Παγκόσμια ημέρα ψυχικής υγείας σήμερα και παρόλο που όλοι έχουμε νιώσει κάποια στιγμή πόσο δύσκολο είναι να έρχεσαι αντιμέτωπος με τα προσωπικά σου σκοτάδια, την αίσθηση μοναξιάς, το άγχος, την κατάθλιψη και τις κρίσεις πανικού – ανάμεσα σε πολλά άλλα – η σημασία της ψυχικής υγείας έρχεται συχνά – ακόμη και στις μέρες μας – σε δεύτερη μοίρα.

Η 10^η Οκτωβρίου, που καθιερώθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) για την προώθηση της ψυχικής ευεξίας και την καταπολέμηση του στίγματος, μας υπενθυμίζει κάθε χρόνο πόσο σημαντική είναι η στήριξη των ψυχικά ασθενών σε όλους τους χώρους – με την προτεραιότητα να δίνεται, τη φετινή χρονιά, στα εργασιακά περιβάλλοντα.

Η Δρ. Μαρία Μακριδάκη, Ψυχολόγος, Διδάκτωρ Ψυχοθεραπευτικής & Συμβουλευτικής Ψυχολογίας και Υπεύθυνη Κέντρου Ημέρας Υποστήριξης Εργαζομένων Αθηνών του φορέα «Θάλπος-Ψυχική Υγεία» μιλά στο Pride.gr για το στίγμα γύρω από τις ψυχικές διαταραχές και την ανάγκη να μιλήσουν ανοιχτά οι άνθρωποι για όλα όσα νιώθουν, αποτινάσσοντας από πάνω τους το «βάρος» της ευθύνης.

Δεδομένου ότι μετά την πανδημία, παρατηρήθηκε αύξηση στις ψυχικές διαταραχές, όπως το άγχος και η κατάθλιψη, η ευαισθητοποίηση, η πρόληψη, η έγκαιρη παρέμβαση αλλά και η ενδυνάμωση των συστημάτων φροντίδας ψυχικής υγείας μπορούν και πρέπει να γίνουν προτεραιότητα ώστε να μπορούμε, κάποια στιγμή, να μιλάμε ανοιχτά και να στηρίζουμε όσους το χρειάζονται, διεκδικώντας καλύτερες συνθήκες για όλους μας.

Εξάλλου, η ψυχική υγεία αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα και αναπόσπαστο κομμάτι της συνολικής ευημερίας των ανθρώπων – και αυτό πρέπει να γίνει άμεσα κατανοητό…

Κομμάτι της ανθρώπινης εμπειρίας

Η Δρ. Μαρία Μακριδάκη τονίζει πως οι ψυχικές διαταραχές δεν αφορούν μόνο μία συγκεκριμένη κατηγορία ανθρώπων: Όλοι είμαστε δυνητικά ψυχικά νοσούντες.

«Οι ψυχικές διαταραχές μάς αφορούν όλους, μπορούν να εμφανιστούν σε όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως, ανεξάρτητα από το φύλο, την ηλικία, την οικονομικο-κοινωνική κατάσταση» και είναι κομμάτι της ανθρώπινης εμπειρίας, όπως και οι παράγοντες που την επηρεάζουν: Ψυχοπιεστικές καταστάσεις, δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά και βιολογικοί παράγοντες.

Ο αριθμός των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν ψυχικές παθήσεις στη μεταπανδημική Ελλάδα έχει αυξηθεί

Στις μέρες μας, όλοι παραπονιούνται για εκτεταμένο άγχος, αϋπνίες και κρίσεις πανικού, κάτι που δείχνει πως ο αριθμός των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν ψυχικές παθήσεις έχει αυξηθεί. Ειδικά στη μεταπανδημική Ελλάδα, διάφοροι οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες όπως, φυσικά, και η ίδια η ψυχοπιεστική κατάσταση που επέφερε η πανδημία του COVID-19 στη ζωή μας συνέβαλαν σε αυτό.

Η Κα Μακριδάκη, ωστόσο, τονίζει πως το θετικό είναι πως η ευαισθητοποίηση για την ψυχική υγεία έχει βελτιωθεί. «Είναι σημαντικό να παρέχουμε σωστή ενημέρωση για τις διαθέσιμες υπηρεσίες ψυχικής υγείας γιατί, δυστυχώς, δεν είναι πάντα γνωστές στο ευρύ κοινό. Όπως επίσης, είναι καίριο να συνεχίσουμε να μιλάμε για την ψυχική υγεία και να προάγουμε την πρόληψη».

