Το English Breakfast (αγγλικό πρωινό), γνωστό και ως Full English Breakfast, είναι ένα παραδοσιακό πλούσιο πρωινό γεύμα που περιλαμβάνει διάφορα συστατικά, που προσφέρουν έναν μοναδικό συνδυασμό γεύσεων και θρεπτικών συστατικών.

Αυτός ο συνδυασμός από μπέικον, αβγά, λουκάνικα και διάφορα άλλα μαγειρεμένα συστατικά (που πάντα συνοδεύεται από ένα αχνιστό φλιτζάνι τσάι ή καφέ) έχει γίνει το σύμβολο της Βρετανίας.

Αποτέλεσε μάλιστα και την έμπνευση του καλλιτέχνη Paul Baker, για την αναπαράσταση του κλασικού εξωφύλλου του άλμπουμ των Beatles, με τα σκαθάρια να διασχίζουν την Abbey Road, άλλος φτιαγμένος από αβγά scrambled, άλλος από μανιτάρια, ενώ ο διάσημος δρόμος και η διάβασή του απεικονίζονται με ψητά φασόλια, και φέτες από λευκό και μαύρο ψωμί του τοστ αντίστοιχα.

Το έργο τέχνης του Baker καταδεικνύει το πολιτιστικό βάρος του πλήρους αγγλικού πρωινού. Καταβροχθίζεται στα πιο φθηνά καφέ της χώρας, αλλά και στα πιο αριστοκρατικά ξενοδοχεία και εστιατόρια.

Το full English breakfast – ή «fry-up» ή «full monty» ή «μαγειρεμένο πρωινό» – εξυμνείται ως κάτι θεϊκό, ομως και έχει τους επικριτές του- εκείνους που ισχυρίζονται ότι είναι πολύ χαοτικό, πολύ ένοχα απολαυστικό.

Πώς προέκυψε όμως το πλήρες αγγλικό πρωινό; Πώς κατέληξε να ορίζει ένα έθνος; Και τι ακριβώς είναι;

Η εξέλιξη του πλήρους αγγλικού πρωινού

Ιστορικά, το English breakfast ήταν μια ταπεινή υπόθεση. Για τους Ρωμαίους εισβολείς της Βρετανίας, ήταν το λιγότερο σημαντικό γεύμα της ημέρας. Οι μεσαιωνικοί Νορμανδοί κατακτητές της ξεκινούσαν το πρωινό τους με ένα κομμάτι ψωμί και μια γουλιά αδύναμης μπίρας.

Είναι αλήθεια ότι το κρέας τρώγονταν μερικές φορές ως πρώτο πράγμα (το 1662, ο ημερολογιογράφος Samuel Pepys κατέγραψε «ένα πρωινό με κρύο ψητό βοδινό»), αλλά η γένεση του τηγανητού δεν ξεκίνησε πραγματικά μέχρι την εμφάνιση των Βικτωριανών. Όπως γράφει η Kaori O’Connor στο «The English Breakfast», «τα μεγάλα πρωινά δεν εμφανίζονται στην αγγλική ζωή ή στα βιβλία μαγειρικής μέχρι τον δέκατο ένατο αιώνα, οπότε και εμφανίζονται με δραματική αιφνιδιαστικότητα».

Ήταν στα μεγαλοπρεπή σπίτια στις εξοχές που έκαναν το ντεμπούτο τους αυτά τα νωχελικά, σε στυλ μπουφέ, πρωινά – το είδος που απεικονίζεται σε σειρές όπως το «Downton Abbey» της εδουαρδιανής εποχής, όπου οι καλεσμένοι σερβίρονται μόνοι τους τα ζεστά φαγητά που βρίσκονται σε ασημένια τσουκάλια.

Η αριστοκράτισσα κοσμική κυρία και συγγραφέας Lady Cynthia Asquith θυμόταν τα πρωινά με «τραγανό, σγουρό μπέικον, αβγά (ποσέ, βρασμένα και τηγανητά), λόφους από υγρό kedgeree με σολομό (ένα πιάτο που αποτελείται από μαγειρεμένα ψάρια σε νιφάδες, βραστό ρύζι, μαϊντανό, βραστά αβγά, σκόνη κάρυ, χυμό λεμονιού, αλάτι, βούτυρο ή κρέμα γάλακτος), μπακαλιάρους που κολυμπούσαν σε λιωμένο βούτυρο, λουκάνικα και νεφρά».

