Η φιλοδοξία δεν είναι μια βρόμικη λέξη – ειδικά αν είσαι ο Bertrand Piccard. Ο εξερευνητής, ψυχίατρος και περιβαλλοντολόγος στοχεύει να «προωθήσει την αειφορία μέσω θεαματικών δράσεων» για να αποδείξει ότι ένα καθαρότερο μέλλον είναι εφικτό. Κατά τη διάρκεια του 2015 και του 2016, έκανε ως γνωστόν τον γύρο του κόσμου με ένα ηλιακό αεροπλάνο, το Solar Impulse, για να επιδείξει τις δυνατότητες των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Αλλά ακόμα πιο φιλόδοξο ήταν αυτό που επιχείρησε μετά την προσγείωσή του. Ανέθεσε στο ίδρυμά του να αποδείξει ότι η προστασία του περιβάλλοντος και το οικονομικό κέρδος μπορούν να συμβαδίζουν. Ο στόχος ήταν να βρεθούν 1.000 παρεμβάσεις που μπορούν να προστατεύσουν τον πλανήτη και ταυτόχρονα να βγάλουν χρήματα, καταρρίπτοντας το επιχείρημα ότι η επιδίωξη της βιωσιμότητας πρέπει να έχει κόστος.

«Ο στόχος είναι πραγματικά να δείξουμε ότι μπορούμε να είμαστε πολύ πιο αποτελεσματικοί, ότι μπορούμε να αναπτύξουμε την οικονομία, αλλά με καθαρό τρόπο», λέει ο Piccard. Όλα πάνε καλά. Από τότε που το ίδρυμα ξεκίνησε το πρόγραμμά του πριν από οκτώ χρόνια, έχει καταγράψει 1.650 λύσεις -διαδικασίες, προϊόντα, υλικά και συσκευές- που μπορούν να κάνουν περιβαλλοντική διαφορά με κέρδος. Περιλαμβάνουν σχεδόν κάθε τομέα -από το νερό και την ενέργεια μέχρι τη γεωργία και την πληροφορική- και το ίδρυμα εργάζεται για να τις φέρει σε κυβερνήσεις, πόλεις και επιχειρήσεις.

Ο Piccard μίλησε στο WIRED για το πώς λειτουργεί το πρόγραμμα της Solar Impulse, ποιος είναι υπεύθυνος για τη θετική αλλαγή και γιατί η αφήγηση γύρω από το καθαρό μηδέν πρέπει να αλλάξει.

Οι κερδοφόρες λύσεις που προτείνει ακούγονται σχεδόν πολύ καλές για να είναι αληθινές. Όπως ο ίδιος εξηγεί για να επιλεγεί μια λύση πρέπει να υπάρχει ήδη. Και πρέπει να είναι αξιόπιστη, επεκτάσιμη και κερδοφόρα και να προστατεύει το περιβάλλον.

Έτσι, για παράδειγμα, υπάρχει ένα σύστημα χαλύβδινων συνδετήρων που παράγεται από μια βελγική εταιρεία που ονομάζεται Bekaert. Τα ανακατεύεις μέσα στο σκυρόδεμα όταν χτίζεις και δεν χρειάζεσαι όλους αυτούς τους βαρείς και ακριβούς σιδερένιους οπλισμούς. Με τους συνδετήρες κρατάς το σκυρόδεμα πιο συμπαγές και τελικά χρησιμοποιείς λιγότερο σκυρόδεμα και μέταλλο, παράγοντας λιγότερο CO2 και ρύπανση και βγάζοντας περισσότερα κέρδη.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι οι λαμπτήρες LED που μπορείς να χρησιμοποιήσεις για δημόσιο φωτισμό, όπου μπορείς να έχεις ηλιακό πάνελ και μπαταρία. Ο φωτισμός είναι τότε εκτός δικτύου. Δεν χρειάζεται να σκάβεις κατά μήκος του δρόμου για να βάλεις καλώδια. Αν το κάνεις αυτό, εξοικονομείς το 37% του λογαριασμού ενέργειας της πόλης.

Υπάρχουν ενδιαφέροντες τρόποι για να πάρεις τα μη ανακυκλώσιμα απόβλητα μιας πόλης και να τα μετατρέψεις σε οικοδομικές πέτρες. Έχεις τρόπους να ανακτάς τη χαμένη θερμότητα από τις καμινάδες των εργοστασίων και να την επιστρέφεις στο εργοστάσιο – είναι τότε 20 έως 40 τοις εκατό λιγότερο στο λογαριασμό της ενέργειας.