Το στίγμα και η έλλειψη ενημέρωσης

Δεδομένου ότι αρκετοί ακόμη άνθρωποι αποφεύγουν να ζητήσουν βοήθεια παρόλο που νιώθουν ότι τη χρειάζονται, η ψυχολόγος διευκρινίζει πως είναι πολλοί οι παράγοντες που συντελούν στην αποφυγή της αντιμετώπισης του προβλήματος, με πρώτο και κυριότερο το κοινωνικό στίγμα γύρω από τις ψυχικές παθήσεις.

«Ο φόβος της απόρριψης και η αρνητική κρίση των άλλων παίζουν σημαντικό ρόλο στις αποφάσεις μας». Όταν το να ζητήσεις βοήθεια για ψυχοκοινωνικά προβλήματα θεωρείται ακόμα και στις μέρες μας «αδυναμία» για ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας, «αντιλαμβανόμαστε ότι δύσκολα θα πάρει ένα άτομο την απόφαση να μιλήσει με κάποιον ειδικό».

Η συμμετοχή σε ανοιχτό διάλογο βοηθάει στην ενίσχυση του αισθήματος κοινότητας και αλληλεγγύης

Ταυτόχρονα, η Κα. Μακριδάκη τονίζει πως άλλος ένας αποτρεπτικός παράγοντας εξακολουθεί να είναι και η έλλειψη ενημέρωσης, όταν το πάσχον άτομο δεν γνωρίζει που πρέπει να απευθυνθεί.

Οι ανοιχτές συζητήσεις είναι απαραίτητες, σύμφωνα με την ψυχολόγο, για να σπάσει το στίγμα και το άτομο που νοσεί να νιώσει τη δύναμη να «διώξει το βάρος» από πάνω του, και μαζί την αίσθηση που συχνά το συνοδεύει πως «ευθύνεται για όλα όσα βιώνει».

Η απελευθέρωση από το βάρος της ντροπής, της ενοχής, της αποτυχίας είναι ζωτικής σημασίας για τη θεραπεία όσων πάσχουν από ψυχικά νοσήματα. «Η συμμετοχή σε ανοιχτό διάλογο βοηθάει στην ενίσχυση του αισθήματος κοινότητας και αλληλεγγύης, συστατικά απαραίτητα για να μη νιώθουμε μόνοι σε αυτή μας την εμπειρία».

Διαβασε ακομα

Κραυγή: Πώς ο Μουνκ αποτύπωσε τον υπαρξιακό τρόμο σε ένα αριστούργημα

Το υποστηρικτικό [εργασιακό] περιβάλλον

Για την Κα Μακριδάκη, εξίσου σημαντική είναι και η υποστήριξη από τα άτομα του στενού οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος, ενώ έχει θετική επίδραση και στην πρόγνωση. «Η υποστήριξη καλλιεργεί το αίσθημα ασφάλειας και αποδοχής. Το περιβάλλον είτε οικογενειακό είτε φιλικό μπορεί να ενθαρρύνει την αναζήτηση βοήθειας από ειδικό και να προσφέρει ουσιαστική πρακτική βοήθεια όταν τη χρειαζόμαστε». Μάλιστα, η ανοιχτή επικοινωνία που δεν εμποδίζεται από προκαταλήψεις «συντελεί και στην καλύτερη διαχείριση των συμπτωμάτων».

Δεδομένου ότι το 2024, για την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, ο ΠΟΥ στρέφει την προσοχή στη ζωτική σχέση μεταξύ ψυχικής υγείας και εργασίας, τονίζοντας πως «ήρθε η ώρα να δοθεί προτεραιότητα στην ψυχική υγεία στον εργασιακό χώρο», η Κα Μακριδάκη αναφέρει πως «όλοι οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν ίσα δικαιώματα στην αναγνώριση των προβλημάτων υγείας τους, είτε αυτά είναι σωματικά είτε ψυχικά».

