Το «τηλεοπτικό δείπνο» δεν έχει και πολύ καλή φήμη, από άποψη υγείας. Η έννοια, η οποία προήλθε από τις ΗΠΑ στις αρχές του 20ού αιώνα, φέρνει στο μυαλό εικόνες ενός επεξεργασμένου γεύματος, γεμάτου αλάτι και πρόσθετα, που τρώγεται ισορροπημένα στην αγκαλιά σου, ενώ κάθεσαι στον καναπέ.

Τι θα γινόταν όμως αν επέλεγες ένα διαφορετικό είδος γεύματος, ενώ βρίσκεσαι μπροστά στην τηλεόραση απολαμβάνοντας την αγαπημένη σου τηλεοπτική σειρά; Μπορεί να νομίζεις ότι το να έχεις ένα πολύχρωμο πιάτο γεμάτο λαχανικά και δημητριακά ολικής άλεσης είναι μια υγιεινή συνήθεια.

Αλλά μήπως η απλή πράξη του να το φας μπροστά στην τηλεόραση αναιρεί αυτές τις ενάρετες επιλογές;

Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι μπορεί να συμβεί. Επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι η συνήθεια να τρώμε το φαγητό μας, ενώ βλέπουμε τηλεόραση δεν είναι καλή για εμάς, ανεξάρτητα από το τι τρώμε.

Να γιατί:

Απόσπαση της προσοχής και μνήμη

Οι επιστήμονες γνωρίζουν εδώ και καιρό ότι το ευρύτερο περιβάλλον μας παίζει καθοριστικό ρόλο στη διατροφή μας και υπάρχει πληθώρα ερευνών που δείχνουν μια σχέση μεταξύ της παρακολούθησης τηλεόρασης και του υψηλότερου κινδύνου παχυσαρκίας, κυρίως λόγω των χαμηλότερων επιπέδων άσκησης που συνεπάγεται μια τέτοια καθιστική συμπεριφορά.

Αλλά η παρακολούθηση τηλεόρασης μπορεί επίσης να επηρεάζει το πόσο τρώμε. Η απόσπαση της προσοχής είναι μία από τις κορυφαίες θεωρίες πίσω από το γιατί μπορεί να τρώμε περισσότερο ενώ ταυτόχρονα παρακολουθούμε τηλεόραση, λέει η Monique Alblas, επίκουρη καθηγήτρια της επιστήμης της επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ.

Αυτό θα μπορούσε να οφείλεται στο γεγονός ότι, όταν είμαστε απορροφημένοι από μια καθηλωτική πλοκή, έχουμε λιγότερη προσοχή διαθέσιμη για φαγητό, οπότε δεν αντιλαμβανόμαστε τα σωματικά σήματα που μας λένε ότι έχουμε χορτάσει, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε υπερκατανάλωση τροφής.

Διαβασε ακομα

Ένα ελληνικό φαγητό στη 10άδα με τα χειρότερα του κόσμου

Υπάρχουν επίσης έρευνες που δείχνουν ότι δεν θυμόμαστε τι έχουμε φάει όταν καταναλώνουμε φαγητό μπροστά στην τηλεόραση και δυσκολευόμαστε να εκτιμήσουμε με ακρίβεια την ποσότητα που έχουμε φάει, πράγμα που θα μπορούσε να σημαίνει ότι τρώμε περισσότερο αργότερα.

Η Alblas διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι τρώνε για περισσότερη ώρα, όταν βλέπουν ταυτόχρονα τηλεόραση.

Χρησιμοποίησε ήδη υπάρχοντα στοιχεία που είχε συλλέξει το Ολλανδικό Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών, για τα οποία ζητήθηκε από τους ανθρώπους να κρατούν ημερολόγιο με όλα όσα έκαναν κατά τη διάρκεια μιας εβδομάδας, συμπεριλαμβανομένου του φαγητού και της παρακολούθησης τηλεόρασης, ακόμη και του είδους των τηλεοπτικών προγραμμάτων που παρακολουθούσαν.

Όταν η Alblas ανέλυσε τα δεδομένα, διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι έτρωγαν περισσότερη ώρα όταν παρακολουθούσαν ταυτόχρονα τηλεόραση.

