Πηγή: Unsplash
Μεγέθυνση κειμένου
Τι να κάνεις στην πολύ σπάνια περίπτωση που βρεθείς αντιμέτωπος με καρχαρία
Οι επιθέσεις καρχαριών εξακολουθούν να θεωρούνται αρκετά σπάνια περιστατικά, παρόλο που οι άνθρωποι, με όρους οικοσυστήματος, θα έπρεπε να αποτελούν εύκολο θήραμα, σε σύγκριση με τα γρήγορα κινούμενα ψάρια και φώκιες. Γεννάται λοιπόν το ερώτημα, γιατί οι καρχαρίες επιτίθενται στους ανθρώπους;
Η διερώτηση έρχεται στην επιφάνεια μετά τον αιφνίδιο θάνατο του ηθοποιού Tamayo Perry, μετά από επίθεση καρχαρία την ώρα που έκανε σέρφινγκ στη Χαβάη.
Η Χάνα Μιγκάλ ήταν 13 ετών όταν έκανε σερφ στα πεντακάθαρα νερά στον Κόλπο των Πυρκαγιών, στη Ανατολική Ακτή της Τασμανίας. Ενώ ξεκουραζόταν στη σανίδα της, περιμένοντας το επόμενο θαλάσσιο κύμα, είδε μια σκιά στον βυθό. Στην αρχή δεν έδωσε σημασία, αλλά όταν η σκιά πλησίαζε προς το μέρος της, ενστικτωδώς σήκωσε τα πόδια. Νόμιζε ότι είναι φύκια που είχαν ξεκολλήσει από τις δίπλα πέτρες και σιχαινόταν να τα ακουμπήσει. Πριν προλάβει όμως να βγάλει τα πόδια της από το νερό, κάτι έπιασε ένα από αυτά.
«Δεν πονούσε στην αρχή. Ήταν σαν κάτι να με κρατούσε απαλά και μετά βρέθηκα στο νερό», λέει στο BBC.
Όσοι όμως είδαν το περιστατικό από την ακτή, δεν περιέγραψαν κάτι τόσο χαλαρό όπως εκείνη. Το νερό γύρω της τινάχτηκε σαν να έγινε έκρηξη, όταν ο τεράστιος λευκός καρχαρίας, μήκους 5 μέτρων, άρπαξε το πόδι της, την ταρακούνησε στον αέρα και την τράβηξε στο νερό. «Μου πήρε μερικά δευτερόλεπτα για να καταλάβω ότι ήταν καρχαρίας», εξομολογείται.
«Όταν βγήκα ξανά στην επιφάνεια, το πόδι μου ήταν ακόμα στο στόμα του. Το μόνο που έβλεπα ήταν το πόδι μου με τη μαύρη στολή, τα δόντια του, τα ροζ του ούλα. Νόμιζα ότι έβλεπα εφιάλτη».
Από το νερό την έσωσε ο 33χρονος ξάδερφός της. Έφτασε στο σημείο που ήταν η Μιγκάλ και άρχισε να χτυπάει τον καρχαρία στο κεφάλι. Εκείνος άφησε το πόδι της, αλλά έπιασε τη σανίδα, η οποία ήταν ακόμα συνδεδεμένη στο πόδι της με ένα σκοινί.
Έχοντας στο στόμα του τη σανίδα, ο καρχαρίας την τράβηξε ξανά μέσα στο νερό, ενώ λίγα δευτερόλεπτα αργότερα βγήκε ξανά στην επιφάνεια μαζί με τη μισή σανίδα.
Όταν βγήκαν στην ακτή, η Μιγκάλ ήταν τυχερή γιατί ανάμεσα στους ανθρώπους που ήταν μάρτυρες του περιστατικού, ήταν ένας γιατρός και μία νοσοκόμα. Της έδωσαν πολύ κρίσιμες πρώτες βοήθειες, όσο περίμενε το ασθενοφόρο.
Περισσότερα από 10 χρόνια αργότερα, η Μιγκάλ έχει ακόμα τις ουλές στο πόδι της από τα δόντια του καρχαρία. Το δεξί της πόδι είναι φανερά πιο αδύναμο από το αριστερό, τόσο πολύ που χρειάζεται να το πιάσει με τα χέρια της για να ανέβει στο μηχανάκι της.
Η Μιγκάλ ήταν ένα από τα περίπου 83 άτομα σε ολόκληροι τον κόσμο που δέχτηκαν επίθεση από καρχαρία το 2009.
