Το 1955, ο καλλιτέχνης από την Ισπανία Salvador Dalí – ο οποίος γεννήθηκε πριν από 120 χρόνια – κάθισε με τον βετεράνο παρουσιαστή Malcolm Muggeridge στην εκπομπή Panorama του BBC και μίλησε για το πιο ισχυρό σύμβολο της καλλιτεχνικής του ταυτότητας – το μουστάκι του.

Ο Muggeridge παραδέχτηκε ότι θα έπρεπε πραγματικά να ρωτήσει τον διάσημο σουρεαλιστή για τις παράξενες ονειρικές εικόνες που τον έκαναν διάσημο, αλλά η θέα του επιδεικτικά λαμπερού μουστακιού του Dalí αποδείχτηκε ακαταμάχητη γι’ αυτόν.

Αυτό που ακολούθησε, για μια εκπομπή του BBC γνωστή για τα ερευνητικά ντοκιμαντέρ της επικαιρότητας, ήταν μια κατάλληλα σουρεαλιστική συνέντευξη.

«Η πρώτη ερώτηση που θέλω να σας κάνω – θα έπρεπε πραγματικά να αφορά τη σύγχρονη τέχνη, αλλά δεν μπορώ να κάνω αλλιώς – υπάρχει κάποια απολαυστική επιπολαιότητα μέσα σας που με κάνει να τη ρωτήσω – πώς καταφέρατε να φτιάξετε αυτά τα υπέροχα μουστάκια;» είπε ο Muggeridge.

«Στην αρχή αυτού του μουστακιού, χρησιμοποίησα ένα πολύ φυσικό προϊόν», απάντησε ο Dalí. «Χουρμάδες, ξέρετε το φρούτο; Την τελευταία στιγμή του δείπνου, δεν καθαρίζω το δάχτυλό μου και βάζω λίγο στο μουστάκι μου και παραμένει για όλο το απόγευμα πολύ αποτελεσματικό.

«Αλλά τώρα χρησιμοποιώ ένα πραγματικό προϊόν, πολύ καλό, [που το βρήκα] στην Place Vendôme, το ουγγρικό κερί Pinaud [μια γαλλική μάρκα που λειτουργεί από το 1810]. Είναι ήδη ένα πολύ γνωστό κερί. Ο Proust, ο Marcel Proust [ο Γάλλος μυθιστοριογράφος], χρησιμοποιεί το ίδιο».

«Ναι, αλλά το δικό του ήταν λίγο αιχμηρό, έτσι δεν είναι;», απάντησε ο Muggeridge, θερμαίνοντας τη συζήτηση. «Δεν είχε ένα υπέροχο ανοδικό γύρισμα όπως το δικό σας».

«Χρησιμοποίησε αυτό το κερί, αλλά το χρησιμοποίησε με άλλο τρόπο ή με άλλο τρόπο με έναν καταθλιπτικό… τρόπο. Λίγο καταθλιπτικό και μελαγχολικό. Το μουστάκι μου αντίθετα είναι πολύ χαρούμενο, πολύ μυτερό, πολύ επιθετικό».

Ο Muggeridge συνέχισε, πιέζοντας τον καλλιτέχνη για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις τρίχες του προσώπου του που αψηφούν τη βαρύτητα, ανακαλύπτοντας ότι ο καλλιτέχνης τις καθάριζε κάθε βράδυ -αφήνοντάς τες να μαλακώσουν και να πέσουν κατά τη διάρκεια της νύχτας-, το χρόνο που χρειαζόταν για να ετοιμαστεί το πρωί -ένα γρήγορο τρίλεπτο- και πώς το μουστάκι του χρησίμευε ως πρακτικό εργαλείο για την «έμπνευσή» του.

Ο Muggeridge δεν ήταν ο μόνος που γοητεύτηκε από τα πληθωρικά τολμηρά μουστάκια του καλλιτέχνη. Συνώνυμο του ίδιου του καλλιτέχνη, το καρτουνίστικα κερωμένο μουστάκι του Dalí είχε γίνει θρύλος.

Ο Dalí διατηρούσε ένα τριχωτό άνω χείλος από τη δεκαετία του 1930, και αρχικά ήταν μια σχετικά σεμνή υπόθεση που βασιζόταν σε μια εμφάνιση που είχε γίνει δημοφιλής εκείνη την εποχή από τον Αμερικανό ηθοποιό Adolphe Menjou. Όμως, καθώς τα χρόνια προχωρούσαν, το μουστάκι του καλλιτέχνη, «όπως η δύναμη της φαντασίας μου, συνέχισε να μεγαλώνει», όπως θα έλεγε αργότερα ο Dalí σε ένα φωτογραφικό βιβλίο αφιερωμένο στις τρίχες του προσώπου του το 1954.

