράγματα στο Χόλιγουντ, βοηθώντας τους κινηματογραφιστές να δημιουργήσουν πιο ελκυστικό περιεχόμενο, δήλωσε ο Rajimehr.