Η μη κερδοσκοπική οργάνωση APOPO με έδρα την Τανζανία έχει ήδη αποδείξει την ικανότητα των τρωκτικών σε μέγεθος γάτας, τα οποία ονομάζει «HeroRATs», να μυρίζονται νάρκες, τη φυματίωση, ακόμη και επιζώντες ανάμεσα σε χαλάσματα σε ζώνες φυσικών καταστροφών. Αλλά τώρα η οργάνωση στρέφει την προσοχή της (και τις μύτες των αρουραίων της) στο παγκόσμιο παράνομο εμπόριο άγριας ζωής.

Η παράνομη διακίνηση άγριων ζώων, η οποία εκτιμάται σε 23 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, είναι η τέταρτη μεγαλύτερη βιομηχανία παράνομου εμπορίου παγκοσμίως – μετά τα προϊόντα απομίμησης, τα ναρκωτικά και τους ανθρώπους.

«Η άγρια ζωή θεωρείται εμπόρευμα χαμηλού κινδύνου», λέει ο Crawford Allan, αντιπρόεδρος του τμήματος εγκλημάτων κατά της φύσης και προάσπισης πολιτικών στο WWF ΗΠΑ, ο οποίος έχει πάνω από 30 χρόνια εμπειρίας στην αντιμετώπιση του εγκλήματος κατά της άγριας ζωής. «Δυστυχώς, το οργανωμένο έγκλημα γνωρίζει ότι υπάρχει ένα πραγματικό αδύναμο σημείο στις μεθόδους ανίχνευσης των λιμανιών, των θαλάσσιων λιμένων και των αεροδρομίων, ιδίως στην Αφρική».

Οι διακινητές μεταμφιέζουν τα προϊόντα άγριας ζωής με πολλούς τρόπους, εξηγεί. Το ελεφαντόδοντο, για παράδειγμα, μπορεί να βαφτεί για να μοιάζει με ξύλο, να κρυφτεί μέσα σε φορτία με καλλιέργειες, ακόμη και να κοπεί σε κομμάτια σε σχήμα σοκολάτας, να επικαλυφθεί με σοκολάτα και να τυλιχτεί στη συσκευασία – όλα αυτά σε μια προσπάθεια να ξεφύγουν από τους οπτικούς ελέγχους και τους ελέγχους με ακτίνες Χ.

Καταδίωξη του εγκλήματος

Σε αυτό το σημείο έρχονται οι αρουραίοι και η οξεία όσφρησή τους. Σύμφωνα με τη νέα έρευνα που πραγματοποιήθηκε υπό την καθοδήγηση του APOPO και δημοσιεύθηκε στο Frontiers in Conservation Science, οι αρουραίοι εκπαιδεύτηκαν με επιτυχία σε μια ερευνητική εγκατάσταση για να μυρίζουν χαυλιόδοντες ελέφαντα, κέρατα ρινόκερου, λέπια παγκολίνου και αφρικανικό μαύρο ξύλο – τα οποία, σύμφωνα με τον Allan, ο οποίος δεν συμμετέχει στην έρευνα, είναι μερικά από τα πιο συνηθισμένα προϊόντα άγριας ζωής που διακινούνται από την Αφρική.

Ο Dr. Izzy Szott, ο ερευνητής συμπεριφοράς που ηγείται του προγράμματος, προτείνει τη χρήση αρουραίων ως «συμπληρωματικό εργαλείο» προς τους σκύλους, οι οποίοι χρησιμοποιούνται ήδη για τον εντοπισμό λαθρεμπορίου άγριας ζωής. «Τα σκυλιά είναι καταπληκτικά. Αν ψάχνετε να εντοπίσετε το Σερενγκέτι (εθνικό πάρκο στην Τανζανία), δεν πρόκειται να χρησιμοποιήσετε έναν αρουραίο γι’ αυτό», λέει. Ωστόσο, όντας «πολύ μικροί και ευκίνητοι», οι αρουραίοι έχουν το πάνω χέρι σε ένα πυκνά συσκευασμένο κοντέινερ, εξηγεί.

Σε αντίθεση με τους σκύλους, οι αρουραίοι εργάζονται ευχαρίστως με πολλούς χειριστές και, κυρίως λόγω του μικρότερου μεγέθους τους, είναι πολύ φθηνότεροι στην εκπαίδευση, τη συντήρηση και τη μεταφορά, υποστηρίζει ο Szott. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό δεδομένου ότι μεγάλο μέρος του παράνομου εμπορίου άγριας ζωής προέρχεται από τις φτωχότερες περιοχές του κόσμου.

Ο Allan αναγνωρίζει το κόστος ως το σημαντικότερο ζήτημα για τον εντοπισμό των προϊόντων εμπορίας άγριας ζωής, υποστηρίζοντας ότι «πρέπει να βρούμε κάποιες φθηνότερες, πιο βιώσιμες λύσεις για τον εντοπισμό στην Αφρική». Προσθέτει ότι η βελτίωση των μεθόδων ανίχνευσης αυξάνει τον κίνδυνο για τους παράνομους εμπόρους άγριας ζωής – γεγονός που με τη σειρά του ανεβάζει τις εμπορικές τιμές και συρρικνώνει τη ζήτηση. «Είμαι αισιόδοξος ότι (η χρήση αρουραίων) για την ανίχνευση της άγριας ζωής θα είναι μια επιχείρηση χαμηλού κόστους, χαμηλού αντίκτυπου και χαμηλού αποτυπώματος», λέει ο Allan.

