Η μόδα είναι ρευστή και τα στυλ έρχονται και παρέρχονται — ακόμα και για τις όρκες, προφανώς. Το 1987, μια ομάδα φαλαινών δολοφόνων στα ανοιχτά της βορειοδυτικής ακτής της Βόρειας Αμερικής φόρεσαν για λίγο «καπέλα» σολομού, κρατώντας τα νεκρά ψάρια στο κεφάλι τους για εβδομάδες. Πρόσφατα, μια αρσενική όρκα, γνωστή ως J27 ή «Blackberry», φωτογραφήθηκε στο Puget Sound της Ουάσιγκτον φορώντας έναν σολομό στο κεφάλι και πολλοί σκέφτηκαν ότι η τάση επέστρεψε.

Όμως, ενώ το θέαμα μιας όρκας με καπέλο σολομού προκάλεσε ενθουσιασμό, «δεν υπήρξαν άλλες πρόσφατες παρόμοιες εικόνες», δήλωσε η Stephanie Raymond, υπεύθυνη προγράμματος του Orca Network, ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού που προωθεί την ευαισθητοποίηση και τη διατήρηση των ορκών κι άλλων θαλάσσιων θηλαστικών του Βορειοδυτικού Ειρηνικού.

Αυτές οι φάλαινες δολοφόνοι επισκέπτονται το Puget Sound κάθε χρόνο κι όταν το κάνουν, «δεν υπάρχει έλλειψη παρατήρησης, ούτε καμερών που καταγράφουν την επίσκεψή τους, επιπλέον των επιτρεπόμενων ερευνητικών σκαφών που τις έχουν από κοντά», είπε ο Raymond στο CNN. Αν η λεγόμενη τάση των καπέλων σολομού επέστρεφε μεταξύ αυτών των ορκών, «θα υπήρχε άφθονη τεκμηρίωση γι΄ αυτό», εξήγησε.

Διαβασε ακομα

Πώς οι πονηρές όρκες κυνηγούν το μεγαλύτερο ψάρι του κόσμου: Σπάνιες εικόνες λύνουν το μυστήριο

Ο φωτογράφος Jim Pasola απαθανάτισε την εικόνα του J27 στις 25 Οκτωβρίου από το Point No Point, μια τοποθεσία στην άκρη μιας χερσονήσου στο Puget Sound. Τέσσερις ημέρες αργότερα, το Orca Network μοιράστηκε τη φωτογραφία μέσω email. Μια υποκοινότητα των ορκών, γνωστή ως J Pod, κυνηγούσε σολομό στο Puget Sound και ο J27 κολύμπησε στην επιφάνεια με έναν σολομό στην κορυφή του κεφαλιού του.

«Το είδα στο email μας για τις αναφορές εκείνης της εβδομάδας», είπε ο Χάουαρντ Γκάρετ, πρώην ερευνητής όρκας και συνιδρυτής και πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του Orca Network. «Ήταν μια φωτογραφία για highlight, μια τυχερή λήψη».

Περίπου 10 ημέρες αργότερα, μια άλλη όρκα που φορούσε σολομό στο κεφάλι εμφανίστηκε για λίγο κοντά σε επιστήμονες που συγκέντρωναν δεδομένα στο Puget Sound, ανέφερε η Δρ Deborah Giles, μία από τις ερευνήτριες στο σκάφος και διευθύντρια επιστήμης και έρευνας της ομάδας διατήρησης Wild Orca.

«Χρησιμοποιούμε έναν σκύλο ανίχνευσης μυρωδιών στο μπροστινό μέρος του σκάφους για να μας βοηθήσει να ανακαλύψουμε τα επιπλέοντα κόπρανα φάλαινας δολοφόνων», είπε η Giles. Οι ερευνητές παρακολουθούσαν μια ομάδα φαλαινών και η προσοχή όλων – συμπεριλαμβανομένου του σκύλου – ήταν στραμμένη σε αυτές.

«Οδηγούσα τη βάρκα», είπε η Giles. «Έτυχε να κοιτάξω πίσω πάνω από τον ώμο μου, και υπήρχε μια φάλαινα με το κεφάλι έξω από το νερό, με ένα φαγωμένο ψάρι στο κεφάλι της».

Η Giles δεν ήταν σε θέση να καταλάβει αν η όρκα ήταν ο J27, καθώς αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά όπως το ραχιαίο πτερύγιο και το έμπλαστρο της σέλας στην πλάτη του ήταν κάτω από το νερό.

«Αλλά το ψάρι ήταν σίγουρα εκεί πάνω», είπε. «Είχα αρκετό χρόνο να φωνάξω στο μπροστινό μέρος της βάρκας, «Ε, υπάρχει ένα ψάρι στο κεφάλι πίσω μου!» Αλλά πριν προλάβουν να απαντήσουν οι συνάδελφοί της, η άγνωστη όρκα και το καπέλο σολομού της είχαν εξαφανιστεί κάτω από την επιφάνεια.

Μια ψαρίσια αναδρομή

Για τον Γκάρετ, η φωτογραφία του J27 με το ψάρι στο κεφάλι ήταν «μια αναδρομή στο 1987, όταν αρκετές από τις όρκες δολοφόνους πετούσαν ψάρια πάνω στα κεφάλια τους και κολυμπούσαν τριγύρω, σαν να ήταν περήφανες γι΄ αυτό».

Οι όρκες του Νότου είναι ένας ενιαίος πληθυσμός φαλαινών δολοφόνων που αποτελείται από τρεις στενές οικογενειακές ομάδες: J pod, K pod και L pod. Σε αντίθεση με τις περισσότερες φάλαινες δολοφόνους που κολυμπούν στους ωκεανούς του κόσμου, οι όρκες του Νότου συγκεντρώνονται κάθε χρόνο στο Puget Sound για λουκούλλεια γεύματα με σολομό το καλοκαίρι και το φθινόπωρο.