Εκτός από μια επιεικής επίδειξη πλούτου, γράφει η O’Connor, το αγγλικό πρωινό ήταν μια στιβαρή πατριωτική αντεπίθεση στους Γάλλους που αγαπούσαν τα ορεκτικά: «Δεν υπήρχαν τέτοια πράγματα όπως το γαλλικό πρωινό. Έτσι η ώρα του πρωινού έγινε το προπύργιο της αγγλικότητας και το πρωινό αναδείχθηκε σε εθνικό γεύμα».

Οι μεσαίες τάξεις σύντομα το υιοθέτησαν, ενθαρρυνόμενες από τη διάσημη μαγείρισσα και θεά του νοικοκυριού Isabella Beeton. Το 1861 η Beeton δημοσίευσε το «Book of Household Management», το οποίο περιελάμβανε συνταγές για πιάτα πρωινού, όπως «τηγανητό ζαμπόν και αυγά» και «ψητές φέτες μπέικον».

Σύντομα δημιουργήθηκε μια τάση στον εκδοτικό κόσμο: «The Breakfast Book» (1865), «Handbook for the Breakfast Table» (1873), «Breakfast and Luncheon at Home» (1880), «Breakfast Dishes for Every Morning of Three Months» (1884). Το 1874, η εφημερίδα Edinburgh Evening News έγραψε για το «An English Farmer’s Breakfast», το οποίο αποτελείται από φέτες μπέικον που «φουσκώνουν από το λίπος και είναι τοποθετημένες πάνω σε χοντρές φέτες ψωμιού».

Άλλα έντυπα της εποχής φιλοξενούσαν διαφημίσεις για μπέικον και λουκάνικα. Μέχρι το 1921, μια Lady Jekyll έλεγε στους αναγνώστες της εφημερίδας The London Times ότι «κανένα πρωινό τραπέζι δεν είναι πλήρες χωρίς αυγά και μπέικον».

Τι ακριβώς είναι ένα πλήρες αγγλικό πρωινό;

Είναι πιο εύκολο να πεις τι είναι ένα ολοκληρωμένο αγγλικό γεύμα.

Ενώ διάφορα συστατικά (ψάρι, μαρμελάδα, νεφρά) έπεσαν σταδιακά στο περιθώριο, άλλα προστέθηκαν. Τα φασόλια Heinz – κονσερβοποιημένα φασόλια haricot σε σάλτσα ντομάτας που θεωρούνται σήμερα από πολλούς αναπόσπαστο στοιχείο του fry-up – ήρθαν το 1886, όταν ο νεαρός επιχειρηματίας Henry Heinz πούλησε πέντε κιβώτια στο λονδρέζικο πολυκατάστημα Fortnum & Mason: «Νομίζω, κύριε Heinz, θα τα πάρουμε όλα!».

Η σάλτσα HP – μια πικάντικη καφέ ουσία, με το μπουκάλι της να κοσμεί το Κοινοβούλιο – κατοχύρωσε το όνομά της το 1895, και έκτοτε πνίγει τα λουκάνικα σε όλα τα μήκη και πλάτη της χώρας. Οι πολλές αποχρώσεις του full English εκτιμώνται καλύτερα ατενίζοντας τη βιτρίνα οποιουδήποτε μικρού, φθηνού εστιατορίου, όπου θα σε υποδεχτούν παραλλαγές του τύπου:

«Σετ 1: Αβγό, μπέικον, φασόλια, λουκάνικο, 2 φέτες ψωμί τοστ, τσάι ή καφές».

«Σετ 2: Αβγό, ντομάτα, λουκάνικο, μανιτάρια, 2 φέτες ψωμί τοστ, τσάι ή καφές».

«Σετ 3: Αβγό, μπέικον, ντομάτα, λουκάνικο, μανιτάρια, 2 φέτες ψωμί τοστ, πατατάκια, τσάι ή καφές».

