Την επόμενη φορά που θα βρεθείς κάπου που δεν θα ντρέπεσαι, δοκίμασε αυτό το γρήγορο τεστ: Στάσου στο ένα πόδι με τα χέρια σου τεντωμένα στα πλάγια, φαντάσου ότι το ένα χέρι κρατάει μια πέτρα. Στη συνέχεια, το δύσκολο κομμάτι: «Πέρασε» την πέτρα πάνω από το κεφάλι σου στο άλλο σου χέρι, χωρίς να κατεβάσεις το πόδι σου, μετά πέρασε την πίσω και επανάλαβε την όλη κίνηση 10 φορές χωρίς να χάσεις την ισορροπία σου. Μην ανησυχείς αν δεν τα καταφέρνεις: Αυτό σημαίνει ότι έχεις κάτι να δουλέψεις.

Ο Dan Edwardes, ένας από τους πιο έμπειρους προπονητές του Ηνωμένου Βασιλείου στην αθλητική πειθαρχία του παρκούρ, το ονομάζει άσκηση «πέρασμα βράχου» – και λέει ότι είναι ένας από τους πιο απλούς τρόπους για να ελέγξεις την ιδιοδεκτικότητά σου, δηλαδή την αίσθηση του σώματός σου για το πού βρίσκεται στο χώρο. Μερικές φορές αναφέρεται ως η έκτη αίσθηση, η ιδιοδεκτικότητα είναι αυτό που βοηθά τους αθλητές υψηλού επιπέδου να εκτελούν πέναλτι χωρίς να κοιτάζουν τη μπάλα ή να προσανατολίζονται στον αέρα κάνοντας μια περιστροφική τούμπα. Αλλά είναι επίσης αυτό που σου επιτρέπει να αγγίζεις τη μύτη σου με κλειστά μάτια, να ανοίγεις μια πόρτα χωρίς να την σπρώχνεις πολύ δυνατά ή να προσαρμόζεις το βάδισμά σου όταν σκοντάφτεις απροσδόκητα κάπου καθώς τρέχεις στο μονοπάτι.

«Κάθε σύνθετη κινητική δεξιότητα, από το άλμα μέχρι την αναρρίχηση, απαιτεί υψηλό επίπεδο ιδιοδεκτικότητας», λέει ο Edwardes. «Σκέψου να προσθέσεις αυτές τις κινήσεις στην καθημερινή σου κινητική “δίαιτα” για να διατηρηθείς δυνατός και λειτουργικός». Ή, με άλλα λόγια, γίνεται σαφές, καθώς βελτιώνεται η κατανόησή μας γι’ αυτό, ότι η βελτίωση ή η διατήρηση της ιδιοδεκτικής μας ικανότητας είναι το κλειδί για την ποιότητα ζωής μας καθώς μεγαλώνουμε.

«Τα τελευταία πέντε χρόνια, μάθαμε πολλά για τον εγκέφαλο μέσω λειτουργικών μελετών μαγνητικής τομογραφίας, και αυτό μας επέτρεψε να κατανοήσουμε βαθύτερα ποιες περιοχές του εμπλέκονται περισσότερο στην ιδιοδεκτική επεξεργασία», λέει η φυσιολόγος άσκησης δρ Milica McDowell. «Η έρευνα έχει εντοπίσει συγκεκριμένες νευρικές οδούς και περιοχές του εγκεφάλου, όπως η παρεγκεφαλίδα και ο σωματοαισθητικός φλοιός, που εμπλέκονται – και αυτό μας επιτρέπει να κατανοήσουμε πολύ περισσότερα για το πώς να προστατεύουμε την ιδιοδεκτικότητά μας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας».

