Είναι παιδαγωγός της ένταξης και υποψήφια διδακτόρισσα στο πεδίο των σπουδών για την αναπηρία. Είναι αεικίνητη, αγαπά τα ταξίδια, γυμνάζεται πολύ και αποτελεί την πρώτη adaptive αθλήτρια crossfit στην Ελλάδα. Απεχθάνεται να γίνεται το “inspiration porn” των άλλων και θεωρεί εξαιρετικά σημαντικό όλα τα ανάπηρα άτομα να αναζητήσουν την αναπηρική τους ταυτότητα.

Μιλώντας στο pride.gr, η “ninancia”, aka Κωνσταντίνα Αλεξανδρίδου, εξηγεί γιατί δεν πρέπει να εστιάζουμε μόνο στο κομμάτι της βλάβης ή στην «προσωπική τραγωδία» ενός ανάπηρου ατόμου και πώς η ένταξη όλων των ανθρώπων ανεξαρτήτως χρώματος, φύλου, σεξουαλικής ταυτότητας ή βλάβης θα φτιάξει επιτέλους μία κοινωνία συμπεριληπτική, όπου όλ@ θα νιώθουμε ισότιμα μέλη της.

Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία (International Day of Persons with Disabilities) σήμερα (03/12) και η Κωνσταντίνα έρχεται, για ακόμα μία φορά, να μας θυμίσει πως οι αναπηρίες δεν έχουν να κάνουν με το σώμα, αλλά με τα εμπόδια που επιβάλλονται και φέρνουν τον αποκλεισμό.

Όταν συστήνεσαι στα βίντεό σου, ξεκινάς με το: «Είμαι η Κωνσταντίνα και είμαι πολλά. Ανάμεσα σε αυτά είμαι και ανάπηρη». Τι μήνυμα θες να περάσεις όταν μιλάς για την αναπηρική σου ταυτότητα;

Τα ανάπηρα άτομα, στο μυαλό των περισσοτέρων, είναι η βλάβη τους και ό,τι τους έχει συμβεί ή το πόσο άσχημα χρόνια έχουν περάσει με αποτέλεσμα να δίνεται η λανθασμένη εντύπωση πως όλοι οι ανάπηροι βιώνουν μόνο δύσκολες καταστάσεις που αφορούν στη βλάβη. Όμως λιγότερο συχνά γίνεται αναφορά στα κοινωνικά εμπόδια που μας επιβάλλονται και γιγαντώνουν τις δυσκολίες της καθημερινότητας. Δεν είμαστε μόνο η βλάβη μας.

Κάτι τέτοιο είναι καθαρά ιατροκεντρικό και δεν δίνει την πραγματικότητα της ζωής αυτών των ατόμων. Ο λόγος που αποκαλούμαστε «ανάπηρα άτομα» είναι γιατί είμαστε αποκλεισμένα άτομα. Αναπηρία και αποκλεισμός είναι συνώνυμα. Η αναπηρία μου, όμως δεν έχει να κάνει με το σώμα μου αλλά με τα εμπόδια που μου επιβάλλονται και με αποκλείουν.

Δεν προσφέρει τίποτα σε κανένα να μάθει πώς παει ένα ανάπηρο άτομο τουαλέτα – απλώς καλύπτει την περιέργεια ορισμένων

Λέγοντας πως η «αναπηρία είναι μέρος της ταυτότητάς μου», τονίζω ότι δεν είμαι μόνο ανάπηρη: υπάρχουν πολλά χαρακτηριστικά που με συναποτελούν για να είμαι αυτή που είμαι.

Επιπλέον, είναι ένα μήνυμα προς τα άλλα ανάπηρα άτομα ότι «αυτό που συμβαίνει στο σώμα σου δεν είναι κάτι για το οποίο χρειάζεται να ντρέπεσαι, να το κρύβεις ή να το υπερτονίζεις. Αυτό που χρειάζεται είναι να ανακαλύψεις την αναπηρική σου ταυτότητα» – και δεν το λέω από θέση ισχύος, αλλά ως ένα άτομο που πέρασε αυτή την κρίση «αναπηρικής ταυτότητας» και πίστευα όλα αυτά τα στερεότυπα που, σήμερα, προσπαθώ να αλλάξω.

Υπάρχουν influencers από την κοινότητα που, καμιά φορά, περνούν «λάθος» μηνύματα, αναπαράγοντας στερεότυπα γύρω από την αναπηρία;

Δεν αγαπώ τα δίπολα σωστό – λάθος. Όμως έχει δημιουργηθεί μία στερεοτυπική αντίληψη ότι όποιος είναι ανάπηρος πρέπει να ασχολείται με την αναπηρία και να κάνει βίντεο για αυτό.