Συνεχίζει και συνεχίζει, σαν τις εργασίες κάποιου εγκέφαλου που προσπαθεί να σπάσει έναν θερμιδοφόρο κώδικα Enigma. Η χαρτογράφηση ενός fry-up γίνεται ακόμα πιο περίπλοκη όταν ληφθούν υπόψη τα κελτικά ξαδέλφια του, το πλήρες σκωτσέζικο (με την προσθήκη haggis και τα παραδοσιακά λουκάνικα που αντικαθίστανται από το τετράγωνο λουκάνικο Lorne)- το πλήρες ιρλανδικό ή Ulster fry (συχνά με ψωμί σόδας και λευκή, αντί για μαύρη, πουτίγκα)- και το πλήρες ουαλικό (όπου το laverbread και τα φρέσκα κοχύλια παίρνουν θέση στο τραπέζι).

Ακόμα πιο μπερδεμένο είναι το γεγονός ότι, παρά το ότι ονομάζεται fry-up, στις μέρες μας τα υλικά δεν είναι απαραίτητα τηγανητά.

Τουλάχιστον ορισμένες πτυχές του πρωινού είναι πιο εύκολο να ταξινομηθούν. Το λουκάνικο, το μπέικον και το αβγό είναι συνήθως δεδομένα, όπως και κάποια μορφή ψωμιού. Η μαύρη πουτίγκα (ή αλλιώς πουτίγκα αίματος, αγαπημένη του Anthony Bourdain), τα μανιτάρια, οι ντομάτες (φρέσκες ή κονσέρβες) και οι πατάτες τηγανιτές εμφανίζονται τακτικά, αλλά τείνουν να είναι η επιλογή του πελάτη.

Κάθε Βρετανός έχει τη δική του dream team των υλικών, τις δικές του σκέψεις για το κάθε συστατικό που θα αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές του. Τα αβγά μπορεί να είναι τηγανητά, ποσέ ή ομελέτα. Μπέικον καπνιστό ή μη καπνιστό. Το ψωμί μπορεί να είναι τηγανισμένο, φρυγανισμένο ή να παραμείνει ως έχει. Μια κουταλιά κέτσαπ ντομάτας ή καφέ σάλτσα μπορεί να κοσμεί ή να μην κοσμεί το πλάι του πιάτου.

Στην κωμική σειρά «I’m Alan Partridge», ο ομώνυμος τοπικός ραδιοφωνικός παρουσιαστής κάνει μια πομπώδη μεταθανάτια αναφορά στην προσπάθεια της Ουκρανής φίλης του να μαγειρέψει πρωινό:

«Μπέικον, 10 στα 10. Μανιτάρια, μπίνγκο. Μαύρη πουτίγκα, snap. Μικρή κριτική – περισσότερη απόσταση μεταξύ των αβγών και των φασολιών. Μπορεί να θέλω να τα ανακατέψω, αλλά θέλω να είναι δική μου απόφαση. Χρησιμοποίησε το λουκάνικο ως κυματοθραύστη. Αλλά δεν είμαι σίγουρος. Σε γενικές γραμμές μια πολύ καλή προσπάθεια. Επτά στα δέκα. Ας κάνουμε έρωτα».

Ορισμένα συστατικά θα έπρεπε να αποκλείονται εντελώς, υποστηρίζει η Guise Bule από την English Breakfast Society, μια ομάδα εθελοντών που γιορτάζει την ιστορία και την παράδοση του αγγλικού πρωινού. «Τα αναγεννημένα πατατάκια είναι ένας τεμπέλης αντικαταστάτης του bubble and squeak», ανακοινώνει με τον αέρα του επιστημονικού γεγονότος. Οι ροδέλες κρεμμυδιού είναι ένα άλλο συστατικό που έχει μπει με τον τρόπο του στα πιάτα του βρετανικού πρωινού τον τελευταίο καιρό, σε μια κίνηση που πολλοί παραδοσιακοί θεωρούν ιεροσυλία.

Ένα πράγμα στο οποίο συμφωνούν οι περισσότεροι λάτρεις του fry-up είναι ότι το πρωινό πρέπει να είναι βαρύ για το στομάχι και ελαφρύ για το πορτοφόλι- κάτι που ο σεφ του «Kitchen Nightmares» Gordon Ramsay γνωρίζει πλέον οδυνηρά, αφού οι πελάτες τον κατηγόρησαν επειδή χρέωσε 19 λίρες, δηλαδή σχεδόν 23 ευρώ, για κάτι που θεώρησαν ιδιαίτερα τσιμπημένο.

