«Τα σπήλαια είναι ζωντανά» λέει ο Phil Short. Aν και οι είσοδοί τους είναι συχνά μικρές, «ανταλλάσσουν» αέρα με τον έξω κόσμο. Ο Short είναι ένας από τους σημαντικότερους εξερευνητές και δύτες σπηλαίων στον κόσμο και επικεφαλής υποβρύχιων αποστολών στα Deep Research Labs. Τώρα βρίσκεται στο σπήλαιο Wookey Hole, μέρος ενός δικτύου υπόγειων σπηλαίων στο βρετανικό χωριό Wookey Hole, στο Somerset.

«Σήμερα είναι μια ζεστή μέρα», εξηγεί. «Η ατμοσφαιρική πίεση έξω είναι υψηλή – αλλά χθες ήταν μια κρύα μέρα, οπότε η ατμοσφαιρική πίεση εδώ μέσα είναι χαμηλή». Αν η πίεση του αέρα έξω από το σπήλαιο είναι μεγαλύτερη από ό,τι μέσα, λέει, ο αέρας κινείται μέσα στο σπήλαιο και αντίστροφα. «Μια άλλη μέρα μπορεί να κάνει παγωνιά έξω και να είναι ακόμα ζεστά εδώ μέσα».

Σκαρφαλωμένος σε έναν βράχο μέσα στο σπήλαιο, ο Short μοιάζει τόσο άνετος σαν να κάθεται σε αναπαυτική πολυθρόνα. Κι αυτό μπορεί να μην είναι μακριά από τον στόχο του, αφού ο ίδιος περιγράφει το σπήλαιο Wookey Hole ως το «πνευματικό του σπίτι».

Η Becca Burne, ξεναγός σπηλαίων για το Wild Wookey, δίνει οδηγίες. «Οι άνθρωποι μού ορκίζονται ότι μπορούν να δουν το χέρι τους μπροστά από το πρόσωπό τους – αλλά δεν μπορούν», γελάει η Burne. Εδώ κάτω, κάτω από τη γη, επικρατεί απόλυτο σκοτάδι. Είναι ακίνητο και ήσυχο, και χαρίζει μια αίσθηση ηρεμίας που είναι δυνατή μόνο αν αφαιρέσεις όλα τα αδιάκοπα ερεθίσματα της ζωής πάνω από το έδαφος.

«Η σπηλαιολογία είναι μια αργή, ελεγχόμενη δραστηριότητα», λέει ο Short, «όχι ένα άθλημα αδρεναλίνης».

Επί του παρόντος, δεκάδες χιλιάδες σπήλαια είναι γνωστά σε παγκόσμιο επίπεδο και κάθε μέρα ανακαλύπτονται κι άλλα. Στην πραγματικότητα, πολλά από τα σπήλαια του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων εκείνων των λόφων Mendip Hills του Ηνωμένου Βασιλείου, παραμένουν ανεξερεύνητα.

«Αν πάτε πίσω στη χρυσή εποχή της εξερεύνησης – η αναζήτηση της πηγής του Νείλου, ο αγώνας για τον Νότιο Πόλο – δεν υπήρχαν δορυφόροι, ούτε αεροπλάνα», λέει ο Short. «Η σπηλαιολογία είναι το τελευταίο πεδίο όπου είναι δυνατή η πραγματική, καθαρή εξερεύνηση. Όταν μπαίνεις σε ένα ανεξερεύνητο σπήλαιο, πηγαίνεις σε ένα μέρος του πλανήτη όπου τίποτα – ούτε drone, ούτε σύγχρονη τεχνολογία – δεν έχει πάει πριν». Και στα σπήλαια, προσθέτει ο Short, μπορούν να βρεθούν θησαυροί, «νέα είδη, νέες θεραπείες για ασθένειες».

Διαβασε ακομα

Βρέθηκε η παλαιότερη σπηλαιογραφία στον κόσμο

Ορισμένες σπηλιές είναι τόσο μεγάλες που φέρονται να έχουν το δικό τους σύστημα καιρού. Κάποια είναι τόσο βαθιά, που δεν έχει φτάσει ο άνθρωπος ακόμη στον πυθμένα. Τα σπήλαια περιέχουν τα μυστικά της ανθρώπινης εξέλιξης, της ζωής που ήρθε πριν από εμάς, και των χιλιετιών των κλιματικών επιπτώσεων. Και τα σπήλαια δεν είναι απλώς αποθήκες μακρινών αναμνήσεων, αλλά εστίες βιοποικιλότητας και ενδημισμού – ολόκληρα οικοσυστήματα γεμάτα ζωή.

Αυτό διαπίστωσε ο εντομολόγος Λεωνίδας-Ρωμανός Δαβράνογλου, επικεφαλής εντομολόγος της Αποστολής Κύκλωπες και μεταδιδακτορικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, όταν ταξίδεψε στα όρη Κύκλωπες στην περιοχή Παπούα της Ινδονησίας.

Στην Παπούα, επειδή είναι τόσο υγρή, οι βδέλλες ζουν απολύτως παντού- στα δέντρα, στο έδαφος, στους θάμνους, λέει ο Νταβράνογλου. Στη ζούγκλα των Κυκλωπικών Ορέων κάθε είδους δηλητηριώδη φίδια και αράχνες, κουνούπια που μεταφέρουν ασθένειες και τσιμπούρια, παραμονεύουν τους λίγους που τολμούν αυτή την εν πολλοίς παρθένα γη.