Καλώς ή κακώς, τα social media, σου δίνουν το βήμα να εκφραστείς, επομένως, καταλαβαίνω πως ορισμένοι επιλέγουν να κάνουν περιεχόμενο γιατί είναι ένας τρόπος κοινωνικής αποδοχής – παράλληλα όμως, θεωρώ ότι για την κοινότητα αυτό έχει κάπως ξεφύγει από τον έλεγχο. Δηλαδή, στο τέλος της ημέρας, δεν θα προσφέρει τίποτα σε κάποιον να μάθει πώς πας στην τουαλέτα – απλώς καλύπτει την περιέργεια ορισμένων.

Άλλη εξοικείωση έχουν με την αναπηρία τα παιδιά με τα οποία πήγαμε μαζί σχολείο και άλλη εκείνα που δεν έχουν δει ποτέ στη ζωή τους ανάπηρο άτομο

Υπάρχουν άτομα που αντιμετωπίζουν την αναπηρία ως κάτι που συμβαίνει στο σώμα τους και άτομα που την αντιμετωπίζουν ως «αποκλεισμό». Οι δεύτεροι επηρεάζουν και βοηθούν στην αναδιαμόρφωση και αναπλαισίωση προτύπων και αντιλήψεων. Οι πρώτοι συντηρούν όλο αυτό το ιατροκεντρικό που μας έχει φέρει στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα.

Πόση σημασία έχει ο περίγυρος και, ειδικά τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός ατόμου με αναπηρία, η στάση που θα κρατήσουν οι γονείς του;

Προφανώς και παίζει καθοριστικό ρόλο. Δεν είναι το ίδιο να μεγαλώσω με κάποιο γονέα που είναι ενεργός ακτιβιστής του αναπηρικού κινήματος ως ανάπηρ@ με το να με αναθρέψει μία μέση οικογένεια που για εκείνους η αναπηρία θεωρείται «κατάρα».

Οι περισσότεροι γονείς μάς έμαθαν αυτά που και οι ίδιοι ήξεραν για την αναπηρία, τα οποία είναι συνήθως παντελώς στερεοτυπικά και στιγματισμένα.

Φυσικά, το πώς αντιλαμβάνονται ορισμένοι την αναπηρία έχει πολύ μεγάλη συνάρτηση με το πόσο κοντά είναι σε αυτό. Άλλη εξοικείωση έχουν τα παιδιά με τα οποία πήγαμε μαζί σχολείο και άλλη τα παιδιά που δεν έχουν δει ποτέ στη ζωή τους, για παράδειγμα, κάποιον που κινείται διαφορετικά.

Λειτουργούν τα σχολεία, έτσι όπως είναι φτιαγμένα σήμερα, ως παράγοντες αποκλεισμού;

Τα σχολεία είναι φτιαγμένα για κάποιους μαθητές: για εκείνους που περπατούν, μιλούν, ακούν, βλέπουν και σκέφτονται όπως οι περισσότεροι – χωρίς να είμαστε σίγουροι εάν αυτό το «περισσότεροι» όντως ισχύει. Είναι, δηλαδή, δομημένα πάνω στις αρχές της εξιδανικευμένης κανονικότητας, που οδηγεί στη διάκριση και τον αποκλεισμό ατόμων που τυχαίνει να είναι αποκλίνοντα από εκείνο που θεωρείται «πρότυπο».

Εάν τα ανάπηρα άτομα δεν έχουν επαγγελματική αποκατάσταση, δεν χτίσουν φιλίες και δεν γίνουν ενεργά πολιτικά και κοινωνικά όντα, θα εξακολουθούμε να μιλάμε για «σπιναλόγκες»

Όταν συνειδητοποίησαν οι αρμόδιοι ότι υπάρχουν και άλλα παιδιά τα οποία δεν περπατούν ή δεν μιλάνε όπως τα υπόλοιπα, αντί να σκεφτούν λύσεις που να ευνοούν τη συμπερίληψη, είπαν «αυτά είναι παιδιά Β’ κατηγορίας», έβαλαν μπροστά το πρόσχημα της «προστασίας» και έφτιαξαν «ειδικά πλαίσια».

