Έχεις ποτέ αναρωτηθεί ποια είναι η συμβολή του αλκοόλ στην κλιματική κρίση και άλλα περιβαλλοντικά προβλήματα; Αν είσαι από τους ανθρώπους που τούς ενδιαφέρει το προσωπικό τους αποτύπωμα άνθρακα, μάλλον ναι και ίσως να προβληματίζεται για το πώς μπορείς να απολαύσεις το αγαπημένο σου ποτό με πιο βιώσιμο τρόπο.

Ωστόσο τα στοιχεία για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των αλκοολούχων ποτών είναι κάτι παραπάνω από φτωχά. «Υπάρχει τόσο έλλειψη στοιχείων, όσο και μικρή συναίνεση σχετικά με τον τρόπο μέτρησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του αλκοόλ», είπε στο BBC η Megan Cook, ερευνήτρια στο Κέντρο Έρευνας για την Πολιτική του Αλκοόλ (CAPR) στο Πανεπιστήμιο La Trobe της Αυστραλίας, η οποία πρόσφατα απηύθυνε έκκληση για περισσότερη έρευνα γι΄αυτό το θέμα.

Επί του παρόντος, οι εκτιμήσεις μπορεί να διαφέρουν αρκετά, ανάλογα με το ποιοι παράγοντες λαμβάνονται υπόψη και πώς υπολογίζονται οι εκτιμήσεις, οι οποίες πάντως δείχνουν, ότι το αλκοόλ «έχει σημαντικό αντίκτυπο» όσον αφορά τις εκπομπές άνθρακα.

Μια μελέτη του 2021 στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, διαπίστωσε ότι τα ποτά, κυρίως το τσάι, ο καφές και το αλκοόλ, συμβάλλουν περίπου στο 15% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ενώ μια σουηδική μελέτη του 2018 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το αλκοόλ συμβάλλει συγκεκριμένα στο 3%.

Ορισμένοι ερευνητές έχουν προτείνει τη μείωση των καλλιεργειών, που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή αλκοολούχων ποτών, όπως οι αμπελώνες, ως έναν τρόπο για να γίνει η διατροφή μας πιο βιώσιμη και να απελευθερωθεί γη, αν και άλλοι εκτιμούν ότι αυτό θα ήταν ένα «αμφιλεγόμενο πολιτιστικό θέμα».

Το ανθρακικό αποτύπωμα του αλκοόλ μπορεί να διαφέρει σε μεγάλο βαθμό ανάλογα με το τι εξετάζεται, πόσο μακριά έχει ταξιδέψει και τη μέθοδο που χρησιμοποιείται για την αξιολόγησή του.
Μια ανασκόπηση του 2022 για μελέτες σχετικά με το κρασί, για παράδειγμα, διαπίστωσε αποτυπώματα άνθρακα που κυμαίνονταν από 0,15 έως 3,51 kg ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα (CO2e) ανά φιάλη.

Ακόμα και όταν συγκρίνονται τα ίδια στάδια του κύκλου ζωής, «βρήκαμε αποτυπώματα άνθρακα με διαφορές περίπου έξι φορές μεταξύ διαφορετικών κρασιών», είπε στο BBC ο Luís Pinto da Silva, επίκουρος καθηγητής γεωεπιστημών στο Πανεπιστήμιο του Πόρτο στην Πορτογαλία και συν-συγγραφέας της μελέτης.

Ένα βασικό ερώτημα είναι αν υπάρχε σαφής διαφορά στον άνθρακα μεταξύ των διαφόρων τύπων αλκοόλ. Στη σουηδική μελέτη του 2018, η ερευνήτρια Elinor Eva Mari Hallström από το Ινστιτούτο Ερευνών της Σουηδίας (Rise) και οι συνάδελφοί της εξέτασαν ακριβώς αυτό.

Χρησιμοποιώντας δεδομένα από 50.000 άτομα στη Σουηδία, μια χώρα με παρόμοια συνολική κατανάλωση αλκοόλ με τις ΗΠΑ, υπολόγισαν τον αντίκτυπο της μπίρας, του κρασιού και των αποσταγμάτων στον κύκλο ζωής τους στο κλίμα. (Η μπίρα είναι το πιο διαδεδομένο αλκοόλ στις ΗΠΑ, καθώς αντιπροσωπεύει το 49% της κατανάλωσης αλκοόλ, σε σύγκριση με το 18% για το κρασί και το 34% για τα αποστάγματα).

