Πηγή: Freepik
Μεγέθυνση κειμένου
Νέα δεδομένα δείχνουν ότι το γήρας είναι περισσότερο ένα κοινωνικό κατασκεύασμα παρά μια αντικειμενική βιολογική πραγματικότητα
Αν η μεγαλύτερη ανησυχία σου για το μέλλον είναι ότι αναπόφευκτα θα γεράσεις, η εξαιρετικά κερδοφόρα βιομηχανία της αντιγήρανσης, η οποία αποτιμάται στα 40 δισεκατομμύρια δολάρια, έρχεται να σε καθησυχάσει: Μπορεί χρόνο με τον χρόνο να προστίθεται άλλο ένα κεράκι στην τούρτα γενεθλίων σου, αλλά εσύ θα δείχνεις όλο και νεότερος – κάτι σαν Μπέντζαμιν Μπάτον.
Αντιγηραντικές κρέμες, μπότοξ, λέιζερ, υαλουρονικά και νήματα είναι στη διάθεσή σου – με το αζημίωτο φυσικά – και μπορούν να εξαλείψουν κάθε ζάρα και ρυτίδα έκφρασης που, στον καθρέφτη του μυαλού σου (κυρίως), αλλά και σε αυτόν στο μπάνιο σου σε κάνουν να νιώθεις ότι δείχνεις πολύ μεγαλύτερος από την ηλικία σου.
Μια άκρως κερδοφόρα βιομηχανία
Η αγορά αντιγήρανσης, εξάλλου, στηρίζεται στις ανασφάλειές μας και, κάπως έτσι, εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 60 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2032. Καλά να ‘σαι να ξοδεύεις και οι επιστήμονες ακόμα καλύτερα για να εφευρίσκουν νέους τρόπους να δείχνεις πέντε, δέκα – γιατί όχι – και δεκαπέντε χρόνια νεότερος.
H διαδικασία της φυσιολογικής γήρανσης στην εποχή μας είναι κάτι σαν «αμαρτία» που πρέπει πάση θυσία να εξαλειφθεί από την κοινωνία
Δεδομένου ότι η διαδικασία της φυσιολογικής γήρανσης στην εποχή μας είναι κάτι σαν «αμαρτία» που πρέπει πάση θυσία να εξαλειφθεί από την κοινωνία, οι ειδικοί είναι για άλλη μία φορά καθησυχαστικοί: Σύμφωνα με έρευνες, δεν υπάρχει σαφές βιολογικό σημείο καμπής που να σηματοδοτεί τη μετάβαση από τη μέση στην προχωρημένη ηλικία, λέει ο Eric Verdin, διευθύνων σύμβουλος ενός Ινστιτούτου Αντιγήρανσης στην Καλιφόρνια.
Για τον Verdin, όπως και για πολλούς άλλους επιστήμονες, οι άνθρωποι μεγαλώνουν με διαφορετικό τρόπο και έτσι, η μόνη ηλικία που θα πρέπει να σε απασχολεί είναι η βιολογική, δηλαδή πόσο «ηλικιωμένοι» νιώθουν και είναι οι ιστοί και τα κύτταρά σου.
Η αλήθεια είναι πως, και σε αυτή την περίπτωση, οι νεότερες γενιές έχουν το πλεονέκτημα: Πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Psychology and Aging δείχνει ότι η ηλικία στην οποία κάποιος θεωρείται γέρος μετατοπίζεται όλο και πιο πάνω.
Οι μεσήλικες και οι «ηλικιωμένοι» αισθάνονται πλέον πιο νέοι από ποτέ – και σίγουρα δείχνουν και είναι νεότεροι απ’ ό,τι οι άνθρωποι αντίστοιχης ηλικίας πριν από 10 και 20 χρόνια, σύμφωνα με τη μελέτη με επικεφαλής τον Markus Wettstein, ερευνητή στο Πανεπιστήμιο Humboldt στο Βερολίνο. Οι άνθρωποι, εξάλλου, ζουν περισσότερο, γεγονός που εξηγεί – εν μέρει – αυτή την τάση.