Αυτά ακριβώς τα ειδικά πλαίσια λειτουργούν ως μικρές «σπιναλόγκες» γιατί δεν έχουν καμία σύνδεση με την κοινωνία και με το τι συμβαίνει στην πραγματικότητα. Υπάρχουν παιδιά που μεγαλώνουν «προστατευμένα» στη σκιά ενός συστήματος που δεν έχει καμία διάθεση να τα εντάξει ουσιαστικά.

Και η κριτική δεν γίνεται σε καμία περίπτωση στους συναδέλφους στα ειδικά σχολεία: υπάρχουν ορισμένοι που κάνουν εξαιρετικό έργο και άλλοι που δεν νοιάζονται και τόσο, όπως ακριβώς και στη γενική εκπαίδευση.

Όλη μου εστίαση είναι στο σύστημα και τους θεσμούς. Όσες δράσεις και καμπάνιες κι αν κάνεις, εάν τα ανάπηρα άτομα δεν βγουν από το σχολείο – όποιο σχολείο κι αν είναι αυτό – δεν έχουν κοινωνική και επαγγελματική αποκατάσταση, δεν χτίσουν φιλίες και δεσμούς, και δεν γίνουν ενεργά πολιτικά και κοινωνικά όντα, θα εξακολουθούμε να μιλάμε για «σπιναλόγκες».

Γιατί φτάσαμε, το 2024, να συζητάμε ακόμη τα αυτονόητα;

Γιατί οι αλλάγες και οι δράσεις που γίνονται δεν είναι συστημικές. Γιατί τα περισσότερα απ’ όσα γίνονται γίνονται για εμάς, χωρίς όμως εμάς.

Γιατί πολλά από αυτά που γίνονται, γίνονται για το θεαθήναι και όχι για την ουσία τους.

Γιατί η αλλαγή δεν έρχεται από πέντε ράμπες, αλλά από ουσιαστικές μεταρρυθίσμεις σε κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό, εκπαιδευτικό και πολιτιστικό επίπεδο.

Ποιες είναι οι νοοτροπίες που πρέπει άμεσα να αλλάξουν;

Το πιο σημαντικό είναι ότι η λέξη «κανονικότητα» πρέπει να φύγει εντελώς από το λεξιλόγιό μας – ή τουλάχιστον να μη θεωρείται «κανονικό» μόνο αυτό που επιβάλλει να περπατάς, να βλέπεις, να ακούς κτλ. με συγκεκριμένο τρόπο.

Θα πρέπει να είναι αποδεκτή κάθε διαφορετική πτυχή ενός ανθρώπου, χωρίς να χρειάζεται να αποδείξεις ότι δεν είσαι «ο ελέφαντας στο δωμάτιο» ή χωρίς να θέλεις να είσαι αόρατος. Ξέρεις πόσα ανάπηρα άτομα εύχονται να μπορούσαν να είναι αόρατα; Να μην έρχονται στην άβολη θέση να τους φέρονται διαφορετικά;

Οι θέσεις ευθύνης δεν δίνονται στους ανάπηρους γιατί πάντα υπάρχει το στερεότυπο της «ανικανότητας»

Τα ανάπηρα άτομα πρέπει να εντάσσονται ισότιμα σε όλους τους τομείς και όχι να χρησιμοποιούνται ως κάτι «ξεχωριστό» που θα τραβήξει περισσότερο το ενδιαφέρον. Το ίδιο, φυσικά, ισχύει και για τα άτομα διαφορετικού σεξουαλικού προορισμού ή διαφορετικού σωματοτύπου: η νόρμα κινείται από τα στερεότυπα. Αν δεν μπορέσουμε να προβούμε στην αλλαγή αυτών των αντιλήψεων που συντηρούν τη νόρμα, αυτές απλώς θα συνεχίσουν να αναπαράγονται.

Θέλουμε όλα τα σώματα, όλα τα χρώματα, όλα τα άτομα να υπάρχουν καθημερινά, στις τηλεοπτικές και μουσικές σκηνές, στην πολιτική, στα διοικητικά συμβούλια, στο διαδίκτυο: να είμαστε όλοι παντού και ισότιμα. Να καθορίζουμε, όμως, εμείς τους τρόπους με τους οποίους θα είμαστε μέσα σε αυτό – να μην το επιλέγουν πάλι άλλοι για εμάς.

Για πάρα πολλά χρόνια τα μη ανάπηρα άτομα αποφασίζουν για τα ανάπηρα. Πώς γίνεται να ξέρουν τι είναι καλό για εμένα αν δεν με έχουν ρωτήσει; Δυστυχώς, οι θέσεις ευθύνης δεν δίνονται στους ανάπηρους γιατί πάντα υπάρχει το στερεότυπο της «ανικανότητας».