Οι ιδιοδεκτικοί υποδοχείς είναι υποδοχείς που βρίσκονται κυρίως στους μύες, τους τένοντες και τις αρθρώσεις, οι οποίοι λειτουργούν σε συνδυασμό με τα άλλα αισθητήρια συστήματα του σώματός μας για να μας παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τις κινήσεις μας και το περιβάλλον. Αυτοί σου επιτρέπουν να αισθάνεσαι τη θέση των άκρων σου ή ακόμη και των δακτύλων σου – «Σκέψου να ανοίγεις τα δάχτυλα των ποδιών σου: Ξέρεις ότι αυτό συμβαίνει χωρίς να τα κοιτάς, σωστά;» λέει η McDowell – αλλά και να μετράς το βάρος των αντικειμένων με τα οποία αλληλεπιδράς ή να αντιλαμβάνεσαι τις αλλαγές στην επιφάνεια στην οποία περπατάς.

Μερικοί άνθρωποι φαίνεται να έχουν πιο καλά συντονισμένους ιδιοδεκτικούς υποδοχείς από άλλους, αλλά αυτό μπορεί επίσης να εξαρτάται από την εκάστοτε δραστηριότητα. Είναι δυνατόν, για παράδειγμα, να είσαι σταθερός σε μια στάση γιόγκα αλλά να έχεις κάτω του μέσου όρου συντονισμό χεριού-ματιού, ή το αντίστροφο. Είναι επίσης κάτι που μπορεί να επηρεαστεί από προβλήματα υγείας, όπως το εγκεφαλικό επεισόδιο, οι νευρολογικές διαταραχές ή ακόμη και ο διαβήτης.

Επιδεινώνεται επίσης όταν γερνάμε. «Καθώς μεγαλώνουμε, οι ιδιοδεκτικές ικανότητες μπορεί να μειωθούν, οδηγώντας σε αυξημένο κίνδυνο πτώσεων και μειωμένο συντονισμό», λέει η McDowell. «Αν παρατηρήσεις ότι τα ηλικιωμένα μέλη της οικογένειάς σου δυσκολεύονται με τις συντονισμένες κινήσεις ή τις λεπτές κινητικές εργασίες, όπως η δακτυλογράφηση ή το παιχνίδι με χαρτιά, η μείωση της ιδιοδεκτικότητας ευθύνεται τουλάχιστον εν μέρει». Όμως, το κρίσιμο είναι ότι μελέτες σε όλους, από συνταξιούχους μέχρι στρατιωτικούς, δείχνουν ότι η ιδιοδεκτικότητα μπορεί να βελτιωθεί -ή τουλάχιστον να διατηρηθεί- αν δουλευτεί, με αποτελέσματα που μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο πτώσεων ή τραυματισμών.

«Η ιδιοδεκτικότητα είναι ένα από εκείνα τα πράγματα που κανείς δεν σκέφτεται μέχρι να συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι καλός σε αυτό», λέει ο Jarlo Ilano, φυσικοθεραπευτής και διευθύνων σύμβουλος της Gold Medal Bodies. «Αλλά είναι κάτι που διαχωρίζει τους καλούς αθλητές από τους καλύτερους – ή μπορεί να είναι η διαφορά μεταξύ του να πέσεις και να σπάσεις ένα κόκαλο ή απλώς να γρατζουνίσεις λίγο τον εαυτό σου».

Πώς μπορείς λοιπόν να το βελτιώσεις; Η απλούστερη επιλογή είναι να προσθέσεις περισσότερες κινήσεις στην καθημερινότητά σου που προκαλούν την ισορροπία, τον συντονισμό χεριού-ματιού ή την αίσθηση της κίνησης – ή να αγκαλιάσεις την ευκαιρία που σου δίνεται.

«Το να στέκεσαι στο ένα πόδι ενώ πλένεις τα δόντια σου ή μιλάς στο τηλέφωνο είναι ένα από τα πιο απλά πράγματα που μπορείς να κάνεις, αλλά το να χρησιμοποιείς κινήσεις που περιλαμβάνουν το άνοιγμα, το λύγισμα ή τη στροφή είναι επίσης σημαντικό», λέει ο φυσιοθεραπευτής Calum Fraser. «Πράγματα τόσο απλά όσο η εξάσκηση κινήσεων με κλειστά μάτια μπορούν να προκαλέσουν την ιδιοδεκτικότητά σας – αναγκάζοντας το σώμα να εξαρτάται περισσότερο από εσωτερικά σήματα παρά από την οπτική ανατροφοδότηση, και ενισχύοντας τα υπεύθυνα νευρικά μονοπάτια».