Διαπίστωσε επίσης ότι ο συνολικός χρόνος που αφιέρωναν για φαγητό ήταν μεγαλύτερος τις ημέρες που έβλεπαν ταυτόχρονα τηλεόραση και έτρωγαν ταυτόχρονα, σε σύγκριση με τις ημέρες που έτρωγαν χωρίς ταυτόχρονη παρακολούθηση τηλεόρασης, γεγονός που, όπως λέει, υποδηλώνει ότι δεν συνειδητοποιούσαν πόσο έτρωγαν επειδή ήταν αφηρημένοι.

Τα ίδια τα ευρήματα δεν δείχνουν ότι οι άνθρωποι έτρωγαν περισσότερο, απαραίτητα, ή τι ακριβώς φαγητό έτρωγαν, καθώς το μόνο που κατέγραψαν ήταν η διάρκεια του χρόνου που αφιέρωναν στο φαγητό. Βέβαια, καθώς τα αποτελέσματα είναι αυτοαναφορικά, αν οι άνθρωποι χάνονταν σε μια ιδιαίτερα καλή πλοκή, μπορεί και να μην θυμόντουσαν απλώς για πόση ώρα έτρωγαν.

Όμως, λέει η Alblas, υπάρχουν υπάρχουσες έρευνες που δείχνουν ότι ο χρόνος που ξοδεύτηκε για φαγητό συσχετίζεται με την κατανάλωση περισσότερων θερμίδων.

«Και η εργαστηριακή έρευνα δείχνει ότι η απόσπαση της προσοχής οδηγεί σε αυξημένη πρόσληψη τροφής, οπότε όλα τα στοιχεία μαζί δείχνουν ότι η απόσπαση της προσοχής παίζει σημαντικό ρόλο όταν τρώμε μπροστά στην τηλεόραση», λέει.

Διαβασε ακομα

Όρχεις τίγρη και λειρί κόκορα: Τα αφροδισιακά φαγητά των αυτοκρατόρων στην Απαγορευμένη Πόλη

Ένας άλλος λόγος για τον οποίο μπορεί να τρώμε περισσότερο όταν βλέπουμε τηλεόραση είναι επειδή το φαγητό μπορεί να μην έχει την ίδια γεύση όπως όταν δίνουμε μεγαλύτερη προσοχή σε αυτό που τρώμε. Αυτό συμβαίνει επειδή μπορεί να μην παίρνουμε τόση ικανοποίηση από το φαγητό όταν είμαστε αφηρημένοι, λέει η Floor van Meer, ερευνήτρια επιστήμης δεδομένων στο Wageningen Food Safety Research στην Ολλανδία, η οποία διερεύνησε το «αφηρημένο φαγητό» ενώ εργαζόταν στο τμήμα κοινωνικής, οργανωτικής και οικονομικής ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Leiden στην Ολλανδία.

Ως νευροεπιστήμονας, η van Meer έχει διεξάγει πολυάριθμες μελέτες σχετικά με τη δραστηριότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου όταν τρώμε ενώ είμαστε αφηρημένοι. Σε μια μελέτη, στην οποία ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να απομνημονεύσουν είτε έναν μικρό, είτε έναν μεγάλο αριθμό ενώ έτρωγαν, εκείνοι που προσπάθησαν να απομνημονεύσουν μεγαλύτερους αριθμούς, ανέφεραν ότι το φαγητό τους είχε λιγότερο γλυκιά γεύση.

Η Van Meer μπόρεσε επίσης να δει λιγότερη δραστηριότητα στα μέρη του εγκεφάλου τους που σχετίζονται με την αντίληψη της γεύσης.

«Αν δεν γεύεστε το φαγητό με τον ίδιο τρόπο, μπορεί να μην είστε τόσο ικανοποιημένοι και είναι πιο πιθανό να τσιμπήσετε νωρίτερα μετά», λέει.

(Υπάρχει και μια άλλη πλευρά σε αυτό, λέει η van Meer- η τηλεόραση μπορεί να είναι ένας καλός τρόπος για να τρώνε τα λαχανικά τους τα παιδιά, αν δεν τους αρέσει η γεύση τους).

Διαβασε ακομα

Στα φιλόξενα Paladares της Κούβας τρως και πίνεις «σαν στο σπίτι σου»

Υπάρχει μια θεωρία ότι οι άνθρωποι προσπαθούν πάντα να επιτύχουν έναν «ηδονικό στόχο», λέει. Αυτό σημαίνει ότι περιμένουμε να πάρουμε μια συγκεκριμένη ποσότητα ευχαρίστησης κατά τη διάρκεια μιας δεδομένης ημέρας ή δραστηριότητας, και αν δεν την πετύχουμε, την αναζητούμε αλλού.