Τέτοιες κατηγορίες δεν μπορούν να αποδοθούν στο Dalby Cafe στο Margate του Kent, το οποίο έγινε viral αφού ο τοπικός ροκ σταρ Pete Doherty κατέστρεψε το διαβόητο «mega breakfast» του σε λιγότερο από 20 λεπτά, κερδίζοντας μια θέση στο πολυπόθητο wall of fame.

Το english breakfast πρωινό σήμερα

Όπως οι περισσότερες αγγλικές εφευρέσεις – η τουαλέτα με το καζανάκι, η σιδερένια γέφυρα, το χόβερκραφτ – το τηγανητό πρωινό δεν είχε πάντα εύκολη πορεία. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έφερε αυστηρό δελτίο τροφίμων, μια επίθεση από την οποία το fry-up χρειάστηκε χρόνια για να συνέλθει.

Παρ’ όλα αυτά, καθώς τα μαζικά επεξεργασμένα τρόφιμα όπως τα λουκάνικα, τα αβγά που εκτρέφονται με μπαταρίες και το ψωμί σε φέτες εκτοξεύτηκαν στα ύψη τη δεκαετία του 1950, το αγγλικό πρωινό έγινε εθνική εμμονή. Κάθε καφετέρια ή ξενοδοχείο που άξιζε το αλάτι του μαγείρευε ένα. Οι Βρετανοί που επισκέπτονταν τα ισπανικά θέρετρα διακοπών Μπένιντορμ και Μαγιόρκα απαιτούσαν αβγά και μπέικον που σερβίρονταν στην παραλία. Το 1953, όταν κλέφτες διέρρηξαν ένα γυμνάσιο του δυτικού Λονδίνου, βρήκαν χρόνο να τηγανίσουν μερικά αβγά και να ετοιμάσουν μια κανάτα τσάι.

Αλλά στη σημερινή εποχή των smoothies με λάχανο kale και του overnight oats, το εμβληματικό πρωινό αντιμετωπίζει μια νέα αναμέτρηση. «Για να τρως καλά στην Αγγλία», είπε κάποτε ο θεατρικός συγγραφέας Somerset Maugham, «πρέπει να τρως πρωινό τρεις φορές την ημέρα». Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι οι νεότεροι Βρετανοί τρώνε μόλις δύο ή τρεις φορές το χρόνο το κλασικό αγγλικό πρωινό. Σε μια κοινωνία με έντονη συνείδηση της υγείας (και του χρόνου), κάποιοι αρχίζουν να αναρωτιούνται αν το πλήρες αγγλικό πρωινό πεθαίνει.

Αν αυτό ισχύει, τότε η βρετανική κοινωνία κάνει καλή δουλειά για να το κρύψει. Η τηλεόραση μεταδίδει συνεχείς επαναλήψεις του «Four in a Bed», ενός ριάλιτι χαμηλού προϋπολογισμού στο οποίο οι ιδιοκτήτες bed-and-breakfast κρίνουν ο ένας τον άλλον για τη φρεσκάδα των παπλωμάτων τους και το επίπεδο του αγγλικού πρωινού τους. Τα παραθαλάσσια θέρετρα πουλάνε μικροσκοπικά αγγλικά πρωινά σε μορφή καραμέλας. Στους περισσότερους κεντρικούς δρόμους της χώρας θα βρεις ένα υποκατάστημα της χαμηλού κόστους αλυσίδας παμπ Wetherspoon που σερβίρει μπέικον, λουκάνικο και αβγό για μόλις 3,5 ευρώ την ημέρα.

Στο άλλο άκρο του φάσματος των εστιατορίων, όπου ο Gordon Ramsay έκανε λάθος τις ατάκες του, άλλοι πήραν το μήνυμα. Η αλυσίδα εστιατορίων Hawksmoor επανέφερε πρόσφατα την επαναλαμβανόμενη εκδοχή του αγγλικού πρωινού μετά την κατακραυγή του κοινού όταν διακόπηκε για λίγο. «Ποτέ δεν μας έχουν κατακλύσει τόσο πολύ τα αιτήματα να επαναφέρουμε κάτι», εξηγεί ο Huw Gott, ένας από τους συνιδρυτές του Hawksmoor.