Στο γυμναστήριο, η χρήση ασκήσεων με το βάρος του σώματος ή «ελεύθερων» βαρών, όπως τα kettlebells, τα βαράκια και οι αλτήρες, νικάει την προσκόλληση στα μηχανήματα. «Δοκίμασε ασκήσεις όπως οι σανίδες ή οι ανυψώσεις ποδιών, οι οποίες δίνουν έμφαση στη σταθερότητα του κορμού», λέει ο Fraser. «Οι ισχυροί πυρήνες βοηθούν στη στάση του σώματος και στις καλύτερες ικανότητες ιδιοδεκτικότητας. Ένα άλλο πράγμα που μπορείς να δοκιμάσεις -αν έχεις ήδη μια βάση δύναμης- είναι οι πλειομετρικές κινήσεις, όπως τα jump squats ή οι ασκήσεις bounding (βασικά, πηδώντας από το ένα πόδι στο άλλο, σαν να κάνεις πολύ μεγάλα βήματα), οι οποίες ενισχύουν το πόσο γρήγορα αντιδρούν οι μύες στις αλλαγές θέσης».

Ikigai

Επίσης, μια καλή ιδέα είναι οι μορφές άσκησης που χρησιμοποιούν αργές, σκόπιμες κινήσεις που δημιουργούν μια αίσθηση του πού βρίσκεται το σώμα σου στο χώρο – πρόσφατες μελέτες υποδεικνύουν ότι το πιλάτες και το τάι τσι μπορούν και τα δύο να είναι αποτελεσματικά για την οικοδόμηση της ιδιοδεκτικότητας στις περιοχές στις οποίες εστιάζουν (κορμός και πυρήνας για το πρώτο, πόδια για το δεύτερο).

Μια συστηματική ανασκόπηση μελετών σχετικά με τη σχέση της γιόγκα με την ιδιοδεκτικότητα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι χρειάζονται περισσότερες έρευνες, αλλά ο συνδυασμός ισορροπίας, σκόπιμης κίνησης και ασκήσεων με κλειστά μάτια είναι πιθανό να είναι ευεργετικός.

«Η έννοια των πέντε αισθήσεών μας αποδίδεται γενικά στον Αριστοτέλη, αν και πολύ παλαιότερα ινδουιστικά σενάρια μιλούν για αυτές τις αισθήσεις και για πολλά άλλα», λέει η Bassanti Pathak, ιδρύτρια της Pathak Yoga στο Λονδίνο.

Η Pathak διδάσκει τους μαθητές της να αξιοποιούν τις λιγότερο πολυσυζητημένες αισθήσεις, με την ιδιοδεκτικότητα να διδάσκεται και να βελτιώνεται αφήνοντας τους μαθητές να κλείνουν τα μάτια τους σε στάσεις ή σε κινήσεις όπως ο χαιρετισμός του ήλιου, αρκεί να αισθάνονται αρκετά ισορροπημένοι για να ολοκληρώσουν τις κινήσεις με ασφάλεια. «Όσο περισσότερο εξασκείσαι, τόσο πιο εύκολο γίνεται», λέει. «Είναι σίγουρα μια αίσθηση που μπορεί να βελτιωθεί. Μια μαθήτριά μου, που είναι στα 70 της, μου είπε ότι δεν θα την τρόμαζε να χάσει την όρασή της, γιατί στα μαθήματά μου παίρνει μια γεύση του πώς άλλες αισθήσεις θα αναλάβουν και θα εντείνουν την απόλαυση του κόσμου με διαφορετικό τρόπο».

Η ιδιοδεκτικότητα είναι επίσης χρήσιμη, φυσικά, για την ταχύτερη και λιγότερο προβλέψιμη κίνηση. Είναι αυτό που επιτρέπει στους βετεράνους δρομείς να τρέχουν αποτελεσματικά στη λάσπη, την άμμο και το χαλίκι, αλλά είναι επίσης αυτό που βοηθά τους δρομείς δρόμου να αποφεύγουν τους τραυματισμούς – σύμφωνα με μια πρόσφατη ανασκόπηση μελετών, οι άνθρωποι που αναλαμβάνουν ιδιοδεκτική προπόνηση υποφέρουν από λιγότερα διαστρέμματα στον αστράγαλο, είτε τα είχαν στο παρελθόν είτε όχι. Και για όποιον θέλει να το πάει λίγο παραπέρα, υπάρχουν και πιο περιπετειώδεις επιλογές.