Η Kate Webb, επίκουρη καθηγήτρια Ψυχιατρικής και Επιστημών Συμπεριφοράς στο Πανεπιστήμιο Duke, στη Βόρεια Καρολίνα, και μία από τις συγγραφείς της μελέτης, λέει στο CNN ότι ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα της χρήσης αρουραίων είναι ο σχετικά σύντομος χρόνος εκπαίδευσής τους.

«Υπάρχει επίσης ενδιαφέρον για τους αρουραίους ανίχνευσης άγριας ζωής από τη Σιγκαπούρη και τη Γαλλία», πρόσθεσε. Δοκιμάζοντας αυτά τα ερευνητικά ευρήματα στον πραγματικό κόσμο, η APOPO διεξήγαγε πέρυσι μια μελέτη στο θαλάσσιο λιμάνι του Νταρ ες Σαλάμ στην Τανζανία, το οποίο διαχειρίζεται το 95% του διεθνούς εμπορίου της χώρας. Η APOPO λέει ότι οι αρουραίοι βρήκαν πάνω από το 83% των στόχων, ακόμη και όταν τα αντικείμενα ήταν κρυμμένα και με πρόσθετη μυρωδιά. Μόλις ένας αρουραίος εντοπίσει έναν στόχο, ειδοποιεί τον χειριστή του χρησιμοποιώντας τις μπροστινές του πατούσες για να τραβήξει μια μικρή μπάλα προσαρτημένη σε ένα ειδικά κατασκευασμένο γιλέκο από νεοπρένιο, το οποίο ενεργοποιεί έναν ήχο.

Το παράνομο εμπόριο άγριας ζωής δεν επηρεάζει μόνο τους πληθυσμούς του ζώου ή του φυτού που διακινείται, αλλά μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες για ολόκληρα οικοσυστήματα. Μελέτες δείχνουν ότι η κατανάλωση παράνομα διακινούμενων άγριων ζώων μπορεί επίσης να οδηγήσει στην εξάπλωση ζωονοσογόνων ασθενειών, όπως ο ιός Έμπολα, ο ιός της πιθηκοπάθειας και το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS).

Έξυπνοι, περίεργοι μαθητές

Οι αφρικανικοί γιγάντιοι αρουραίοι έχουν μέση διάρκεια ζωής περίπου οκτώ χρόνια, οπότε η εκπαίδευσή τους για ένα έτος είναι μια αξιόλογη μακροπρόθεσμη επένδυση, λέει ο Szott. Το έτος αποτελείται από εκπαιδευτικές συνεδρίες από Δευτέρα έως Παρασκευή, οι οποίες διανθίζονται τακτικά με παιχνίδι σε ένα μεγάλο υπαίθριο κυνοκομείο γεμάτο με σχοινένια παιχνίδια και ρόδες που τρέχουν.

Το υψηλό επίπεδο νοημοσύνης και περιέργειας των αρουραίων τα καθιστά καλούς μαθητές, εξηγεί η ίδια: «Αν πρέπει να τα κάνεις να κάνουν κάτι καινούργιο, απλά τα ρίχνεις εκεί μέσα (σε ένα κλουβί εκπαίδευσης) και περιμένεις να το καταλάβουν».

Διαβασε ακομα

Μήπως τελικά οι αρουραίοι είναι πιο human από ό,τι νομίζεις;

Όπως και οι άνθρωποι, κάθε αρουραίος έχει διαφορετικό χαρακτήρα, προσθέτει: «Αν και η έρευνα αυτή βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο, η APOPO ελπίζει ότι θα επεκταθεί με παρόμοιο τρόπο με τα προηγούμενα έργα της. Η ομάδα σκοπεύει να πραγματοποιήσει περαιτέρω επιχειρησιακές δοκιμές με τους εκπαιδευμένους αρουραίους στο λιμάνι και το αεροδρόμιο του Νταρ ες Σαλάμ. Τα επόμενα βήματα θα επικεντρωθούν στη βελτιστοποίηση των στρατηγικών ανάπτυξης – εξετάζοντας τις επιδόσεις των αρουραίων όταν βρίσκονται σε μακρύ λουρί σε σχέση με την ελεύθερη περιπλάνηση, λέει ο Szott.

Είναι βέβαιος ότι οι αρουραίοι είναι έτοιμοι να ανταποκριθούν στην πρόκληση. «Μέχρι στιγμής, ό,τι κι αν έχουμε ρίξει στους αρουραίους, το κάνουν», λέει. «Αν το επικοινωνήσουμε σωστά στους αρουραίους, πάντα ανταποκρίνονται στο καθήκον».

Με πληροφορίες από CNN