Η 4η Μαρτίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παχυσαρκίας: με περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο ενήλικες και παιδιά σε όλο τον κόσμο να είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε το 2024 στο περιοδικό The Lancet – αριθμός που αναμένεται να διπλασιαστεί έως το 2035 – η ανάγκη για άμεση δράση είναι πιο επιτακτική από ποτέ.

Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερες καμπάνιες κατακλύζουν τα μέσα ενημέρωσης και, κυρίως τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, κατά του body shaming και υπέρ της αποδοχής όλων των σωματότυπων – ανεξαρτήτως βάρους, ύψους ή σωματοδομής.

Η παχυσαρκία, ωστόσο, δεν έχει να κάνει με την αισθητική αφού αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα δημόσιας υγείας και κορυφαίο παράγοντα κινδύνου για διάφορες παθήσεις – ενώ πέρα από τις ενοχές, την ντροπή και τη γενικότερη συναισθηματική επιβάρυνση που συνοδεύει, για ορισμένους, η αύξηση του βάρους τους, υπάρχουν κι εκείνοι που δεν μπορούν να απολαύσουν ακόμα και τις πιο απλές στιγμές και των οποίων η καθημερινότητα αποτελεί πραγματικό εφιάλτη…

Οι κύριοι παράγοντες

Η παχυσαρκία αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της σύγχρονης εποχής, καθώς αυξάνει τον κίνδυνο για σοβαρές ασθένειες, όπως ο διαβήτης τύπου 2, καρδιαγγειακές παθήσεις και ορισμένες μορφές καρκίνου. Πρόκειται, μάλιστα, για ένα πολυπαραγοντικό ζήτημα, το οποίο δεν σχετίζεται μόνο με την κατανάλωση θερμίδων.

Οι κύριοι παράγοντες περιλαμβάνουν:

  • Ανθυγιεινή διατροφή (υπερκατανάλωση επεξεργασμένων τροφών, ζάχαρης και κορεσμένων λιπαρών)
  • Έλλειψη σωματικής δραστηριότητας (καθιστική ζωή, μειωμένη φυσική άσκηση)
  • Γενετική προδιάθεση (οικογενειακό ιστορικό παχυσαρκίας)
  • Ψυχολογικοί παράγοντες (άγχος, κατάθλιψη, συναισθηματική υπερφαγία)
  • Ορμονικές διαταραχές (υποθυρεοειδισμός, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών)
  • Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες (περιορισμένη πρόσβαση σε υγιεινά τρόφιμα, υψηλό κόστος διατροφής)

Πάνω από τους μισούς Έλληνες είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι

Η πολυπαραγοντική φύση της παχυσαρκίας επιτάσσει διεπιστημονική, διατομεακή και συνεργατική προσέγγιση για την πρόληψη και την αντιμετώπισή της, λένε οι ειδικοί.

Κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου για την Αντιμετώπιση της Επιδημίας της Παχυσαρκίας τον Οκτώβριο του 2024, η Καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Ε.Κ.Π.Α., Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, παρουσίασε δεδομένα για την παχυσαρκία στην Ελλάδα, αναφέροντας πως, σύμφωνα με στοιχεία του 2019, το 58% του ελληνικού πληθυσμού πάσχει από υπερβαρότητα ή παχυσαρκία – η οποία εκτιμάται πως οδηγεί σε μείωση του προσδόκιμου ζωής κατά 7 περίπου έτη.

Επιπλέον, η Αριάδνη Καπετανάκη, αναπληρώτρια Καθηγήτρια Μάρκετινγκ στο Πανεπιστήμιο του York του Ηνωμένου Βασιλείου, υποστήριξε πως το γεγονός ότι καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν έχει καταφέρει να διακόψει την αύξηση των επιπέδων της παχυσαρκίας, σύμφωνα με τον στόχο που έχει τεθεί από τον Π.Ο.Υ. για το 2025, οφείλεται στο ότι δεν λαμβάνεται υπόψη πως στην πραγματικότητα, σήμερα, αντιμετωπίζουμε μία παγκόσμια συνδημία διατροφικής ανασφάλειας, κλιματικής αλλαγής και παχυσαρκίας.

Τα τρία αυτά προβλήματα, μάλιστα, έχουν κοινές αιτίες και απαιτούν κοινές δράσεις σε διεθνές επίπεδο και συνεργασία κυβερνήσεων, εταιρειών και πολιτών.