Σε μια πόλη, μπορείς να σκάψεις κανάλια για τη γεωθερμία και να συνδέσεις μεγάλα κτήρια με αντλίες θερμότητας στο κέντρο της πόλης με αυτό το δίκτυο. Αυτό δεν ήταν δυνατό πριν από πέντε χρόνια- τώρα μπορείς να το κάνεις.

Περιγράφοντας στη συνέχεια πώς μία ιδέα από τη σύλληψή της γίνεται πράξη λέει: «Δίνουμε το σήμα μας – το σήμα Solar Impulse Efficient Solution – σε όσους το αξίζουν. Είναι η μόνη ετικέτα που πιστοποιεί την οικονομική αποδοτικότητα ενός οικολογικού προϊόντος, υλικού, συστήματος ή συσκευής. Αυτό βοηθά αυτές τις εταιρείες που αναπτύσσουν λύσεις να βρουν επενδυτές, πελάτες και συνεργάτες».

Και προσθέτει: «Βοηθάμε τις εταιρείες και άμεσα. Τις φέρνουμε σε επαφή με επενδυτές. Έχουμε επίσης δημιουργήσει δύο επενδυτικά ταμεία, με την BNP Paribas και την Rothschild Five Arrows, για να φέρουμε επενδύσεις για να βοηθήσουμε τις εταιρείες να αναπτυχθούν. Διοργανώνουμε επίσης συναντήσεις μεταξύ δημόσιων Αρχών και καινοτόμων, ώστε οι εταιρείες να μπορούν να βρουν πελάτες – φέρνουμε σε επαφή τους ανθρώπους που παρέχουν λύσεις με εκείνους που τις χρειάζονται».

Αυτή η προσέγγιση υποδηλώνει ότι μπορούμε να καινοτομήσουμε για να βγούμε από το πρόβλημα, αλλά ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η αλλαγή συμπεριφοράς είναι αυτό που πραγματικά χρειάζεται για να σταματήσει η περιβαλλοντική καταστροφή. Οι πτήσεις είναι ένα καλό παράδειγμα – αντί να ποντάρουμε στο ότι οι πτήσεις χωρίς άνθρακα θα γίνουν εφικτές, κάποιοι λένε ότι πρέπει απλώς να πετάμε λιγότερο.

Τι λέει όμως ο ίδιος για αυτό το επιχείρημα; «Νομίζω ότι πρέπει πάντα να συμβιβάζουμε και τους δύο τρόπους σκέψης. Πρέπει σαφώς να μειώσουμε τη ρύπανση, τα απόβλητα και την κατανάλωση πόρων και ενέργειας. Αλλά δεν μπορείς να μειώσεις την οικονομία. Πρέπει να πληρώνεις για την εκπαίδευση, την υγεία, την κοινωνική προστασία», εξηγεί.

Μπορεί να φαίνεται παράδοξο, αλλά δεν είναι, συνεχίζει. Βρισκόμαστε σε μια ποσοτική οικονομία όπου παράγουμε και σπαταλάμε πάρα πολλά. Πρέπει να περάσουμε σε μια ποιοτική οικονομία, όπου αντικαθιστούμε ό,τι ρυπαίνει με ό,τι προστατεύει το περιβάλλον, πουλώντας αποτελεσματικότητα. Αν πουλήσεις συστήματα που επαναπορροφούν τη θερμότητα από την καμινάδα ή το δημόσιο πάρκινγκ ή το μετρό για τη θέρμανση των σπιτιών, εξοικονομείς ενέργεια, αλλά ταυτόχρονα δημιουργείς θέσεις εργασίας και βοηθάς τις νεοφυείς επιχειρήσεις να αναπτυχθούν. Αυτό που πρέπει πάντα να επιδιώκεις είναι η αποτελεσματικότητα: Να κάνεις περισσότερα με λιγότερα. Αυτό είναι εφικτό σε πολλούς τομείς.

Αναφερόμενος ειδικότερα στις αερομεταφορές, λέει ότι είναι ένας τομέας με υπερβολική κατανάλωση, επειδή το κόστος είναι τόσο χαμηλό. Πολλοί άνθρωποι πετούν επειδή είναι φτηνά. Και πάλι, έχουμε μαζική ποσοτική κατανάλωση. Πρέπει να επιστρέψουμε σε έναν πιο επιλεκτικό, ποιοτικό τρόπο πτήσης, λέει, προσθέτοντας ότι ταυτόχρονα, πρέπει να αναπτύξουμε τις αερομεταφορές χωρίς άνθρακα, επειδή ο κόσμος δεν είναι έτοιμος να σταματήσει εντελώς τις πτήσεις.