Η μελέτη διαπίστωσε ότι η μπίρα έχει περίπου το ένα τρίτο του ανθρακικού αποτυπώματος του κρασιού και των αποσταγμάτων ανά λίτρο. Ωστόσο, αν γίνει προσαρμογή με βάση το μέγεθος των μερίδων, η μπίρα και το κρασί αναδεικνύονται ισόπαλοι. Μια τυπική μπίρα 3,5% των 350 ml έχει αποτύπωμα περίπου 0,28 kg CO2e, ενώ ένα ποτήρι κρασί των 150 ml έχει αποτύπωμα 0,32 kg CO2e. Μια μερίδα αποστάγματος 40ml, εν τω μεταξύ, εκπέμπει κατά μέσο όρο μόλις 0,09kg CO2e, πολύ λιγότερο από ό,τι η μπίρα ή το κρασί.

Μια άλλη ανάλυση που εξέτασε ένα ευρύτερο φάσμα ποτών διαπίστωσε ότι ο μηλίτης έχει περίπου διπλάσιο αποτύπωμα άνθρακα από τη μπίρα, ενώ το αφρώδες κρασί και η σαμπάνια έχουν τις ίδιες εκπομπές με το κρασί, και το κονιάκ έχει σημαντικά υψηλότερες εκπομπές από τη βότκα, το σέρι και το λικέρ κρέμας καφέ.

Συνολικά, σύμφωνα με τη σουηδική μελέτη, η κατανάλωση αλκοόλ παράγει κατά μέσο όρο 52 κιλά ισοδύναμου CO2 (CO2e) ανά άτομο ετησίως, που ισοδυναμεί με περίπου τέσσερις μπριζόλες ή 70 ποτήρια γάλα. Αλλά για το 10% των ατόμων με την υψηλότερη κατανάλωση αλκοόλ, οι ετήσιες εκπομπές έφτασαν τις τετραπλάσιες, ενώ η συνολική κατανάλωση αλκοόλ μεταξύ των ανδρών παρήγαγε 90% περισσότερες εκπομπές από ό,τι μεταξύ των γυναικών.

to-alkool-sti-fysi-einai-afthono-kai-polla-zoa-opos-oi-elefantes-to-timoun-deontos

Η Kimberly Nicholas, ανώτερη λέκτορας στο Κέντρο Μελετών Βιωσιμότητας του Πανεπιστημίου Lund στη Σουηδία, είπε στο BBC ότι είναι σημαντικό να τοποθετηθούν ευρήματα όπως αυτό σε μια προοπτική στο πλαίσιο των συνολικών εκπομπών.

Στη Σουηδία, σημείωσε η Nicholas, η κατανάλωση κρέατος ανά άτομο οδηγεί σε περίπου έναν τόνο CO2e ετησίως – περίπου 20 φορές περισσότερο από την κατανάλωση αλκοόλ. «Αυτό σημαίνει ότι για ένα χριστουγεννιάτικο δείπνο θα μπορούσατε να εξοικονομήσετε πολύ περισσότερες εκπομπές αν αντικαταστήσετε τη μπριζόλα με ένα υπέροχο wellington μανιταριών, για παράδειγμα, και αν πίνατε ένα επιπλέον ποτήρι κρασί», είπε.

Όσο για τις υψηλές εκπομπές στις βιομηχανικές χώρες, η πλειονότητα των εκπομπών προέρχεται από τις πτήσεις και την οδήγηση, πρόσθεσε η Nicholas. «Τα τρόφιμα [και τα ποτά] είναι επίσης ένας σημαντικός τομέας, αλλά είναι πολύ μικρότερος από αυτούς τους άλλους δύο», είπε.

Ο Joseph Poore, διευθυντής του Oxford Martin Programme on Food Sustainability στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης στο Ηνωμένο Βασίλειο, θεωρεί ότι υπάρχουν πολλές ενδιαφέρουσες βιώσιμες επιχειρήσεις που προσπαθούν να κάνουν καλά πράγματα. «Νομίζω ότι στην πραγματικότητα είναι απλά μια περίπτωση να αναζητήσουμε τις βιώσιμες επιχειρήσεις και να προσπαθήσουμε να τις υποστηρίξουμε», είπε στο BBC.