Παρά τους κινδύνους, η ομάδα ήταν αποφασισμένη να «πραγματοποιήσει την πιο ολοκληρωμένη έρευνα αυτού του οικοσυστήματος», εξηγεί ο Δαβράνογλου, και με αυτόν τον τρόπο συγκέντρωσε τα πρώτα φωτογραφικά στοιχεία που επιβεβαιώνουν την επιβίωση του Attenborough Echidna.

Ανακάλυψαν επίσης εκ νέου ένα πουλί που είχε χαθεί από την επιστήμη για πάνω από 15 χρόνια, βρήκαν ένα νέο γένος γαρίδας που ζει στα δέντρα, καθώς και αμέτρητα νέα είδη εντόμων και – όταν ένας από την ομάδα έπεσε σε μια καταβόθρα – ένα άγνωστο μέχρι τότε σύστημα σπηλαίων.

«Μετά αρχίσαμε να βλέπουμε γρύλους των σπηλαίων», λέει ο Νταβράνογλου. Οι γρύλοι των σπηλαίων, εξηγεί, είναι έντομα με περίεργη εμφάνιση. Έχουν εξαιρετικά μακριά πόδια και κεραίες και μικροσκοπικά μάτια. «Αισθάνονται το δρόμο τους μέσα στο σκοτάδι», λέει. «Οι γρύλοι των σπηλαίων είναι ένα αποκαλυπτικό σημάδι ότι στο εσωτερικό τους υπάρχει ένα πλούσιο οικοσύστημα».

Ο Νταβράνογλου και ο αρχηγός της αποστολής, Τζέιμς Κέμπτον, επέστρεψαν στο σπήλαιο πολλές φορές και την τρίτη φορά, ο Κέμπτον ήταν μόνος του κάτω από τη γη και αναζητούσε διαδρομές για περαιτέρω εξερεύνηση, όταν η γη άρχισε να σείεται. Σκόνη έπεσε από τις ρωγμές και οι νυχτερίδες άρχισαν να πετούν πανικόβλητες.

«Η Παπούα είναι μια από τις πιο ενεργές τεκτονικά περιοχές στον κόσμο,» λέει ο Νταβράνογλου. «Βιώνουμε συνεχώς σεισμούς. Έβλεπες τεράστιους ογκόλιθους να πέφτουν [από την πλαγιά του βουνού]. Τότε έγινε αυτός ο τεράστιος σεισμός και [το Kempton] κουνιόταν μέσα σε ένα εξαιρετικά στενό σπήλαιο που ήταν γεμάτο ογκόλιθους. Οι μαθητές μας περίμεναν έξω από τη σπηλιά με φόβο για να δουν αν θα βγει έξω – έκλαιγαν από ευτυχία όταν ήταν ασφαλής».

Διαβασε ακομα

Η Ευρώπη έσωσε τις αρκούδες και τους λύκους από την εξαφάνιση. Γιατί τώρα τα σκοτώνει;

Η ομάδα ανακάλυψε έναν «θησαυρό» υπόγειων ειδών, συμπεριλαμβανομένων τυφλών αραχνών και ενός μαστιγοφόρου σκορπιού – όλα νέα για την επιστήμη. «Ήμασταν απόλυτα ενθουσιασμένοι γιατί ανακαλύψαμε ένα κρυφό οικοσύστημα που έχει τόσες δυνατότητες. Και δεδομένου ότι εξερευνήσαμε μόνο τα πρώτα 40 μέτρα (131 πόδια) – μόλις ξύσαμε την επιφάνεια – ποιος ξέρει τι ζει βαθύτερα μέσα».

«Η Παπούα είναι το νησί με τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα στον κόσμο», λέει ο Νταβράνογλου. Ένα νέο επίπεδο κατανόησης της βιοποικιλότητάς της, ελπίζει ότι θα βοηθήσει στην ενημέρωση για τα μέτρα διατήρησης για την προστασία αυτού του πολύτιμου οικοσυστήματος.

«Η ανακάλυψη κάθε νέου είδους μπορεί να σας πει για την εξέλιξη μιας ολόκληρης γενεαλογικής γραμμής. Μπορεί να σας βοηθήσει να καταλάβετε πώς οι οργανισμοί ήταν κατανεμημένοι στο παρελθόν, ποιοι οικολογικοί και γεωλογικοί παράγοντες οδήγησαν στην εξειδίκευση διαφορετικών ομάδων. Και χρησιμοποιώντας αυτά τα δεδομένα, μπορείτε επίσης να κατανοήσετε τους παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν την κατανομή των ειδών – και την τύχη τους – στο μέλλον», λέει.

Εκατοντάδες είσοδοι σπηλαίων είναι γνωστές στη Γη, στη Σελήνη, ακόμη και στον Άρη. Πολλές από αυτές δεν έχουν εξερευνηθεί ποτέ. Αν τολμήσουμε να κοιτάξουμε στο σκοτάδι, τι μπορεί να βρούμε να κρύβεται κάτω από την επιφάνεια;

Με πληροφορίες από BBC