Άμεση ανάγκη για πρακτική εφαρμογή πολιτικών που θα αναγνωρίζουν τις ψυχικές ασθένειες ως ισότιμες με τις σωματικές

Πράγματι, οι ειδικοί υποστηρίζουν πως ήρθε η ώρα επιτέλους να αναγνωρισθούν οι ψυχικές ασθένειες ως ισότιμες με τα παθολογικά νοσήματα και στον χώρο εργασίας, κάτι που μέχρι σήμερα δεν υπάρχει, δημιουργώντας μεγάλα προβλήματα, καθώς, για παράδειγμα, ένας εργαζόμενος νιώθει πολύ πιο άνετα να «ζητήσει άδεια» μία ημέρα επειδή πονάει το στομάχι του, αλλά πολύ δύσκολα θα κάνει το ίδιο πράγμα, παραδεχόμενος πως νιώθει αδυναμία να σηκωθεί από το κρεβάτι του.

Ισότιμες οι ψυχικές ασθένειες με τις σωματικές

Για την Κα Μακριδάκη, τα πράγματα είναι ξεκάθαρα, καθώς συχνά η κακή ψυχική υγεία συντελεί στη δημιουργία ή/και στη διαιώνιση των σωματικών προβλημάτων. «Πολλά σωματικά προβλήματα ‘κρύβουν’ και ψυχοκοινωνικά».

Έτσι, εάν ο εργαζόμενος νιώθει ότι μπορεί να ζητήσει βοήθεια χωρίς τον φόβο του στιγματισμού, είναι πολύ πιθανό να «παραμείνει παραγωγικός, να αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα στην απαρχή του μέσα σε ένα υποστηρικτικό εργασιακό περιβάλλον και άρα και το ίδιο το εργασιακό περιβάλλον να επωφεληθεί από αυτή την έγκαιρη παρέμβαση».

Με λίγα λόγια, για την ψυχολόγο, η πρακτική εφαρμογή πολιτικών που θα επιτρέπουν την αναγνώριση των ψυχικών ασθενειών ως ισότιμες με τις σωματικές είναι ένα ουσιαστικό βήμα προς την κατεύθυνση της ευημερίας στο εργασιακό περιβάλλον.

Διαβασε ακομα

Ο Lewis Hamilton προσπέρασε την κατάθλιψη

Θωρακίζοντας τις νεότερες γενιές

Δεδομένου ότι οι γρήγοροι ρυθμοί της καθημερινής ζωής και οι αυξημένες απαιτήσεις, σε συνδυασμό με την ολοένα και πιο έντονη παρουσία της τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στις ζωές των νέων – κυρίως – ατόμων οδηγούν συχνά στην αποξένωση των ανθρώπων, η Κα Μακριδάκη θεωρεί απαραίτητο να ενταχθεί η συναισθηματική εκπαίδευση στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα των μαθητών στα σχολεία, ώστε να θωρακιστούν ψυχικά οι νεότερες γενιές.

«Είναι εξαιρετικά σημαντικό τα παιδιά από πολύ μικρά να έρθουν σε επαφή με τα συναισθήματά τους, να τα ονοματίσουν, να τα αναγνωρίσουν, να καλλιεργήσουν την ενσυναίσθηση, να μάθουν να επικοινωνούν αποτελεσματικά τα θέλω τους και, παράλληλα, να αναγνωρίζουν και να σέβονται τα συναισθήματα και τα θέλω των άλλων».

Για την ψυχολόγο, αυτός είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να γνωρίζουν από νωρίς οι άνθρωποι πώς να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικότερα τις ψυχοκοινωνικές προκλήσεις, καθώς θα μπορούν να «θωρακίζονται, ενισχύοντας την αυτοεκτίμηση και την ψυχική τους ανθεκτικότητα».

Η Δρ. Μαρία Μακριδάκη, BSc, MSc, PsychD είναι ψυχολόγος, Διδάκτωρ Ψυχοθεραπευτικής & Συμβουλευτικής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Surrey και Αναπληρώτρια Επιστημονικά Υπεύθυνη Κέντρου Ημέρας Υποστήριξης Εργαζομένων Αθηνών του φορέα «Θάλπος-Ψυχική Υγεία», ενός οργανισμού με ενεργητικό ρόλο στην παρέμβαση και ενημέρωση για την ψυχική υγεία και τη διαχείριση προγραμμάτων κοινωνικής μέριμνας