Άλλοι έχουν προσπαθήσει να παράξουν οινοπνευματώδη ποτά με τη χρήση CO2 που έχει «συλληφθεί» από την ατμόσφαιρα. Τα τελευταία χρόνια ορισμένες εταιρείες μπίρας έχουν πειραματιστεί με τρόπους για να μειώσουν τις επιπτώσεις τους στον άνθρακα, από την προσπάθεια αντιστάθμισης των εκπομπών τους μέχρι την προμήθεια κριθαριού μέσω αναγεννητικής καλλιέργειας. Μπορείς ακόμη να βρεις μπίρα που παρασκευάζεται από πεταμένες κόρες ψωμιού, σταματώντας έτσι την απόρριψή τους στις χωματερές.

Ορισμένες εταιρείες αλκοολούχων ποτών μετατρέπουν επίσης απορρίμματα, όπως παλιό ψωμί, κρουασάν και αρτοσκευάσματα, σε βότκα.

Ενώ ο Poore αμφιβάλλει για τους ισχυρισμούς ορισμένων εταιρειών, εκτιμά ότι άλλες έχουν αξιοπρεπείς αξιολογήσεις κύκλου ζωής πίσω τους. Ωστόσο, οι ισχυρισμοί βιωσιμότητας, προσθέτει, «δεν ρυθμίζονται καλά προς το παρόν».

Ο Pinto da Silva είπε ότι οι εταιρείες θα πρέπει να ποσοτικοποιούν και να γνωστοποιούν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των προϊόντων τους. Στην πραγματικότητα, μια λεπτομερής δημόσια απογραφή των εκπομπών είναι ένας καλός τρόπος για να διακρίνει κανείς αν μια εταιρεία είναι πραγματικά σοβαρή όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Παρόλα αυτά, σε αντίθεση με τις σαφείς συμβουλές που δίνονται σε άλλους τομείς της διατροφής (όπως η αποφυγή ορισμένων τύπων κρέατος ή ψαριών), υπάρχουν λιγότερο σαφείς κανόνες για το πώς να καταναλώνουμε το αλκοόλ με βιώσιμο τρόπο, είπε ο Poore.

methanio-oi-agelades-paragoun-ligotera-aeria-kai-sozoun-tin-atmosfaira-trogontas-fykia

Μια συμβουλή του Poore θα ήταν να εξετάσεις το ενδεχόμενο αγοράς βιολογικού κρασιού, λόγω των υψηλών ποσοτήτων φυτοφαρμάκων που περιέχονται στο συμβατικό κρασί. Οι μεγαλύτερες επιπτώσεις στον άνθρακα προέρχονται από την αμπελουργία και την εμφιάλωση, ενώ η μεταφορά και η παραγωγή του κρασιού συμβάλλουν σε μικρότερο βαθμό.

Οι εκπομπές από την καλλιέργεια σταφυλιών προέρχονται από το ντίζελ που χρησιμοποιείται στα γεωργικά μηχανήματα και, σε μικρότερο βαθμό, από τη χρήση λιπασμάτων, σημείωσε ο Pinto da Silva. Αλλά η αμπελουργία μπορεί επίσης να συμβάλει στην απομάκρυνση άνθρακα, πρόσθεσε. «Τα υγιή εδάφη των αμπελώνων μπορούν να απορροφήσουν και να αποθηκεύσουν το ατμοσφαιρικό CO2. Εάν η κοντινή βλάστηση ενσωματωθεί και διατηρηθεί στον αμπελώνα, μπορεί να απορροφήσει και να αποθηκεύσει CO2 ως μέρος της βιομάζας της».

Τέτοιες διαδικασίες απομάκρυνσης του άνθρακα μπορούν να «ενισχυθούν με καλές αγροπεριβαλλοντικές πρακτικές», πρόσθεσε ο Pinto da Silva, συμβάλλοντας στον μετριασμό των επιπτώσεων της παραγωγής κρασιού στον άνθρακα.

Οι βιολογικές και αναγεννητικές γεωργικές πρακτικές για την αύξηση της υγείας του εδάφους, όπως η ελαχιστοποίηση της άροσης, η εξάλειψη των συνθετικών λιπασμάτων και η εισαγωγή μεγαλύτερης βιοποικιλότητας, χρησιμοποιούνται εδώ και καιρό σε ορισμένους αμπελώνες παρά την ευρύτερη εκβιομηχάνιση της γεωργίας. Όμως τώρα αποκτούν όλο και μεγαλύτερη σημασία ως τρόπος μετριασμού και προσαρμογής στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Παρόλα αυτά, στην πραγματικότητα είναι οι φιάλες που αρκετές μελέτες διαπιστώνουν ότι είναι ο κύριος συντελεστής του ανθρακικού αποτυπώματος του κρασιού, τόνισε ο Pinto da Silva.