Δεδομένου ότι κάνεις πολλά ταξίδια, υπάρχει κάποια χώρα που όταν πήγες, λόγω της καθολικής προσβασιμότητας, είπες «μακάρι να ήταν έτσι και στη χώρα μου»;

Μιλώντας για τα ταξίδια μου μπορούμε ακριβώς να εξηγήσουμε τι σημαίνει αναπηρία: όταν είμαι στην Ελλάδα είμαι πολύ πιο ανάπηρη απ’ ό,τι όταν προσγειωθώ στην Ισπανία, όπου έχω υπάρξει και ως περιπατητική και με το αμαξίδιο.

Μόλις προσγειώθηκα στη Βαρκελώνη, κατευθείαν η αναπηρία μου μειώθηκε – δεν άλλαξε, όμως, τίποτα στα πόδια μου – αυτό που άλλαξε ήταν τα εμπόδια που υπήρχαν γύρω μου.

Μου έκαναν εντύπωση πολλές μικρές λεπτομέρειες που δείχνουν ότι εκεί δεν βλέπουν τη βλάβη ως πρόβλημα, αλλά αντιλαμβάνονται ότι η αναπηρία είναι τα εμπόδια.

Για την προσβάσιμη διαδρομή, δεν υπάρχει σήμανση που να λέει ότι τα ανάπηρα άτομα πρέπει να πάνε από εκεί, αλλά μία επιγραφή που λέει «διαδρομή χωρίς εμπόδια» – αυτό σημαίνει ότι μπορεί να τη χρησιμοποιήσει οποιοσδήποτε άλλος, όπως μία μαμά με ένα καρότσι.

Γιατί, στο τέλος της ημέρας, τα μέσα προσβασιμότητας δεν είναι μόνο για τα ανάπηρα: ένα απλοποιημένο εγχειρίδιο ή βιβλίο, το οποίο θα μπορεί να το διαβάσει ένα εντυποανάπηρο άτομο μπορεί να το διαβάσει, την ίδια στιγμή, και ένα άτομο μικρότερης ηλικίας ή ένα άτομο με νοητική βλάβη.

Στη Βαρκελώνη πήγες και για τον διαγωνισμό Wodcelona CrossFit Games 2024, όπου κατέκτησες την 3η θέση. Πώς είναι να είσαι η πρώτη adaptive αθλήτρια crossfit στην Ελλάδα;

Το crossfit μπήκε στη ζωή μου πριν οκτώ χρόνια, κάτι που ήξεραν ελάχιστοι για εμένα, γιατί είχα τρομερό άγχος – δεν ήθελα να γίνω το inspiration porn κανενός. Δεν ήθελα να δω το «είσαι η έμπνευσή μας, επειδή είσαι ανάπηρη και κάνεις crossfit» ούτε το «εγώ δεν μπορώ, ενώ εσύ κοίτα τι μπορείς να καταφέρεις» – απλώς δεν την πάλευα!

Προς το παρόν, είμαι η μοναδική adaptive αθλήτρια στην Ελλάδα – απ’ όσο γνωρίζω – και αυτό ελπίζω να αλλάξει σύντομα – γιατί και εκεί κυριαρχούν τα πρότυπα του «κανονικού», δηλαδή πολλοί θεωρούν πως κάποιος που έχει διαφορετική κίνηση, παραπάνω κιλά ή μεγαλύτερη ηλικία, δεν μπορεί να γυμναστεί σε υψηλή ένταση, κάτι που τελικά το ίδιο το crossfit, ως άθλημα, έρχεται και το ακυρώνει.

Στο Wodcelona, μπορούσα να συνυπάρχω με τους υπόλοιπους χωρίς να βλέπουν το αμαξίδιο, το μπαστούνι μου ή τον διαφορετικό τρόπο που περπατάω

Προσωπικά, δεν είχα ιδέα ούτε για adaptive αθλητές ούτε πως έκαναν crossfit και άλλοι ανάπηροι – και ξαφνικά είδα πως υπάρχει ένα ολόκληρο community όπου συνυπάρχουν ανάπηροι και μη. Ο καθένας εντάσσεται στην κατηγορία του, αλλά υπάρχουν και διοργανώσεις που κάνουν μικτούς αγώνες με ανάπηρα και μη άτομα.