Μέχρι τη δεκαετία του 1940, μεγάλωνε και διαμόρφωνε τα μουστάκια του σε όλο και πιο δραματικά ύψη, με τις αναποδογυρισμένες άκρες τους να θυμίζουν έναν άλλο παλαιότερο Ισπανό ζωγράφο, τον Diego Velázquez. Οι χαρακτηριστικές τρίχες του προσώπου του Dalí χρησίμευαν ως μια τολμηρή δήλωση προθέσεων, ενσαρκώνοντας την επανάσταση, τη δημιουργικότητα, την ασέβεια, την ατομικότητα και τον παραλογισμό.

«Μπορώ να σκεφτώ λίγους άλλους καλλιτέχνες που κυνήγησαν τη φήμη και την περιουσία τόσο επιθετικά όσο ο Salvador Dalí. Μετατράπηκε ενεργά σε brand, προωθώντας ξεδιάντροπα τον εαυτό του με κάθε μέσο», δήλωσε ο ιστορικός τέχνης David Dibosa στο ντοκιμαντέρ Art on the BBC το 2022.

Διαβασε ακομα

Σουρεαλιστικά έργα τέχνης του Νταλί ξεχάστηκαν σε ένα γκαράζ για μισό αιώνα

«Και όπως με κάθε brand, για να είσαι πραγματικά επιτυχημένος, χρειάζεσαι ένα λογότυπο που να είναι άμεσα αναγνωρίσιμο».

Είτε κατσαρώνει σε σχήμα οκτώ, είτε στολίζεται από λουλούδια είτε δένεται σε φιόγκο, το μουστάκι του έγινε τόσο προσεκτικά επιμελημένο όσο και η δημόσια εικόνα του. Οι υπερβολικές καμπύλες του, όπως και οι πίνακές του, έφερναν τους θεατές αντιμέτωπους με το παράλογο, προκαλώντας τους να αμφισβητήσουν τις συμβάσεις και τη δική τους πραγματικότητα.

Χρησίμευσε για να εδραιώσει την εικόνα του στο μυαλό του κοινού, ένα δραματικό οπτικό σύνθημα για το εκκεντρικό, θεατρικό και ασεβές πνεύμα που καθόριζε την καλλιτεχνική προσωπικότητα του Dalí.

Κατά καιρούς χρησιμοποιούσε το μουστάκι του ως πινέλο ή το παρουσίαζε σε πίνακες, όπως Self portrait with fried bacon, θολώνοντας ακόμη περισσότερο τα όρια μεταξύ τέχνης και ζωής, σοβαρού και κωμικού, πραγματικού και σουρεαλιστικού.

Διαβασε ακομα

Ο θαυμαστός κόσμος του Salvador Dali ζωντανεύει μπροστά στα μάτια σου

Και ως καλλιτεχνικό brand έχει αποδειχθεί εξαιρετικά ανθεκτικό. Η σουρεαλιστική σιλουέτα του έχει κοσμήσει τα πάντα, από κοσμήματα μέχρι κούπες καφέ, και ζωγραφίστηκε ακόμη και σε ένα αεροπλάνο 757 της Delta Air Lines το 2010. Την ίδια χρονιά, μια δημοσκόπηση για το Movember, μια ετήσια εκδήλωση για την ανάπτυξη τριχών στο πρόσωπο, διαπίστωσε ότι είναι το πιο διάσημο μουστάκι όλων των εποχών.

Σε έναν κατάλληλα σουρεαλιστικό επίλογο, ο οποίος καταδεικνύει τη διαχρονική δύναμη του παιχνιδιάρικου μοτίβου του, όταν το σώμα του Dalí ξεθάφτηκε για ένα τεστ πατρότητας το 2017, σχεδόν τρεις δεκαετίες μετά το θάνατό του το 1989, τα μουστάκια του ήταν ακόμα εντελώς άθικτα, μοιάζοντας με δείκτες ρολογιού που έδειχναν 10.10.

«Ανυπομονούσα να τον δω και έμεινα εντελώς έκπληκτος», δήλωσε τότε στον ισπανικό ραδιοφωνικό σταθμό RAC1 ο Narcis Bardalet, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την ταρίχευση του σώματος του Dalí.

«Ήταν σαν θαύμα… το μουστάκι του εμφανίστηκε στις 10 και 10 ακριβώς».

Με πληροφορίες από BBC