Ωστόσο, τα ευρήματα μπορεί επίσης να αντανακλούν τις ζοφερές απόψεις για τη γήρανση, ιδίως στο δυτικό ημισφαίριο. «Οι άνθρωποι αναβάλλουν τα γηρατειά, καθώς δεν θέλουν να εισέλθουν σε αυτή την μάλλον ανεπιθύμητη φάση της ζωής», λέει ο Wettstein.
Η ιστορία του γήρατος
Για μεγάλο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, η ικανότητα ενός ατόμου να ολοκληρώνει εργασίες ή να συνεισφέρει στην οικογένεια και την κοινότητά του διαμόρφωνε την αντίληψη για τα γηρατειά.
Σε όλο το δυτικό ημισφαίριο στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, η συνταξιοδότηση σηματοδοτούσε την περίοδο κατά την οποία η προσοχή μετατοπιζόταν στη χρονολογική ηλικία ενός ατόμου και όχι στις ικανότητές του.
Ο μέσος όρος ηλικίας συνταξιοδότησης στον κόσμο είναι πλέον τα 65 χρόνια, με τον αριθμό αυτό στη χώρα μας να αγγίζει τα 67. Σε όλους τους τομείς, η γήρανση είναι ο ισχυρότερος παράγοντας κινδύνου για τις περισσότερες μη μεταδοτικές ασθένειες, όπως ο καρκίνος, ο διαβήτης και το Αλτσχάιμερ.
Ωστόσο, η χρονολογική ηλικία μπορεί να μην είναι καλός δείκτης για τον ορισμό του γήρατος, αναφέρει νέα μελέτη. Αντίθετα, τα άτομα μπορεί να εισέρχονται στα γηρατειά σε διαφορετικές ηλικίας, ανάλογα με τις δικές τους αντιλήψεις.
Και η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν θέλει να είναι γέρος, ειδικά καθώς τα στερεότυπα για τη γήρανση έχουν οδηγήσει, τα τελευταία χρόνια, σε αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν «παγκόσμια κρίση ηλικιακής συμπεριφοράς».
Ο ηλικιακός ρατσισμός και η ψυχική υγεία
Ο ηλικιακός ρατσισμός, ο οποίος μπορεί να εκφράζεται «διακριτικά», όπως στην περίπτωση πρόσληψης ενός νεότερου υποψηφίου ή «κραυγαλέα», όπως όταν νεότερα άτομα απευθύνονται με εμφανή έλλειψη σεβασμού απέναντι στα μεγαλύτερης ηλικίας, οδηγεί σε κοινωνική απομόνωση, κακή υγεία, ακόμη και σε πρόωρο θάνατο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ).
«Οι αρνητικές πεποιθήσεις για την ηλικία μπορούν να οδηγήσουν σε χειρότερη σωματική, ψυχική και γνωστική υγεία», λέει η Becca Levy, καθηγήτρια επιδημιολογίας και ψυχολογίας στο Γέιλ, «ενώ οι θετικές επιφέρουν καλύτερη υγεία».
«Η γήρανση χρωματίζεται από την κουλτούρα», λέει ο Verdin. «Στον δυτικό κόσμο εκτιμάται η νεότητα, αλλά στους ανατολικούς πολιτισμούς, όπως η Κίνα και η Κορέα, τα γηρατειά συνδέονται με τη σοφία και θεωρούνται αρετή».
Πότε τελικά ξεκινά το γήρας;
Τον τελευταίο αιώνα, το επιστημονικό ενδιαφέρον για τη γήρανση έχει αυξηθεί κατακόρυφα. Επενδυτές και κρατικοί χρηματοδότες έχουν ρίξει δισεκατομμύρια στην έρευνα για τη μακροζωία, οδηγώντας σε νέες ανακαλύψεις σχετικά με τη διαδικασία της γήρανσης.
Τα κύτταρα μπορούν πλέον να επαναπρογραμματιστούν για να αποκαταστήσουν ξανά νεανική λειτουργία. Νέα φάρμακα μπορούν να εξαλείψουν τα γερασμένα κύτταρα που οδηγούν σε φλεγμονές. Διατροφικές παρεμβάσεις, όπως η διαλειμματική νηστεία και ο θερμιδικός περιορισμός, μπορούν αποδεδειγμένα να παρατείνουν τη ζωή.