«Σχεδόν τα πάντα στο παρκούρ απαιτούν και βελτιώνουν την ιδιοδεκτικότητα», λέει ο Edwardes. «Η τακτική προπόνηση στο παρκούρ βελτιώνει σε τεράστιο βαθμό την ικανότητά σου να πλοηγείσαι στο χώρο και να ξεπερνάς τα κινητικά καθήκοντα – από απλά, καθημερινά πράγματα όπως το να σηκώνεσαι από το πάτωμα μέχρι πιο προχωρημένα προβλήματα που μπορεί να έχεις να λύσεις, όπως το να σκαρφαλώνεις πάνω από μια πύλη, να παίζεις ένα άθλημα ή ακόμα και να αποφεύγεις ένα αυτοκίνητο όταν διασχίζεις το δρόμο».

Οι έρευνες που το επιβεβαιώνουν είναι αρκετά περιορισμένες, αλλά μια μελέτη διαπίστωσε ότι οι έμπειροι αθλητές του παρκούρ (γνωστοί και ως traceurs) είχαν καλύτερη αίσθηση της ισορροπίας με κλειστά μάτια σε σχέση με μια ομάδα ελέγχου. Και ακόμη και για τους ανθρώπους που φοβούνται πολύ το ρίσκο για να σκαρφαλώσουν σε τοίχους ή να περπατήσουν σε τεντωμένο σχοινί κατά μήκος των σιδηροτροχιών, η διαχείριση της ανισορροπίας κατά τη διάρκεια της κίνησης προκαλεί την πυροδότηση περισσότερων κινητικών νευρώνων και τον συντονισμό πολλών περισσότερων νευρομυϊκών συνδέσεων σε όλο το σώμα. «Ουσιαστικά, είναι πολύ πιο πολύπλοκο από το να ισορροπείς απλώς στο ένα πόδι και πολύ πιο «λειτουργικό» από την άποψη των αποτελεσμάτων της κίνησης», λέει ο Edwardes.

Συνοψίζοντας, λοιπόν: Η βελτίωση της ιδιοδεκτικότητάς μας έχει θετικό αντίκτυπο στην υγεία μας και στη διάρκεια ζωής μας – και φαίνεται ότι μπορεί να εξασκηθεί. Θα μειώσει την πιθανότητα πτώσης στη μετέπειτα ζωή μας, θα μας βοηθήσει να αποφύγουμε τραυματισμούς στις καθημερινές δραστηριότητες και ο βελτιωμένος συντονισμός μας βοηθά να απολαμβάνουμε την κίνηση – γεγονός που μας κάνει πιο πιθανό να συνεχίσουμε να κινούμαστε τακτικά.

Τι γίνεται όμως αν δυσκολεύεσαι ακόμη και να περάσεις μια φανταστική πέτρα πάνω από το κεφάλι σου; «Όλοι μπορούν να ωφεληθούν από το να κινούνται πιο προσεκτικά, αλλά αν έχεις κακή ιδιοδεκτικότητα, είναι ακόμη πιο σημαντικό», λέει ο Ilano. «Το να είσαι παρών στο σώμα σου και να δίνεις προσοχή στις κινήσεις σου και στο περιβάλλον σου σημαίνει λιγότερα ατυχήματα και καλύτερη επιτυχία με όποιες δεξιότητες προσπαθείς να μάθεις». Με άλλα λόγια, επικεντρώσου σε αυτό που κάνεις καθώς κινείσαι – και εκμεταλλεύσου κάθε ευκαιρία που μπορείς για να προκαλέσεις τον εαυτό σου στην καθημερινή ζωή. Μπορεί να εκπλαγείς με το τι είσαι ικανός να κάνεις.

Με πληροφορίες από Guardian

Tags