Σε αντίθεση με τα περισσότερα τρόφιμα, είπε η Nicholas, οι έρευνες δείχνουν ότι η συσκευασία αποτελεί στην πραγματικότητα σημαντικό μέρος των εκπομπών από το αλκοόλ. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα αποστάγματα και το κρασί, όπου μόνο η παραγωγή της συσκευασίας αντιπροσωπεύει περίπου το ένα τρίτο του ανθρακικού αποτυπώματος.

Σύμφωνα με την Systembolaget, μια κρατική αλυσίδα καταστημάτων αλκοολούχων ποτών στη Σουηδία, τα κουτιά και οι σακούλες είναι ο πιο φιλικός προς το κλίμα τρόπος συσκευασίας αλκοόλ, ακολουθούμενος από τα χαρτοκιβώτια, το επιστρεφόμενο γυαλί και τα κουτιά. Το γυαλί είναι μακράν ο πιο δαπανηρός τρόπος συσκευασίας άνθρακα, εύρημα που επιβεβαιώνεται και από άλλες έρευνες.

Η κατασκευή του γυαλιού είναι εντατική σε άνθρακα, και το βάρος του γυαλιού συμβάλλει επίσης σημαντικά στα διατροφικά μίλια. «Βασικά, χρειάζεται πολλή ενέργεια για να λιώσει η άμμος σε γυαλί, και πολλή ενέργεια προέρχεται από ορυκτά καύσιμα αυτή τη στιγμή- το γυαλί είναι βαρύ και χρειάζεται ενέργεια για να μεταφερθεί», σύμφωνα με την Nicholas.

Οι γυάλινες φιάλες κρασιού έχουν κερδίσει σιγά-σιγά βάρος τις τελευταίες δεκαετίες, και τώρα ζυγίζουν κατά μέσο όρο 550 γραμμάρια. Αυτό αποδίδεται στην αντίληψη ότι οι άνθρωποι συνδέουν τις βαρύτερες φιάλες, που από ορισμένους ονομάζονται φιάλες «bodybuilder», με κρασί υψηλότερης ποιότητας.

Καθώς οι παραγωγοί προσπαθούν να μειώσουν το αποτύπωμά τους σε άνθρακα, ορισμένοι προσανατολίζονται σε ελαφρύτερες φιάλες κρασιού, οι οποίες μπορεί να ζυγίζουν μόλις 330 γραμμάρια. Ορισμένα καταστήματα στο εξωτερικό που δεν διαθέτουν συσκευασίες πειραματίζονται επίσης με επαναχρησιμοποιούμενες φιάλες κρασιού, δίνοντας τη δινατότητα στον καταναλωτή να πηγαίνει με την επαναχρησιμοποιούμενη φιάλη του και να τη γεμίζει με κρασί.

Υπάρχει όμως και το κρασί που είναι συσκευασμένο σε ένα χάρτινο κιβώτιο, το οποίο μέσα έχει μία σακούλα γεμάτη με το πολύτιμο υγρό. Η συγκεκριμένη συσκευασία εισήχθη για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1970 και η σύνδεσή του με το φτηνό κρασί είχε ως αποτέλεσμα να αποκτήσει κακή φήμη σε ορισμένα μέρη, αλλά στην πραγματικότητα είναι ένας εξαιρετικός τρόπος μεταφοράς και αποθήκευσης κρασιού και τα τελευταία χρόνια έχει γνωρίσει κάποια αναβίωση, καθώς οι οινοπαραγωγοί προσπαθούν να μειώσουν τις εκπομπές.

Κατασκευασμένα από πλαστικό και χαρτόνι, τα κιβώτια κρασιού είναι πολύ ελαφρύτερα από το γυαλί και οι μηχανισμοί τους είναι εξαιρετικοί για να αποφεύγεται η έκθεση του κρασιού στο οξυγόνο, όπως συμβαίνει σε μια ανοιχτή φιάλη, πράγμα που σημαίνει ότι το κρασί παραμένει φρέσκο για τρεις ή τέσσερις εβδομάδες μετά το άνοιγμα.