Πρόληψη και επιμόρφωση

Επιπλέον, ιδιαίτερο βάρος για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας πρέπει να δοθεί, όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί, στην πρόληψη, αλλά και την επιμόρφωση του πληθυσμού – και ειδικά των παιδιών, με την έκδοση Εθνικών Διατροφικών Οδηγών για συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού, τη διάδοση των υγιεινών τροφών στους παιδικούς σταθμούς και τα σχολεία, τη νομοθέτηση αναφορικά με τη διάθεση τροφίμων στα κυλικεία και τους χώρους εστίασης εντός των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, καθώς και την έκδοση εκπαιδευτικού υλικού για την αγωγή υγείας, αλλά και για τη μεσογειακή διατροφή, τη διατροφή της θηλάζουσας μητέρας κ.ο.κ.

Ταυτόχρονα, η Μαγδαληνή Μπριστιάνου, Παθολόγος-Διαβητολόγος, Διευθύντρια Παθολογικής Κλινικής, Υπεύθυνη Ιατρείου Διαβητικού ποδιού, Γ.Ν. Λαμίας, στην ομιλία της με θέμα «Διαχείριση της παχυσαρκίας στη Ελλάδα – Χαρτογράφηση των ελλειμάτων», περιέγραψε τις συνθήκες που ευνοούν τα αυξημένα ποσοστά παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας και παχυσαρκίας των ενηλίκων στην Ελλάδα.

«Το 50% των ανθρώπων δεν τρώει φρούτα και λαχανικά, έχει εγκαταλείψει τη μεσογειακή διατροφή και προτιμά τα αναψυκτικά από το νερό», ανέφερε, προτείνοντας να αναπτυχθούν καμπάνιες ενημέρωσης για τη σημασία του αυξημένου βάρους, με έμφαση στην υγιεινή διατροφή και τη φυσική δραστηριότητα.

Στοπ στις στερητικές δίαιτες

Για την Άννα Γαβριέλη, PhD, Διαιτολόγο-Διατροφολόγο, οι στερητικές δίαιτες είναι ένας από τους λόγους που πολλοί εγκαταλείπουν την προσπάθεια και γι’ αυτό δεν προτείνονται πια ως μέσο για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα της παχυσαρκίας.

«Όταν μπαίνουμε για μεγάλο χρονικό διάστημα σε μία στερητική δίαιτα και το σώμα αρχίσει να χάνει γρήγορα από τις αποθήκες της ενέργειάς του, τότε ο οργανισμός μπαίνει σε “κατάσταση συναγερμού” και προσπαθεί να σταματήσει τη γρήγορη απώλεια», σημειώνει η διατροφολόγος, μιλώντας στο pride.gr.

«Αυξάνεται η όρεξη και μειώνεται ο μεταβολικός ρυθμός, με αποτέλεσμα να δυσκολευόμαστε να χάσουμε βάρος και να αναζητούμε φαγητό για να αποκατασταθούν οι αποθήκες ενέργειάς μας».

Επιπλέον, ακόμα και ψυχολογικά υπάρχουν μηχανισμοί αντιστάθμισης αφού, όταν κάτι θεωρείται «απαγορευμένο», μας κάνει να το «λαχταράμε».

«Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, όταν σταματήσει ο περιορισμός, να πέφτουμε “με τα μούτρα” στα τρόφιμα που έχουμε στερηθεί, κάτι το οποίο μπορεί να συμβάλει στην επαναπρόσληψη  του βάρους που χάσαμε», λέει η Δρ. Γαβριέλη.

Έχει σημασία πότε τρώμε;

Όπως αναφέρει η Δρ. Γαβριέλη, υπάρχει ένας τομέας που λέγεται «χρονοδιατροφή» και έχει να κάνει με τον κιρκάδιο ρυθμό και τις ώρες των γευμάτων. «Είναι σημαντικό να έχουμε μία ρουτίνα στα γεύματά μας», τονίζει.

Επιπλέον, αν και είναι κάτι που ακόμα διερευνάται, «υπάρχουν μελέτες που λένε πως ενδεχομένως έχει σημασία να τρώμε νωρίς το τελευταίο γεύμα, έτσι ώστε να είμαστε τουλάχιστον 10-12 ώρες νηστικοί / -ές μέχρι το γεύμα της επόμενης ημέρας», λέει η Δρ. Γαβριέλη.

Απαλλαγμένοι από ενοχές

Όπως και να έχει, η διατροφολόγος υποστηρίζει πως είναι πολύ σημαντικό να μην κατηγορούμε τον εαυτό μας εάν αντιμετωπίζουμε πρόβλημα με το βάρος μας, καθώς η παχυσαρκία δεν είναι επιλογή.

