Η εποχή των αεροπορικών ταξιδιών χαμηλού κόστους στην Ευρώπη ίσως να έχει τελειώσει οριστικά, εν μέρει εξαιτίας των πρόσφατων περιβαλλοντικών πολιτικών της ΕΕ. Αυτά είναι τα καλά νέα για το κλίμα. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι χαμηλού ή μεσαίου εισοδήματος που συνήθιζαν να ταξιδεύουν στην ΕΕ, δεν θα μπορούν πλέον να το κάνουν ή τουλάχιστον δεν θα μπορούν να το κάνουν στη συχνότητα που το έκαναν παλαιότερα.

Την ίδια στιγμή, οι νέες περιβαλλοντικές ρυθμίσεις έχουν ελάχιστο ή καθόλου αντίκτυπο στη χρήση των πολύ πιο ρυπογόνων ιδιωτικών τζετ, τα οποία συνήθως χρησιμοποιούνται για αποστάσεις που εξυπηρετούνται από εμπορικές αεροπορικές εταιρείες και τρένα. Πρόκειται για μία άδικη συνθήκη στις προσπάθειες που γίνονται για την επιβράδυνση της κλιματικής κρίσης. Η αντιμετώπιση αυτής της αδικίας θα πρέπει να αποτελέσει κορυφαία προτεραιότητα στην επόμενη νομοθετική θητεία της ΕΕ, εάν πρόκειται να επιτευχθεί μια δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς μετάβαση για το κλίμα.

Αύξηση των τιμών στις πτήσεις

Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων εντός της ΕΕ το περασμένο καλοκαίρι ήταν κατά μέσο όρο 20% έως 30% υψηλότερες από ό,τι ήταν πριν από τον Covid-19.

Οι κύριοι λόγοι είναι η υψηλή ζήτηση, η αύξηση του κόστους των καυσίμων και οι διαταραγμένες αλυσίδες εφοδιασμού – οι δύο τελευταίο λόγοι οφείλονται κυρίως στην γεωπολιτική αναταραχή των τελευταίων ετών.

Οι τιμές είναι πιθανό να αυξηθούν περαιτέρω τα επόμενα χρόνια ως αποτέλεσμα των νέων ρυθμίσεων της ΕΕ, οι οποίες μεταξύ άλλων αφορούν την επιβολή ανώτατων ορίων στις εκπομπές που προέρχονται από τομείς, όπως οι ενεργοβόρες βιομηχανίες και οι αερομεταφορές.

Όπως και η βιομηχανία, έτσι και οι αερομεταφορές επωφελούνταν μέχρι στιγμής από δωρεάν «δικαιώματα» εκπομπών. Σύμφωνα με τη νέα μεταρρύθμιση, τα δωρεάν δικαιώματα θα καταργηθούν σταδιακά μεταξύ 2024 και 2026. Αυτό σημαίνει ότι οι αεροπορικές εταιρείες θα πρέπει να επωμιστούν όχι μόνο το ιδιωτικό κόστος των καυσίμων, αλλά και το κοινωνικό κόστος των δραστηριοτήτων τους. Επιπλέον, το ετήσιο ανώτατο όριο εκπομπών θα μειωθεί σταδιακά τα επόμενα χρόνια, οδηγώντας σε αύξηση της τιμής για τα δικαιώματα εκπομπής ρύπων.

Fit for 55

Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ εργάζονται επί του παρόντος για τη μεταρρύθμιση της οδηγίας του 2003 που αφορά τη φορολογία της ενέργειας (ETS). Ο σκοπός ήταν η καθιέρωση ελάχιστων επιπέδων φορολόγησης της ηλεκτρικής ενέργειας και των καυσίμων κίνησης και θέρμανσης, τόσο για την αποφυγή στρεβλώσεων της αγοράς στην ΕΕ όσο και για να μειωθούν οι εκπομπές άνθρακα από συγκεκριμένους κλάδους και τομείς. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, τόσο η κηροζίνη που χρησιμοποιείται από τα αεροσκάφη όσο και το βαρύ μαζούτ που χρησιμοποιείται από τη ναυτιλία δεν έχουν εξαιρεθεί.

Στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων “Fit for 55”, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε προτείνει την επικαιροποίηση της οδηγίας, η οποία ακόμη βρίσκεται υπό έγκριση και μεταξύ άλλων θα καταργούσε τις παραπάνω εξαιρέσεις.

Επιπλέον, ορισμένες χώρες, όπως η Γαλλία, υπερασπίστηκαν την ιδέα της ελάχιστης τιμής για τις πτήσεις εντός της ΕΕ. Μένει να δούμε αν οι προτάσεις αυτές θα υιοθετηθούν στο μέλλον.

Στο βάθος…μείωση των πτήσεων

Σύμφωνα με την Airlines for Europe, τη μεγαλύτερη ένωση αεροπορικών εταιρειών της ΕΕ, το κόστος συμμόρφωσης των αεροπορικών εταιρειών με τις παραπάνω προδιαγραφές της ΕΕ θα είναι 13 έως 14 φορές υψηλότερο το 2030 από ό,τι το 2019.

Σύμφωνα με το ερευνητικό κέντρο SEO Amsterdam Economics, εάν αυτές οι αυξήσεις των τιμών μετακυλιστούν πλήρως στους καταναλωτές, η αύξηση των τιμών των εισιτηρίων θα μειώσει τον αριθμό των αεροπορικών ταξιδιωτών και, ως εκ τούτου, τη συχνότητα των πτήσεων. Σε περίπτωση μάλιστα που εφαρμοστούν αυτές οι ρυθμίσεις, η μείωση της αεροπορικής κίνησης εκτιμάται ότι θα μειωθεί περισσότερο από 8% το 2030 και κατά περίπου 12% το 2035. Αυτό είναι αναπόφευκτο εάν η ΕΕ θέλει να επιτύχει τον στόχο της για μηδενικές εκπομπές CO2 εντός μερικών δεκαετιών.

Η άδικη μετάβαση για το κλίμα

Οι ανησυχίες για τα ταξίδια θα μπορούσε να σκεφτεί κάποιος ότι είναι δευτερεύουσες συγκριτικά με την κλιματική απειλή. Οι αεροπορικές εταιρείες χαμηλού κόστους παρήγαγαν μέχρι στιγμής υπερβολική ποσότητα CO2 για σκοπούς που τελικά δεν αφορούν τη διαβίωση.

Ωστόσο, εάν η κλιματική απειλή δικαιολογεί το γεγονός τα άτομα με χαμηλά εισοδήματα να μην ταξιδεύουν ή να ταξιδεύουν πολύ λιγότερο από ό,τι πριν, τότε θα πρέπει να ισχύει το ίδιο και για τους εύπορους ταξιδιώτες της ΕΕ: θα πρέπει να εγκαταλείψουν τις ιδιωτικές πτήσεις, οι οποίες κατά μέσο όρο εκπέμπουν έως και 14 φορές περισσότερο CO2 ανά επιβάτη από ό,τι μια τακτική πτήση, και να χρησιμοποιούν αεροπορικές εταιρείες ή, ακόμη καλύτερα, τρένα υψηλής ταχύτητας.

Το πρόβλημα στην ΕΕ

Το κύριο πρόβλημα με την ενιαία προσέγγιση της ΕΕ στην πολιτική για το κλίμα, είναι ότι πολλοί πλούσιοι χρήστες αεροσκαφών θα παραμείνουν απλώς αδιάφοροι για τις συνεχείς αυξήσεις στην τιμή των αδειών για τις εκπομπές ρύπων.

Το να ζητάμε από τους ανθρώπους με χαμηλό εισόδημα να παραιτηθούν από κάτι πολύτιμο γι’ αυτούς, όπως είναι τα ταξίδια για το συλλογικό καλό, ενώ οι πλούσιοι θα μπορούν να συνεχίζουν να απολαμβάνουν την πολυτέλεια των ταξιδιών, είναι μακριά από μία δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς μετάβαση που έχουν θέσει ως στόχο τους τα θεσμικά όργανα της ΕΕ.