Το Wodcelona το επέλεξα πολύ συνειδητά και είχα την τύχη να βρεθεί στον δρόμο μου, ως προπονητής μου σε αυτό το ταξίδι, ο Αιμίλιος Πουλίδης που πίστεψε σε εμένα. Έχω πολύ μεγάλη ευγνωμοσύνη προς το πρόσωπό του και μακάρι να μπορέσουμε να πάρουμε μέρος και σε άλλες διοργανώσεις.

Η διοργάνωση εκεί με έκανε να είμαι ο εαυτός μου, χωρίς να θέλω να είμαι αόρατη. Μπορούσα να συνυπάρχω με τους υπόλοιπους χωρίς να βλέπουν το αμαξίδιο, το μπαστούνι μου ή τον διαφορετικό τρόπο που περπατάω ως έναν λόγο να με κοιτάξουν παράξενα ή να μου φερθούν διαφορετικά. Με έβλεπαν ολόκληρη και όλο αυτό το εισέπραττες από τον τρόπο που σε προσέγγιζαν και σου μιλούσαν, ακόμη και από τον τρόπο που με κοίταζαν οι θεατές την ώρα που διαγωνιζόμουν.

Για εμάς εδώ αυτό δεν είναι αυτονόητο. Πρέπει να έρθει η adaptive κουλτούρα στην Ελλάδα και θέλω πολύ να τη φέρω – και η αλήθεια είναι ότι ετοιμάζω κάτι και ελπίζω πολύ σύντομα να μπορώ να το ανακοινώσω επίσημα.

Μιας και το ανέφερες, να μιλήσουμε λίγο για το “inspiration porn”: τι είναι και γιατί είναι ενοχλητικό;

Είναι δύσκολη και λεπτή η γραμμή μεταξύ inspiration porn και μη inspiration porn, την οποία προσπαθώ κι εγώ να θέτω με τέτοιο τρόπο ώστε να μην αποθαρρύνω τους ανθρώπους από το να εμπνέονται και να συγχαίρουν ένα ανάπηρο άτομο για όσα κάνει.

Ένα άτομο θα πρέπει να εμπνέει επειδή κάνει όλα αυτά που κάνει επαγγελματικά και προσωπικά και όχι επειδή έχει μια βλάβη

Έχει μεγάλη διαφορά το «Εγώ αν ήμουν στη θέση σου δεν θα έβγαινα καν από το σπίτι», που είναι η επιτομή του inspiration porn, με το «Μπράβο, προπονείσαι πολύ και φαίνονται τα αποτελέσματα της προσπάθειας σου», το οποίο είναι κάτι που θα έλεγες στον οποιοδήποτε, ανάπηρο ή μη.

Με λίγα λόγια, ένα άτομο θα πρέπει να εμπνέει επειδή κάνει όλα αυτά που κάνει επαγγελματικά και προσωπικά και όχι επειδή έχει μια βλάβη. Δεν είναι κακό να σε εμπνέει η Κωνσταντίνα – όμως δεν θέλουμε να σε εμπνέει η Κωνσταντίνα απλά και μόνο επειδή είναι ανάπηρη.

Δεδομένου ότι είσαι παιδαγωγός της ένταξης, ποια συμβουλή δίνεις στους μαθητές σου;

Το 99% των μαθητών μου είναι ανάπηροι, οι οποίοι, μάλιστα, δεν έχουν ορατές βλάβες. Για ‘μένα, το πιο σημαντικό είναι να αντιληφθούν και να δομήσουν από πολύ νωρίς – με την παιδικότητα ή την ωριμότητα που αντιστοιχεί σε κάθε ηλικία – τι εστί αναπηρική ταυτότητα.

Θα πρέπει να μπορούν να ενδυναμώνονται καθημερινά και να αντιμετωπίζουν τα εμπόδια εκεί έξω. Για να συμβεί, όμως, αυτό είναι εξαιρετικά σημαντική και η εκπαίδευση των γονέων τους, έτσι ώστε να αντιληφθούν και οι ίδιοι ότι το παιδί τους δεν είναι πρόβλημα.

Γιατί τα συγκεκριμένα παιδιά θα αντιμετωπίσουν πάρα πολλά εμπόδια καθώς θα ζήσουν – και μακάρι να αλλάξει σύντομα αυτό – σε μια κοινωνία η οποία δεν έχει φτιαχτεί για τα άτομα με αναπηρίες. Εκεί είναι που θα πρέπει να θωρακιστούν, να αγωνιστούν για να σπάσουν τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα και να διεκδικήσουν όλα όσα τους αξίζουν!

Tags