«Είναι σημαντικό ο αριθμός της ζυγαριάς να μη γίνεται εμμονή, αλλά να επιδιώκουμε μικρές, σταδιακές αλλαγές στις συνήθειες της διατροφής και του τρόπου ζωής μας, που μπορούμε να ενσωματώσουμε εύκολα στην καθημερινότητα μας. Αν αποκτήσουμε καλές συνήθειες διατροφής και τρόπου ζωής τότε το βάρος θα ακολουθήσει», αναφέρει η Δρ. Γαβριέλη, συμπληρώνοντας πως «είναι λογικό όταν προσπαθούμε να διαχειριστούμε ένα αυξημένο σωματικό βάρος να περνάμε από διάφορες ψυχολογικές διακυμάνσεις, αλλά πάντα μπορούν να γίνουν μικρές, σταδιακές αλλαγές προς όφελος της υγείας μας– δεν χρειάζεται να είναι κάτι τεράστιο». 

Φαρμακευτική αντιμετώπιση

Σημαντικές είναι οι εξελίξεις, τα τελευταία χρόνια, που έχουν σημειωθεί στον τομέα της φαρμακευτικής αντιμετώπισης της παχυσαρκίας: στον απόηχο της παγκόσμιας φρενίτιδας που επικρατεί με γνωστά φάρμακα, όπως το Ozempic, που εκτός από τη διαχείριση του διαβήτη έχει, ταυτόχρονα, αποδειχθεί αποτελεσματικό και στην απώλεια βάρους, νέα φάρμακα – που έχουν την έγκριση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΟΦ) – δείχνουν ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά αποτελέσματα.

Δεκάδες είναι, μάλιστα, οι φαρμακοβιομηχανίες οι οποίες αναπτύσσουν θεραπείες νέας γενιάς που στοχεύουν στη μείωση του σωματικού λίπους, διατηρώντας παράλληλα τη μυϊκή μάζα – ένα εξίσου σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν όσοι έχουν γρήγορη απώλεια βάρους.

Οι ειδικοί, ωστόσο, τονίζουν πως οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή για την παχυσαρκία πρέπει να γίνεται πάντα υπό την επίβλεψη γιατρού που έχει λάβει το ιστορικό μας και μπορεί να παρακολουθεί, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, την απώλεια κιλών και λίπους – και αυτό γιατί τα συγκεκριμένα φάρμακα ενδεχομένως να έχουν παρενέργειες, να αλληλεπιδρούν με άλλες θεραπείες ή/και να μην είναι κατάλληλα για όλους.

Επιπλέον, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ειπωθεί πως η φαρμακευτική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας πρέπει να συνοδεύεται από κατάλληλη διατροφή, αλλά και σωματική άσκηση, για την επίτευξη βέλτιστων αποτελεσμάτων.

Success Stories

Στον αγώνα για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας έχουν ριχτεί – τα τελευταία χρόνια – πολλές χώρες, οι οποίες προσπαθούν να ρίξουν τα ποσοστά παχυσαρκίας των πολιτών μέσω πολιτικών και στρατηγικών υγείας.

Η Δανία, για παράδειγμα, εισήγαγε φόρο επί των τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος (γνωστό και ως «φόρο παχυσαρκίας») το 2011 – παρόλο που η συγκεκριμένη πρακτική καταργήθηκε το 2013 λόγω αντιδράσεων, η χώρα εστίασε στην υγιεινή διατροφή και τη σωματική άσκηση, ενθαρρύνοντας τους πολίτες της να προχωρήσουν σε σημαντικές βελτιώσεις στη διατροφή τους.

Επιπλέον, στην Ιαπωνία εφάρμοσαν ένα πρόγραμμα γνωστό ως “Metabo“, το οποίο υποχρεώνει τους πολίτες ηλικίας 40-74 ετών να μετρούν την περιφέρεια της μέσης τους κάθε χρόνο, ενώ παρέχεται υποστήριξη – σε όσους το χρειάζονται – για τη μείωση του βάρος τους.

Τέλος, σε Σιγκαπούρη και Ηνωμένο Βασίλειο ακολουθούν μια σειρά πολιτικών που περιλαμβάνουν την υποχρεωτική αναγραφή διατροφικών πληροφοριών σε όλα τα τρόφιμα και τα ποτά, ενώ παράλληλα προωθείται ένας άκρως υγιεινός τρόπος ζωής μέσω της σωματικής δραστηριότητας και των προγραμμάτων δημόσιας υγείας.

Tags