Άλλες φάλαινες δολοφόνοι τρέφονται με ψάρια, χταπόδια και θαλάσσια θηλαστικά, αλλά η διατροφή των φαλαινών του Νότου περιλαμβάνει εξ ολοκλήρου σολομό. Είναι ένας πληθυσμός υπό εξαφάνιση, με μόλις 72 όρκες και στις τρεις οικογένειες, είπε ο Γκάρετ.

Το 1987, μια θηλυκή φάλαινα K pod άρχισε να κουβαλάει ένα ψάρι στο κεφάλι της. Άλλες όρκες σύντομα έκαναν το ίδιο, θυμάται η Giles, η οποία είδε την περίεργη αυτή συμπεριφορά.

«Πραγματικά είδα τις φάλαινες αυτές για πρώτη φορά το 1987», είπε η Giles. «Βρίσκονταν στη δυτική πλευρά του Σαν Χουάν (νησί) και αναζητούσαν τροφή κάθε μέρα. Είδαμε αρκετά σομόν καπέλα εκείνη την εποχή».

Η συμπεριφορά εξαπλώθηκε σε άλλες οικογένειες των νότιων ορκών τις επόμενες πέντε έως έξι εβδομάδες και στη συνέχεια δεν παρατηρήθηκε ξανά.

«Σημειώθηκε μερικές φορές το επόμενο καλοκαίρι, και μετά ποτέ ξανά», ανέφεραν οι ερευνητές τον Δεκέμβριο του 2004 στο περιοδικό Biological Conservation.

Διαβασε ακομα

Η μυστική ζωή των φαλαινών αποκαλύπτεται από κάποιον που δεν περίμενες ποτέ

Μια άλλη όρκα με καπέλο σολομού απαθανατίστηκε κατά τη διάρκεια έρευνας το 2019 από την ομάδα προστασίας της θάλασσας Ocean Wise. Σε μια ανάρτηση στο Instagram τον Φεβρουάριο του 2022, οι ερευνητές έγραψαν ότι η όρκα ήταν ο A99 “Alder”, ένα νεαρό αρσενικό από τη φυλή Northern Resident. Πλάνα από drone (που ελήφθη με ειδική άδεια έρευνας) έδειξαν τη μητέρα του A99 να προσφέρει επανειλημμένα το ψάρι στους απογόνους της. Ο A99 πήρε μια μόνο μπουκιά, αλλά φαινόταν να ενδιαφέρεται περισσότερο να ισορροπήσει τον σολομό στο κεφάλι του.

Παιχνιδιάρικο ή πρακτικό;

Ακόμα κι αν το καπέλο σολομού του J27 δεν σηματοδοτεί την επιστροφή της μόδας μεταξύ των ορκών του Νότου τι σημαίνει αυτή η συμπεριφορά; Μια εξήγηση θα μπορούσε να είναι η απλή παιχνιδιάρικη διάθεση, είπε ο Γκάρετ. Το μεγαλύτερο μέρος του Οκτωβρίου, η φυλή Southern Resident έτρωγε σολομό στο Puget Sound και είναι πιθανό ότι υπήρχε τόσο πολύ φαγητό που η όρκα δεν μπορούσε να αντισταθεί να διασκεδάσει με το δείπνο του.

«Γι΄ αυτό το μεγάλο διάστημα, είχαν πολύ να φάνε. Ήταν ένα είδος γιορτής», πρόσθεσε ο Γκάρετ. «Μάλλον έτσι ήταν και το 1987. Απλώς απολάμβαναν την αφθονία του σολομού και έπαιζαν με το φαγητό τους».

Αλλά το να φοράς σολομό θα μπορούσε να έχει και πρακτικό σκοπό. Μπορεί οι όρκες να κρατούσαν τα ψάρια στο κεφάλι τους για να μπορούν να τα φάνε αργότερα ή να τα μοιραστούν με έναν κολλητό, είπε η Giles.

Διαβασε ακομα

Το μόνο μέρος όπου οι φάλαινες έρχονται για να σε δουν

«Αυτά τα ζώα κυνηγούν συνεργατικά και μοιράζονται το φαγητό. Θα δαγκώσουν κυριολεκτικά έναν σολομό στη μέση ή στα τρία και θα τον μοιραστούν με τα μέλη της οικογένειας», πρόσθεσε.

Οι όρκες είναι άκρως κοινωνικά ζώα και οι φάλαινες δολοφόνοι από τη φυλή του Νότου είναι γνωστές για συμπεριφορές που ενισχύουν τις κοινωνικές σχέσεις, όπως περίτεχνες τελετές χαιρετισμού.

Όταν ο σολομός είναι άφθονος, το να φοράς προσωρινά έναν νεκρό ως καπέλο θα μπορούσε να είναι μια άλλη πτυχή της κοινής χρήσης φαγητού ως εμπειρία δεσίματος στην ομάδα, ανέφερε η Giles.

Στην πραγματικότητα, οι ισχυροί κοινωνικοί δεσμοί μεταξύ των ορκών του Νότου μπορούν να εξηγήσουν γιατί ο σολομός έγινε τόσο δημοφιλής το 1987, πρόσθεσε ο Garrett.

«Όταν ένας από αυτούς πετάει ένα ψάρι στο κεφάλι του, αυτό είναι ένα κοινωνικό γεγονός», είπε. «Δεν εκπλήσσομαι που εξαπλώθηκε και σε άλλες φάλαινες».