Αν ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες, μπορεί να φάμε περισσότερο για να το αντισταθμίσουμε.

Η συναισθηματική μας κατάσταση παίζει επίσης μεγάλο ρόλο στη διατροφική μας συμπεριφορά και υπάρχουν κάποιες έρευνες που δείχνουν ότι μπορεί να επιλέγουμε λιγότερο «ηδονικά» τρόφιμα, όπως σοκολάτα ή βουτυρένιο ποπ κορν, αν παρακολουθούμε κάτι που μας κάνει χαρούμενους σε σύγκριση με κάτι που μας κάνει λυπημένους.

Τι τρώμε ενώ βλέπουμε τηλεόραση;

Έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι η έκθεση σε διαφημίσεις τροφίμων μπορεί επίσης να κάνει τους ανθρώπους να τρώνε γενικότερα. Αυτό όμως που απασχολεί περισσότερο τους ερευνητές είναι η συσχέτιση μεταξύ των διαφημίσεων τροφίμων και της κατανάλωσης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων (UFPs), η οποία έχει συνδεθεί με την παχυσαρκία και άλλες ασθένειες, συμπεριλαμβανομένων των καρδιακών παθήσεων.

«Τα στοιχεία δείχνουν ότι ακόμη και η σύντομη έκθεση σε διαφημίσεις τροφίμων μπορεί να κάνει τα παιδιά να επιλέγουν περισσότερο τα διαφημιζόμενα τρόφιμα, ενώ η επαναλαμβανόμενη έκθεση ενισχύει αυτή την προτίμηση», λέει η Fernanda Rauber, ερευνήτρια στο Κέντρο Επιδημιολογικών Ερευνών για τη Διατροφή και την Υγεία στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο στη Βραζιλία. Η ίδια διαπίστωσε ότι τα παιδιά είναι πιο πιθανό να τρώνε υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα παρά ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα όταν παρακολουθούν τηλεόραση.

Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα θεωρούνται συχνά πιο βολικά για να τα τρώνε ενώ παρακολουθούν τηλεόραση, λέει η ίδια. Αλλά η αυξημένη έκθεση σε διαφημίσεις για αυτούς τους τύπους τροφίμων έχει επίσης συνδεθεί με αυξημένη κατανάλωση. Οι επιπτώσεις φαίνεται να είναι εντονότερες αν τα παιδιά είναι ήδη παχύσαρκα, ίσως επειδή έχουν αυξημένη ευαισθησία στις διαφημίσεις τροφίμων.

Διαβασε ακομα

Τα τρως κάθε μέρα και μπορεί να σε σκοτώσουν. Είναι ο νέος επικίνδυνος εθισμός

Κι ενώ τα οικογενειακά γεύματα συνδέονται συνήθως με την κατανάλωση περισσότερων φρούτων και λαχανικών, η Rauber διαπίστωσε επίσης ότι τα παιδιά τρώνε περισσότερα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα αν τρώνε ενώ βλέπουν τηλεόραση με την οικογένεια.

«Σε αυτό το σενάριο, τα όποια αντιληπτά οφέλη των οικογενειακών γευμάτων που παρατηρήθηκαν σε άλλες έρευνες επισκιάστηκαν από τον αρνητικό αντίκτυπο της λειτουργίας της τηλεόρασης κατά τη διάρκεια των γευμάτων», λέει η Rauber. «Αυτό υπογραμμίζει την πολύπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ των διατροφικών συνηθειών και των περιβαλλοντικών επιδράσεων και υπογραμμίζει την ανάγκη για περαιτέρω έρευνα προκειμένου να κατανοήσουμε ολοκληρωμένα αυτές τις δυναμικές».

Οι άλλες πλευρές της διάσπασης της προσοχής

Η σχέση μεταξύ της παρακολούθησης τηλεόρασης και του φαγητού είναι πολύπλοκη, ακόμη και όταν πρόκειται για τις επιπτώσεις της διάσπασης της προσοχής και μόνο. Οι έρευνες δείχνουν επίσης ότι η απόσπαση της προσοχής μπορεί να μας οδηγήσει στο να τρώμε λιγότερο – ή και καθόλου, λέει η van Meer.