Επιπλέον, όσο περισσότερο οι πλούσιοι συμβάλλουν στην αύξηση του CO2 στην ατμόσφαιρα με τις «πολυτελείς συνήθειές» τους, τόσο μεγαλύτερες θα είναι οι θυσίες που θα πρέπει να κάνουν όλοι οι υπόλοιποι προκειμένου να διατηρηθεί η υπερθέρμανση του πλανήτη σε αποδεκτά όρια.

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που ανέθεσε η Geenpeace στο CE Delft, ο αριθμός των ιδιωτικών πτήσεων στην Ευρώπη αυξήθηκε από 120.000 το 2020 σε 500.000 το 2022. Περισσότερες από τις μισές από αυτές τις πτήσεις είναι μικρών ή μεσαίων αποστάσεων, οι οποίες στη συντριπτική πλειοψηφία τους μπορούν να υποκατασταθούν από εναλλακτικά μέσα μεταφοράς.

Οι τέσσερις κορυφαίες διαδρομές για ιδιωτικές πτήσεις στην Ευρώπη είναι, κατά σειρά, οι εξής: Λονδίνο-Παρίσι (λίγο περισσότερο από δύο ώρες με τρένο υψηλής ταχύτητας), Λονδίνο-Νίκαια (πολλές προγραμματισμένες πτήσεις την ημέρα), Παρίσι-Γένοβα (περίπου τρεις ώρες με τρένο υψηλής ταχύτητας) και Παρίσι-Νίκαια (πολλές προγραμματισμένες πτήσεις ή περίπου πέντε ώρες με τρένο υψηλής ταχύτητας).

Εθνικές πρωτοβουλίες

Μια ομάδα χωρών της ΕΕ, και συγκεκριμένα η Αυστρία, οι Κάτω Χώρες και η Γαλλία, έστειλαν πρόσφατα επιστολή στα θεσμικά όργανα της ΕΕ ζητώντας νέους κανονισμούς για τη χρήση ιδιωτικών τζετ, με την υποστήριξη της Ιρλανδίας και του Βελγίου.

Ο σημερινός Επίτροπος Μεταφορών της ΕΕ έχει δηλώσει ότι αυτό δεν πρόκειται να συμβεί, τουλάχιστον προς το παρόν. Δημοσιεύματα στον Τύπο αναφέρουν ότι η προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι να νομοθετήσει για τις αερομεταφορές στο σύνολό τους, αντί να θεσπίσει ειδικούς κανόνες για τα ιδιωτικά αεροσκάφη.

Ορισμένες χώρες της ΕΕ προσπαθούν να καλύψουν αυτό το ρυθμιστικό κενό σε επίπεδο ΕΕ με εθνικά μέτρα.

Η Γαλλία, για παράδειγμα, έχει συζητήσει την απαγόρευση των ιδιωτικών πτήσεων, η οποία προτάθηκε από τον αριστερό συνασπισμό La France Insoumise (LFI) και υποστηρίχθηκε από τους Πράσινους. Συζήτησε επίσης την επιβολή φόρου στις πτήσεις πολυτελείας.

Το ολλανδικό αεροδρόμιο Άμστερνταμ Σίπχολ σχεδιάζει να περιορίσει την πρόσβαση σε ιδιωτικά αεροσκάφη. Η Ισπανία εξετάζει το ενδεχόμενο απαγόρευσης των ιδιωτικών πτήσεων μικρής διάρκειας στο πλαίσιο του σχεδίου της για την επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών CO2 έως το 2050.

Υπάρχει κάθε λόγος για την επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή να πάρει τη σκυτάλη της ηγεσίας για το κλίμα και να κλείσει το ρυθμιστικό «παραθυράκι» που απολαμβάνει σήμερα η ιδιωτική αεροπορία. Εάν πρόκειται να υπάρξει φιλόδοξη και επιταχυνόμενη δράση για το κλίμα, όλοι, συμπεριλαμβανομένων και των πλουσίων, θα πρέπει να συμμετάσχουν σε αυτήν.

Με πληροφορίες από The Conversation

Tags