Φυσικά, υπάρχουν και μειονεκτήματα: τείνουν να διατίθενται σε κουτιά των 3-5 λίτρων, που αντιστοιχούν σε τέσσερις έως επτά φιάλες κρασιού. Έχει επίσης μικρότερη διάρκεια ζωής από το εμφιαλωμένο κρασί, οπότε είναι κατάλληλο μόνο για κρασί που θα πιεις σύντομα, όχι για παλαίωση. Το πλαστικό είναι επίσης πολύ λιγότερο ανακυκλώσιμο από το ατελείωτα ανακυκλώσιμο γυαλί, σύμφωνα με τον Poore, το οποίο θεωρητικά μπορεί επίσης να επιστραφεί για επαναχρησιμοποίηση. Για να αποκομίσουμε όμως τα οφέλη των ανακυκλώσιμων ή επαναχρησιμοποιήσιμων συσκευασιών, πρέπει να τις ανακυκλώνουμε ή να τις επαναχρησιμοποιούμε πραγματικά, και αυτό δεν συμβαίνει πάντα, λέει η Cook. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, το ποσοστό ανακύκλωσης γυαλιού ήταν μόλις 31% το 2018.

Το σίγουρο είναι ότι υπάρχει έλλειψη καλών πληροφοριών για το πώς να μειώσουμε τον αντίκτυπο του αλκοόλ στον άνθρακα ως καταναλωτές. «Δεν αφορά μόνο τα άτομα εδώ – χρειαζόμαστε παγκόσμιο ενδοκυβερνητικό συντονισμό για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και για να λογοδοτήσει η βιομηχανία αλκοόλ για τις επιπτώσεις της στο κλίμα», σημείωσε η Cook.

Ο ευκολότερος και πιο προφανής τρόπος για να μειωθούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από το αλκοόλ είναι απλώς να πίνουμε λιγότερο από αυτό, πρόσθεσε. Αυτό θα είχε επίσης οφέλη για την υγεία: περίπου 178.000 άνθρωποι πεθαίνουν από υπερβολική χρήση αλκοόλ κάθε χρόνο στις ΗΠΑ, και όσο λιγότερο πίνεις, τόσο μειώνεται ο κίνδυνος για ένα τεράστιο φάσμα επιπτώσεων στην υγεία, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του μαστού και του παχέος εντέρου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ συνιστά όχι περισσότερο από ένα ποτό την ημέρα για τις γυναίκες και τους ενήλικες άνω των 65 ετών και όχι περισσότερο από δύο για τους άνδρες.

Έρευνες έχουν δείξει ότι τα ποτήρια που χρησιμοποιούμε για να πίνουμε κρασί έχουν αυξηθεί σταδιακά σε μέγεθος και ότι αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει το πόσο πίνουμε. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ερευνητές κάλεσαν πρόσφατα την κυβέρνηση να σταματήσει να σερβίρει τη μπίρα σε ποτήρια pint (0,6 λίτρων), αφού μια μελέτη έδειξε ότι οδηγούσαν τους ανθρώπους να πίνουν περισσότερο σε σύγκριση με τα μικρότερα μεγέθη ποτηριών.

Τα σημαντικότερα συμπεράσματα λοιπόν είναι να επικεντρωθούμε στην κατανάλωση μικρότερων ποσοτήτων αλκοολούχων ποτών καλύτερης ποιότητας και κυρίως να αναζητούμε παραγωγούς που χρησιμοποιούν αναγεννητικές γεωργικές πρακτικές (όπως η έμφαση στη βιοποικιλότητα), ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και βιώσιμες συσκευασίες. Όπως το θέτει ο Poore, «καταναλώστε λιγότερο και καλύτερα».

Παρόλα αυτά, μία επισήμανση της Nicholas δεν αξίζει να αγνοηθεί: Για τον ίδιο αντίκτυπο στο κλίμα που έχει μια πτήση μετ’ επιστροφής μεταξύ Νέας Υόρκης και Λονδίνου, υπολογίζει, θα μπορούσες να πιεις περίπου 1.250 μπουκάλια κρασί.«Έτσι [θα μπορούσες] ενδεχομένως να περάσεις πολλά όμορφα βράδια γύρω από το τραπέζι απολαμβάνοντας ένα ωραίο κρασί αντί για ένα Σαββατοκύριακο στη Νέα Υόρκη ή το Λονδίνο».

Tags