Κάθε Σάββατο, τα υποκαταστήματα του Hawksmoor στο Λονδίνο, το Εδιμβούργο και το Λίβερπουλ στοιβάζουν 50-80 πιάτα με μπέικον σε ζαχαρόπαστα, λουκάνικα βικτοριανού τύπου, μαύρη πουτίγκα Moira, πατάτες hash browns, μεδούλι οστών στη σχάρα, ψητά φασόλια trotter, τηγανητά αβγά, ψητά μανιτάρια, ψητές ντομάτες, απεριόριστο ψωμί του τοστ και σάλτσα HP Sauce. «Προσοχή», λέει το σλόγκαν του πρωινού, «όχι για λιπόψυχους».

Το πρωινό του Hawkmoor δεν είναι απλώς μια αριστοκρατική εκδοχή της πρόκλησης φαγητού του Dalby Cafe, αλλά ένας ύμνος στις πρώτες μέρες του πλούσιου αγγλικού πρωινού. «Χρησιμοποιούμε μια συνταγή από την εποχή της Βικτώριας για τα λουκάνικα μας που φτιάχνουμε με χοιρινό, μοσχαρίσιο και αρνίσιο κρέας με πολλά βότανα και μπαχαρικά», λέει ο Gott.

Αλλού, το αγγλικό πρωινό συνεχίζει να εξελίσσεται, όπως συνέβαινε πάντα. Τον Απρίλιο του 2024, ο κατασκευαστής οικιακών συσκευών Breville άνοιξε ένα pop-up «Grease-Less Spoon», δείχνοντας πώς τα συστατικά μπορούν να μαγειρευτούν πιο υγιεινά σε μια φριτέζα αέρος. Οι επιλογές για χορτοφάγους και vegan εμφανίζονται πλέον σε πολλά μενού πρωινού. Μια μάρκα που ιδρύθηκε από την αείμνηστη σύζυγο του Paul McCartney, Linda, κάνει θραύση στα λουκάνικα χωρίς κρέας, πολλά από τα οποία καταλήγουν στο τραπέζι του πρωινού.

Κάτι άλλο υποδηλώνει την αθανασία του fry-up: Ποιος το παραγγέλνει

«Έχουμε ανθρώπους από όλο τον κόσμο που έρχονται και αναζητούν το τέλειο βρετανικό πρωινό», λέει ο Huw Gott του Hawksmoor. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν αυξήσει αυτή την εκτίμηση κατά πολύ.

Στο TikTok, επιχειρούνται γαλλόφιλες ανατροπές σε αυτό το πιο βρετανικό πρωινό. Ο Αμερικανός παρουσιαστής φαγητού Adam Richman του διάσημου «Man Vs Food» ταξίδεψε πρόσφατα στο Bury Market στη βόρεια Αγγλία για να γευτεί κομμάτια από τη φημισμένη μαύρη πουτίγκα του Chadwick.

@laurakersev France 🇫🇷 this brekkie had: french onion style baked beans, confit garlic & tarragon sausage patties, brown sugar dijon bacon, croque monsieur hashbrowns, confit tomatoes, French style scrambled eggs, garlic & Chardonnay mushrooms & French toast 💋 #internationalfryup #fusionfryup #frenchbreakfast #frenchonionbeans #frencheggs #brunchideas #breakfastinspoforyou ♬ Little bit drake Likke Li – &lt3

Το αγγλικό πρωινό δημιουργήθηκε ως statement, και από πολλές απόψεις παραμένει ακριβώς αυτό. Μια χορταστική ταυτότητα για τους Βρετανούς. Μια νόστιμη τουριστική ατραξιόν. Κάτι που οι ξένοι μπορούν να χαζεύουν, μερικές φορές να κάνουν φρικτά λάθη όταν το δοκιμάζουν οι ίδιοι – αλλά τελικά, να το απολαμβάνουν και να το χειροκροτούν.

Όσο υπάρχει τουρισμός στη Βρετανία, να είσαι σίγουρος ότι το fry-up θα υπάρχει. Ακριβώς όπως, όσο υπάρχουν Βρετανοί που κάνουν διακοπές στο Μπένιντορμ, η μυρωδιά του τσιγαριστού μπέικον θα συνεχίσει να πλανάται κατά μήκος της πλατείας.

Με πληροφορίες από CNN

Tags