Είναι ένας αριθμός που παρέμεινε σχεδόν σταθερός την τελευταία δεκαετία. Ο μέσος αριθμός των μη προκληθέντων επιθέσεων καρχαρία μεταξύ 2013-2017, είναι για παράδειγμα 84.
«Οι επιθέσεις των καρχαριών συσχετίζονται έντονα με τον αριθμό των ανθρώπων που βρίσκονται στο νερό ταυτόχρονα με τους καρχαρίες», λέει ο Γκάβιν Νέιλορ, διευθυντής του Προγράμματος της Φλόριντα για την έρευνα των καρχαριών, που διατηρεί το διεθνές αρχείο για τις επιθέσεις των καρχαριών.
«Όσο περισσότεροι καρχαρίες και άνθρωποι υπάρχουν σε ένα μέρος, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να συναντηθούν».
«Είμαστε σαν αβοήθητα λουκάνικα που επιπλέουν στο νερό», λέει ο Νέιλορ. Αλλά παρόλο που είμαστε ένα εύκολο φαγητό, οι καρχαρίες δεν ενδιαφέρονται για εμάς. «Γενικά απλώς αγνοούν τους ανθρώπους. Νομίζω ότι αν οι άνθρωποι ήξεραν πόσο συχνά βρίσκονταν σε νερό με καρχαρίες, πιθανότατα θα έμειναν έκπληκτοι».
Κοιτάζοντας βαθύτερα τα στατιστικά στοιχεία για τον αριθμό των επιθέσεων καρχαρία μπορεί κανείς να αποκαλύψει μερικές συναρπαστικές τάσεις. Το 2022, υπήρξαν 57 επιβεβαιωμένες, απρόκλητες επιθέσεις, κάτω από τον πιο πρόσφατο μέσο όρο της πενταετίας των 70 περιστατικών ετησίως και από το κοινό χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 10 ετών. Πέντε από αυτές τις επιθέσεις, το 2022, ήταν θανατηφόρες σύμφωνα με το International Shark Attack File. Μια άλλη βάση δεδομένων – το Global Shark Attack File – καταγράφει 10 θανάτους.
Το 2023, καταγράφει 13 θανάτους από απρόκλητες επιθέσεις καρχαρία, σε σύγκριση με τα 10 ατυχήματα που καταγράφηκαν από το International Shark Attack File. Τους πρώτους τρεις μήνες του 2024, το Global Shark Attack File κατέγραψε οκτώ απρόκλητες επιθέσεις, συμπεριλαμβανομένων δύο στη Χαβάη.
Αυτά τα στατιστικά στοιχεία υπογραμμίζουν μία από τις βασικές προκλήσεις για την κατανόηση του γιατί οι καρχαρίες δαγκώνουν τους ανθρώπους. Υπάρχουν δεκάδες διαφορετικά είδη υπεύθυνα για επιθέσεις, το καθένα με τη δική του μοναδική συμπεριφορά, τις στρατηγικές κυνηγιού, το θήραμα και τον προτιμώμενο βιότοπό του – αν και σε πολλές περιπτώσεις το είδος μπορεί να αναγνωριστεί εσφαλμένα ή να μην αναγνωριστεί καθόλου.
Η πλειοψηφία των επιθέσεων γίνεται από τρία είδη: τον λευκό, το τίγρη και τον ταύρο. Ο λευκός καρχαρίας συνήθως επιτίθεται από κάτω, με μια δολοφονική δαγκωματιά. Σε κάποιες περιπτώσεις, θα αφήσει το θήραμά του μέχρι να πεθάνει από αιμορραγία και μετά θα επιστρέψει για το φάει.
Εκτός από την αύξηση της ανθρώπινης παρουσίας κατά μήκος των ακτών, η καταστροφή των ενδιαιτημάτων, η αλλαγή της ποιότητας του νερού, η κλιματική κρίση και οι αλλαγές στην κατανομή των θηραμάτων, οδηγούν τους καρχαρίες να συγκεντρώνονται σε μεγαλύτερους αριθμούς σε ορισμένα hotspots σε όλο τον κόσμο.
Άλλοι παράγοντες, όπως η ώρα της ημέρας που οι άνθρωποι βουτούν στους ωκεανούς παίζουν επίσης ρόλο – οι επιθέσεις καρχαριών cookiecutter στη Χαβάη, για παράδειγμα, τείνουν να είναι πιο συχνές σε όσους κολυμπούν τις νύχτες χωρίς φεγγάρι.