Όσο για τους άλλους μεγάλους τομείς που χρειάζονται ακόμη αντιμετώπιση, λέει ότι υπάρχουν λύσεις για κάθε τομέα, αλλά το πρόβλημα είναι ότι δεν τις χρησιμοποιούμε. Μπορείς να έχεις κατασκευές που είναι σχεδόν ουδέτερες ως προς τον άνθρακα, αλλά πολλά κτίρια εξακολουθούν να κατασκευάζονται με παλιομοδίτικο τρόπο. Η απαλλαγή των κατασκευών από τον άνθρακα είναι απολύτως εφικτή, αλλά χρειάζονται 10 τοις εκατό περισσότερες επενδύσεις στην αρχή. Φυσικά, το ανακτάς αυτό με την πάροδο των ετών, επειδή το λειτουργικό κόστος είναι πολύ χαμηλότερο. Χρειάζεται όμως ένα μοντέλο όπου οι κατασκευαστές θα λαμβάνουν κίνητρο για να κατασκευάσουν με υψηλότερη αρχική επένδυση στο χαμηλότερο λειτουργικό κόστος.

Η κινητικότητα μπορεί να είναι ηλεκτρική. Αλλά για να δικαιολογήσεις πραγματικά τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα που οδηγούν μόνο το 5% της ημέρας, πρέπει να χρησιμοποιείς τις μπαταρίες τους για να αποθηκεύουν ενέργεια εκτός δικτύου και στη συνέχεια, όταν υπάρχει αιχμή της ζήτησης, να τα βάζεις να αποφορτίζουν τις μπαταρίες τους. Για τον σκοπό αυτό, πρέπει να δοθεί ξεκάθαρα ένα πλεονέκτημα σε όλους τους οδηγούς ηλεκτροκίνητων αυτοκινήτων, ώστε να μπορούν να αποθηκεύουν ενέργεια και να την πωλούν πίσω στο δίκτυο. Αυτό δεν έχει γίνει ακόμη.

Θα μπορούσες να χρησιμοποιήσεις τα κέντρα δεδομένων για τη θέρμανση μιας πόλης. Αλλά αυτό δεν έχει γίνει. Έτσι, παντού υπάρχουν λύσεις και πρέπει να προωθήσουμε τη γνώση ότι αυτές οι λύσεις είναι κερδοφόρες, υπάρχουν και προστατεύουν το περιβάλλον.

Όσο για τον ρόλο των κυβερνήσεων σε αυτό, όπως λέει επιτρέπεται ακόμη και σήμερα να είναι αναποτελεσματικές, ενώ έχουν μια πολύ σημαντική ευθύνη. Επιτρέπεται ακόμα να διοχετεύεται CO2 στην ατμόσφαιρα και πλαστικό στους ωκεανούς. Επομένως, πρέπει να εκσυγχρονίσουμε το νομικό πλαίσιο προκειμένου να πιέσουμε πραγματικά τη νομική ανάγκη να είμαστε αποδοτικοί. Αν είναι ανάγκη να χρησιμοποιούνται όλες αυτές οι λύσεις, οι άνθρωποι θα τις χρησιμοποιούν και θα βγουν πολύ περισσότερο στην αγορά και αυτό θα βοηθήσει τις startups να αναπτυχθούν, να παράγουν όλες αυτές τις λύσεις για όλους και αυτό θα είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημα.

Αναφερόμενος στη χρηματοδότηση, υποστηρίζει πως είναι βασικά τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα που πωλούν χρήση και όχι ιδιοκτησία. Έτσι, για παράδειγμα, έχουμε ανθρώπους που θέλουν να εγκαταστήσουν ένα σύστημα αντλίας θερμότητας σε ένα κτίριο – θα συνάψουν συμβόλαιο με έναν παραγωγό αντλιών θερμότητας για να αγοράσουν θερμότητα για 20 χρόνια, αλλά η αντλία εξακολουθεί να ανήκει στον παραγωγό, όχι στον τελικό πελάτη, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχει ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα που να πληρώνει γι’ αυτό. Και αυτή είναι μια επιχειρηματική ευκαιρία.

Στο μέλλον θα υπάρχουν πολύ περισσότερες μισθώσεις παρά άμεσες πωλήσεις. Ένα άλλο παράδειγμα, είναι μια εταιρεία που ονομάζεται Pragma Charge. Οι μεγάλες εταιρείες μεταφορών χρησιμοποιούν συνήθως πετρελαιοκίνητα φορτηγά- η Pragma Charge, αντί να προσπαθεί να πουλήσει στις εταιρείες αυτές ανταλλακτικά ηλεκτρικά οχήματα, τα οποία είναι πιο ακριβά, πουλάει μια υπηρεσία: Χιλιόμετρα μεταφοράς με ηλεκτρικά φορτηγά.