H γήρανση αποτελεί μια πολυπαραγοντική διαδικασία που χαρακτηρίζεται από τη συσσώρευση βλαβών και εκφυλισμού σε όλες τις φυσιολογικές οδούς
Παρά την πρόοδο, ωστόσο, οι επιστήμονες εξακολουθούν να αμφιταλαντεύονται για το τι είναι η γήρανση και πότε αρχίζει. Πρώτα-πρώτα, δεν υπάρχει ένας οριστικός τρόπος για τη μέτρησή της. Το σώμα μπορεί να γερνάει πιο γρήγορα ή πιο αργά, ανάλογα με το τι έχει συμβεί κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου.
Επιπλέον, ορισμένα σημαντικά γεγονότα, όπως στρεσογόνοι παράγοντες ή χρόνιες ασθένειες, μπορούν να γεράσουν έναν άνθρωπο πολύ πιο γρήγορα, επιταχύνοντας έτσι τη βιολογική του ηλικία.
Τέλος, ορισμένα φυσιολογικά φαινόμενα, όπως η εφηβεία και η εμμηνόπαυση, αποτελούν ορόσημα στην πορεία της ζωής. Έτσι, η γήρανση αποτελεί μια πολυπαραγοντική διαδικασία που χαρακτηρίζεται από τη συσσώρευση βλαβών και εκφυλισμού σε όλες τις φυσιολογικές οδούς. Αυτή η αλυσιδωτή φθορά τελικά διαταράσσει τη φυσιολογική λειτουργία των κυττάρων και των ιστών.
«Η γήρανση δεν είναι κάτι που συμβαίνει απότομα»
Τα τελευταία 30 χρόνια, οι επιστήμονες αναζητούν διακριτές μετρήσεις που αντιπροσωπεύουν με ακρίβεια τη βιολογική ηλικία ενός ατόμου. Ορισμένοι παράγοντες, όπως η σωματική ικανότητα, το προφίλ των λιπιδίων και η βλάβη του DNA, έχουν επισημανθεί ως πιθανοί βιοδείκτες.
Επί του παρόντος, ωστόσο, δεν υπάρχει ακόμη κανένα «χρυσό εργαλείο» για την αξιολόγηση της υγιούς γήρανσης. «Η γήρανση δεν είναι κάτι που συμβαίνει απότομα», λέει ο Verdin. «Είναι μια συνέχεια, γεγονός που καθιστά δύσκολο τον ορισμό της».
Παρ’ όλα αυτά, ο καθένας γερνάει με διαφορετικό τρόπο και κάποιοι ζουν πολύ και ευημερούν. Αυτοί οι λεγόμενοι “superagers”, οι οποίοι παραμένουν σχετικά νεανικοί και υγιείς πολύ μετά την ηλικία των 70 ετών, έχουν γοητεύσει τους επιστήμονες.
Μελετώντας τους, ο Verdin και άλλοι ερευνητές που ασχολούνται με τη γήρανση ελπίζουν να αυξήσουν το healthspan των non-superagers, δηλαδή το χρονικό διάστημα που ζουν χωρίς χρόνιες ασθένειες.
Μέχρι το 2050, 1 στους 3 ανθρώπους στον κόσμο θα είναι 60 ετών και άνω, μια δημογραφική μεταβολή που καθιστά την έρευνα αυτή πιο επιτακτική από ποτέ.
«Ελπίζω ότι το έργο μας θα μας επιτρέψει να δώσουμε στους ανθρώπους επιπλέον χρόνια υγιούς ζωής», λέει ο Verdin, «και επομένως να αλλάξουμε τις δημόσιες αντιλήψεις και να κάνουμε τους ανθρώπους να αισθάνονται λιγότερο αρνητικά» για το γεγονός ότι μεγαλώνουν.
Με πληροφορίες από National Geographic
Νεοτερα