Το 1992, για παράδειγμα, υπήρξε μια ξαφνική έξαρση των επιθέσεων από καρχαρία στα ανοικτά των ακτών του Ρεσίφε της Βραζιλίας – μια περιοχή που δεν είχε απρόκλητες επιθέσεις για ολόκληρη την προηγούμενη δεκαετία.
Η βαριά εμπορική κατασκευή λιμανιών στην περιοχή κατέστρεψε μεγάλες εκτάσεις υφάλου και μαγγρόβια, εκτοπίζοντας πιθανώς είδη όπως οι ταυροκαρχαρίες, που μετακόμισαν σε νέες περιοχές (π.χ. Ρεσίφε) αναζητώντας θήραμα.
Το νησί Réunion στον Ινδικό Ωκεανό – γνωστό για τους όμορφους, παρθένους θαλάσσιους βιότοπούς του – έχει δει μια δραματική άνοδο στον τουρισμό, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει επίσης γνωρίσει έναν αυξανόμενο αριθμό επιθέσεων από καρχαρίες ταύρους και καρχαρίες τίγρεις που ζουν στα γύρω νερά. Από το 2011, έχουν σημειωθεί 11 θανατηφόρες επιθέσεις, κυρίως σε σέρφερ. Όσοι επιβιώνουν συχνά χάνουν άκρα. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι περίπου τα δύο τρίτα των επιθέσεων έχουν συμβεί σε θολά νερά άνω των δύο μέτρων – ευνοϊκό περιβάλλον για τους ταυροκαρχαρίες, οι οποίοι πιστεύεται ότι ευθύνονται για τις περισσότερες επιθέσεις.
Ο Νέιλορ πιστεύει ότι στις περισσότερες περιπτώσεις, οι επιθέσεις καρχαριών οφείλονται σε λανθασμένη εκτίμηση της ταυτότητας του θηράματος.
Ορισμένοι ερευνητές στρέφονται σε ιατροδικαστικές μεθόδους για να προσπαθήσουν να αποκαλύψουν μερικούς από τους λόγους πίσω από τις επιθέσεις.
Αναπτύσσουν τεχνικές για τη χρήση DNA και μοτίβων σημαδιών ώστε να αναγνωρίσουν τα είδη, ενώ άλλοι εξετάζουν βίντεο επιθέσεων και τα συγκρίνουν με τραυματισμούς για να κατανοήσουν καλύτερα τι συνέβη.
Στοιχεία από παρατηρητές καρχαριών στη Νότια Αφρική έδειξαν ότι οι μεγάλοι λευκοί είναι πιο δραστήριοι κοντά στην επιφάνεια, και επομένως πιο πιθανό να φαίνονται όταν οι θερμοκρασίες του νερού είναι πάνω από 14 °C, κατά τη διάρκεια μιας νέας σελήνης και το απόγευμα. Άλλες έρευνες, ωστόσο, δείχνουν ότι οι μεγάλοι λευκοί είναι πιο επιτυχημένοι κυνηγοί τη νύχτα όταν έχει πανσέληνο.
Άλλοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι νεαροί μεγάλοι λευκοί μπορεί να επιτεθούν στους ανθρώπους καθώς αναπτύσσουν τις αρπακτικές τους ικανότητες, με τον ίδιο τρόπο που τα νεαρά λιοντάρια θα πειραματιστούν με ό,τι θήραμα μπορούν να βρουν.
Ωστόσο, ανεξάρτητα από τους λόγους των επιθέσεων σε ανθρώπους, ο κίνδυνος εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά μικρός. Στην Αυστραλία το ποσοστό των επιθέσεων καρχαρία είναι της τάξης του 0,5 ανά εκατομμύριο ανθρώπους, ενώ στις ΗΠΑ λιγότερο από 0,2 ανά εκατομμύριο. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2018, τα στοιχεία των ΗΠΑ μειώθηκαν σε περίπου 0,08 επίθεση ανά εκατομμύριο, ενώ στην Αυστραλία αυξήθηκαν σε 0,8 ανά εκατομμύριο.
Για όσους δε βρεθούν στη δυσάρεστη θέση να συναντήσουν έναν καρχαρία, οι ειδικοί συμβουλεύουν ότι ένας τρόπος για να γλυτώσουν από τα δόντια του είναι να τον χτυπήσουν είτε στα βράγχια του είτε στα μάτια. Το να φοράτε σκούρα ρούχα και να αποφεύγεται τα κοσμήματα είναι ένας ακόμα τρόπος να προστατευτείτε από τους καρχαρίες.
Με πληροφορίες από BBC