Επομένως, η εταιρεία δεν χρειάζεται να χειριστεί τη μετάβαση της ενέργειας, αλλά απλώς να πάρει το τελικό προϊόν. Το έχει κάνει και η Ινδία με τα ηλεκτρικά λεωφορεία. Η κυβέρνηση αγόρασε 50.000 ηλεκτρικά λεωφορεία και τα τοποθέτησε σε διάφορες πόλεις και χωριά. Αλλά αυτά τα μέρη δεν χρειάζεται να αγοράσουν τα οχήματα, αγοράζουν μόνο τα χιλιόμετρα που διανύονται – και αυτό βγαίνει 25 τοις εκατό φθηνότερα από ό,τι θα ήταν με τη χρήση ντιζελοκίνητων λεωφορείων.

Στόχος είναι ο πλανήτης να φτάσει στο καθαρό μηδέν μέχρι το 2050. Όμως όπως λέει δεν βρισκόμαστε σε καλό δρόμο για να το πετύχουμε. «Και νομίζω ότι η αφήγηση που χρησιμοποιείται είναι λανθασμένη. Ακούμε ότι θα είναι δύσκολο. Ακούμε ότι θα είναι ακριβό, ότι οι άνθρωποι θα πρέπει να κάνουν θυσίες και να απαρνηθούν ένα μέρος της άνεσης και της κινητικότητάς τους. Νομίζω ότι είναι λάθος αφήγηση, διότι δεν είναι ελκυστική», λέει.

Σύμφωνα με τον ίδιο, στην Ευρώπη, πολλά πολιτικά κόμματα και ιδιώτες αντιστέκονται σε αυτόν τον στόχο της απαλλαγής από τον άνθρακα, θεωρώντας ότι είναι επιζήμιος γι’ αυτούς, για τις επιχειρήσεις τους. Αν όμως αντί γι’ αυτό πεις στους ανθρώπους ότι πρόκειται να εκσυγχρονίσουμε τη χώρα μας, να έχουμε πιο αποτελεσματικές υποδομές και συστήματα, θα ενθουσιαστούν. Αντί να μιλάς για το κόστος της ενεργειακής μετάβασης, πρέπει να μιλάς για τις κερδοφόρες επενδύσεις, τις νέες θέσεις εργασίας, τις νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες. Οι άνθρωποι πρέπει να καταλάβουν ότι θα είναι πλεονέκτημα, ότι δίνει καλύτερη ποιότητα ζωής. Πρέπει πραγματικά να το παρουσιάσουμε με αυτόν τον τρόπο, αλλιώς θα χάσουμε τον στόχο, τονίζει.

Το επόμενο project του είναι ο γύρος του κόσμου με ένα αεροπλάνο που κινείται με υδρογόνο. Είναι πολύ καλό να μιλάμε για λύσεις, λέει, «αλλά για να γίνουν πραγματικά γνωστές οι λύσεις, πρέπει να προσελκύσουμε το ενδιαφέρον των ανθρώπων. Και στη δράση για το κλίμα, πρέπει επίσης να αποκαταστήσουμε την ελπίδα. Γι’ αυτό, πρέπει να υπερβούμε το προφανές, να βγούμε από τη ζώνη άνεσής μας και να αρχίσουμε πραγματικά να εργαζόμαστε με σαφήνεια πάνω σε νέες τεχνολογίες».

Εκτιμά ότι το υδρογόνο έχει μέλλον για τις βαριές μεταφορές, όπου οι μπαταρίες θα ήταν πολύ βαριές. Αλλά δεν αρκεί να το λέμε – πρέπει να το αποδείξουμε, τονίζει. «Αν καταφέρουμε να κάνουμε τον γύρο του κόσμου χωρίς στάση με ένα αεροπλάνο που κινείται με υδρογόνο, οι άνθρωποι θα θέλουν να κάνουν περισσότερα με το υδρογόνο. Αυτό θα κάνει το υδρογόνο πιο δημοφιλές. Και αυτό είναι που χρειαζόμαστε, γιατί σήμερα είναι εξειδικευμένο. Δεν υπάρχει αρκετή ζήτηση επειδή δεν υπάρχει αρκετή προσφορά και δεν υπάρχει αρκετή προσφορά επειδή δεν υπάρχει αρκετή ζήτηση», εξηγεί.

Το αεροπλάνο βρίσκεται τώρα υπό κατασκευή. Ονομάζεται Climate Impulse. Θα πρέπει να κάνει μια δοκιμαστική πτήση το 2026 και στη συνέχεια, θα πετάξει χωρίς στάση γύρω από τον κόσμο, με μηδενικές εκπομπές, το 2028.

Με πληροφορίες από Wired

Tags