Για παράδειγμα, η van Meer λέει ότι ορισμένα δημοτικά σχολεία στην Ολλανδία αποφάσισαν να συντομεύσουν τη σχολική ημέρα και οι μαθητές να τρώνε μεσημεριανό γεύμα ενώ η διδασκαλία συνεχίζεται.

Η διδασκαλία κατά τη διάρκεια του γεύματος τείνει να είναι πιο παθητική, οπότε διαβάζουν στους μαθητές ή βάζουν ένα εκπαιδευτικό βίντεο, λέει η van Meer. Αλλά, προσθέτει, πολλοί γονείς διαπιστώνουν ότι τα παιδιά τους επιστρέφουν στο τέλος της ημέρας στο σπίτι με γεμάτα κουτιά μεσημεριανού, γεγονός που υποδηλώνει ότι ήταν πολύ αφηρημένα για να φάνε τόσο πολύ.

Το φαινόμενο αυτό έχει διαπιστωθεί και σε έρευνες με ενήλικες. Σε μια μελέτη, οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν δύο επεισόδια της δημοφιλούς αμερικανικής κωμικής σειράς Friends. Η μία ομάδα παρακολούθησε το ίδιο επεισόδιο δύο φορές και η άλλη ομάδα παρακολούθησε δύο διαφορετικά επεισόδια. Κατά τη διάρκεια του δεύτερου επεισοδίου, και στις δύο ομάδες προσφέρθηκαν διαφορετικά σνακ.

Διαβασε ακομα

Η κατανάλωση περισσότερων υπερεπεξεργασμένων τροφών συνδέεται με γνωστική παρακμή και εγκεφαλικό

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όσοι παρακολούθησαν το ίδιο επεισόδιο δύο φορές έφαγαν 211 θερμίδες επιπλέον σε σύγκριση με την ομάδα που παρακολούθησε δύο διαφορετικά επεισόδια. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι ήταν λιγότερο αφηρημένοι, λέει ο Dick Stevenson, καθηγητής ψυχολογικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Macquarie στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας.

Με άλλα λόγια, αν το τηλεοπτικό πρόγραμμα που παρακολουθούμε είναι αρκετά ελκυστικό, μπορεί να ξεχάσουμε να φάμε το φαγητό που έχουμε μπροστά μας. Όταν όμως η τηλεόραση μας κάνει να νιώθουμε πλήξη, μπορεί να τρώμε περισσότερο.

Σε μια άλλη μικρή μελέτη, οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν στην τηλεόραση μια «βαρετή» διάλεξη για την τέχνη ή μια «συναρπαστική» τηλεοπτική σειρά – ή τίποτα απολύτως – και τους προσφέρθηκαν σνακ χαμηλής θερμιδικής αξίας (σταφύλια) και υψηλής θερμιδικής αξίας (σοκολάτα). Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η βαρετή διάλεξη για την τέχνη ενθάρρυνε τους συμμετέχοντες να τρώνε συνολικά περισσότερο, ενώ η ελκυστική τηλεοπτική σειρά λιγότερο, σε σχέση με την ομάδα ελέγχου που δεν παρακολουθούσε καθόλου τηλεόραση.

Με άλλα λόγια – όσο περισσότερο βαριόταν, τόσο περισσότερο έτρωγαν. Είναι ενδιαφέρον, ωστόσο, ότι η κύρια αλλαγή στην κατανάλωση ήταν στον αριθμό των σταφυλιών που έφαγαν, ενώ η ποσότητα της σοκολάτας παρέμεινε σε γενικές γραμμές η ίδια.

Διαβασε ακομα

Πώς έφτασε το αβοκάντο να απειλεί τον πλανήτη

Θα πρέπει λοιπόν να αποφεύγουμε να τρώμε ενώ βλέπουμε τηλεόραση;

Υπάρχουν διάφορες θεωρίες που διέπουν το γιατί μπορεί να τρώμε περισσότερο όταν τρώμε μπροστά στην τηλεόραση. Αλλά η αξιόπιστη έρευνα σε αυτόν τον τομέα αντιμετωπίζει αρκετές προκλήσεις.

Οι ερευνητές βασίζονται συχνά στα ημερολόγια διατροφής των ανθρώπων και στην παρακολούθηση της τηλεοπτικής τους συμπεριφοράς, αλλά οι άνθρωποι συχνά υποτιμούν την κατανάλωση ανθυγιεινών τροφίμων, λέει η Rauber.

Στη μελέτη της Alblas τουλάχιστον, οι συμμετέχοντες από τους οποίους πήρε στοιχεία κατέγραφαν κάθε δραστηριότητα στην καθημερινή τους ζωή, οπότε δεν θα είχαν ιδιαίτερη συνείδηση της καταγραφής της κατανάλωσης φαγητού ή της παρακολούθησης τηλεόρασης.

Οι ερευνητές μελετούν επίσης ανθρώπους που τρώνε και βλέπουν τηλεόραση σε εργαστηριακές συνθήκες. Αλλά η φύση της παρακολούθησης τηλεόρασης σημαίνει ότι συνήθως χαλαρώνουμε στο σπίτι, οπότε η προσπάθεια να αναπαραστήσουμε κάτι τέτοιο σε ένα εργαστήριο μπορεί να είναι δύσκολη.

«Οι μέθοδοι άμεσης παρατήρησης μπορεί να εισάγουν την προκατάληψη της αλλαγής συμπεριφοράς, όπου οι συμμετέχοντες τροποποιούν τις διατροφικές τους συνήθειες γνωρίζοντας ότι παρακολουθούνται», λέει η Rauber.

Χρειάζεται περισσότερη έρευνα σε πραγματικές συνθήκες, υποστηρίζει η Alblas, επειδή οι διατροφικές μας συμπεριφορές – και όσα τις επηρεάζουν – είναι τόσο πολύπλοκες.

«Γνωρίζουμε μερικούς από τους τρόπους με τους οποίους η τηλεόραση επηρεάζει την πρόσληψη τροφής, αλλά υπάρχουν πολλές διαδρομές και πράγματα που δεν γνωρίζουμε και πρέπει να κατανοηθούν καλύτερα», λέει.

Το πόσο επηρεάζει η τηλεόραση την πρόσληψη τροφής εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του είδους του περιεχομένου που παρακολουθούμε, λέει ο Stevenson. Μπορεί να αλλάξει τη διάθεσή μας, αλλά και να μας επηρεάσει με ασυνείδητους τρόπους – όπως για παράδειγμα, αν ένας χαρακτήρας τρώει στην οθόνη, μπορεί να νιώσουμε κι εμείς την ανάγκη να φάμε μαζί του. Ο ρυθμός του προγράμματος μπορεί επίσης να κάνει τη διαφορά – σύμφωνα με μια μελέτη, οι ταινίες δράσης μπορούν να μας ωθήσουν να φάμε περισσότερο από ό,τι η παρακολούθηση μιας εκπομπής με συνεντεύξεις.

Διαβασε ακομα

Αυτά που βάζεις στο στόμα σου μπορεί να σε σκοτώσουν πριν την ώρα σου

Και φυσικά, το φαγητό που έχουμε στη διάθεσή μας και το πόσο εύγευστο είναι, είναι επίσης σημαντικό, μαζί με το πόσο παρορμητικοί είμαστε με το φαγητό.

Επίσης, η διάσπαση της προσοχής είναι επίσης πολύπλοκη. Η παρακολούθηση τηλεόρασης μπορεί να μην αποσπά την προσοχή μας περισσότερο – και επομένως να μην είναι πιο πιθανό να μας κάνει να τρώμε περισσότερο – σε σύγκριση με άλλες δραστηριότητες που κάνουμε ενώ τρώμε.

Μια ανάλυση μελετών, για παράδειγμα, διαπίστωσε ότι υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία που υποδηλώνουν ότι τρώμε περισσότερο όταν βλέπουμε τηλεόραση σε σύγκριση με το να κάνουμε άλλα πράγματα, όπως το διάβασμα, τα βιντεοπαιχνίδια ή το φαγητό με φίλους.

Οι έρευνες δείχνουν ότι η διατροφική μας συμπεριφορά είναι περίπλοκη και είναι σχεδόν αδύνατο να την ξεδιαλύνουμε πλήρως. Σίγουρα, υπάρχει κάτι περισσότερο στο «τηλεοπτικό δείπνο» από απλά επεξεργασμένα, υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και αλάτι έτοιμα τρόφιμα. Έτσι, αν πρόκειται να καθίσεις να φας μια πιο υγιεινή επιλογή, ίσως αξίζει να σκεφτείς αν τελικά θέλεις πραγματικά να πιάσεις το τηλεκοντρόλ.

Με πληροφορίες από BBC