Ο αγρότης Mouhamed Oualy, από τη Σενεγάλη, δεν έχει μπει ποτέ στη θάλασσα, αλλά πρόκειται να ξεκινήσει ένα επικίνδυνο θαλάσσιο ταξίδι – ένα ταξίδι που έχει μετατρέψει τον Ατλαντικό Ωκεανό σε μαζικό τάφο. «Μου τηλεφώνησαν από το πλοίο – μου είπαν ότι πρέπει να ετοιμαστώ. Σας ζητώ να προσευχηθείτε για μένα – έχει έρθει η ώρα», λέει. Το BBC Africa Eye απέκτησε πρόσβαση στον κρυφό κόσμο των μεταναστών που ελπίζουν να φτάσουν στην Ευρώπη μέσω του επικίνδυνου διάπλου μεταξύ της Δυτικής Αφρικής και των Καναρίων Νήσων της Ισπανίας.

Ο Oualy θέλει να είναι ένας από τους μετανάστες που θα φτάσουν στο αρχιπέλαγος, όπου ο αριθμός των νεκρών έχει ανέλθει στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών.

Πάνω σε ένα αλιευτικό σκάφος, ο Oualy μπορεί να βρεθεί ακόμα και εβδομάδες, στο έλεος μιας από τις πιο αδυσώπητες θάλασσες στον κόσμο. Από τη Σενεγάλη, η απόσταση εκτιμάται γύρω στα 1.000 – 2.000 χιλιόμετρα στον ανοιχτό ωκεανό -ανάλογα από πού ξεκινά κανείς- και είναι δέκα φορές μεγαλύτερη από άλλες διαδρομές μεταναστών που διασχίζουν τη Μεσόγειο.

Παλεύοντας με τις καταιγίδες και τα ισχυρά θαλάσσια ρεύματα, οι μετανάστες συχνά ξεμένουν από νερό, ενώ υποφέρουν από σοβαρή ναυτία και φόβο.

Μακριά από την ακτή, στην ανατολική περιοχή Tambacounda της Σενεγάλης, τα παιδιά και η οικογένεια του Oualy εξαρτώνται από τα λίγα χρήματα που έβγαλε από τη γεωργία. Ο 40χρονος δεν τα έχει δει εδώ και σχεδόν έναν χρόνο, αφού μετακόμισε κοντά σε ένα από τα σημεία αναχώρησης από την ακτή.

Εκεί, εργαζόταν ως οδηγός ταξί με μοτοσικλέτα και δανειζόταν χρήματα από φίλους, για να συγκεντρώσει το ποσό των 1.000 δολαρίων (765 λίρες) ώστε να επιβιβαστεί σε ένα από τα πλοία που φεύγουν για τα Κανάρια Νησιά. Επειδή φοβόταν ότι μπορεί να εξαπατηθεί, συμφώνησε με τους λαθρέμπορους ότι θα παραδώσει ολόκληρο το ποσό μόνο εάν το πλοίο καταφέρει να φτάσει μέχρι το τέλος της διαδρομής.

«Κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να μου συμβεί», λέει στο BBC από την ασφάλεια της παραλίας. «Η βάρκα θα μπορούσε να ανατραπεί, σκοτώνοντας τους πάντες. Αν πέσεις στο νερό, από τι θα κρατηθείς; Η μόνη πιθανότητα είναι ο θάνατος, αλλά πρέπει να παίρνεις ρίσκα».

Δεκάδες βάρκες έχουν χαθεί στα κύματα με εκατοντάδες επιβαίνοντες. Χωρίς τα κατάλληλα συστήματα πλοήγησης, ορισμένα παρεκκλίνουν από την πορεία τους και καταλήγουν να παρασύρονται σε όλο τον Ατλαντικό, ξεβράζοντας νεκρούς ανθρώπους στις ακτές της Βραζιλίας.

Αν ο Oualy επιβιώσει, ελπίζει να βγάλει τα προς το ζην για να φροντίσει την οικογένειά του, αλλά κρατάει μυστικά τα σχέδιά του για να μην τους ανησυχήσει.

Ενώ η Σενεγάλη κατέγραψε σταθερές οικονομικές επιδόσεις κατά τη δεκαετία από το 2010 και μετά, πάνω από το 1/3 της χώρας εξακολουθεί να ζει σε συνθήκες φτώχειας, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα. «Έκανα όποια δουλειά μπορείτε να φανταστείτε, αλλά τα πράγματα δεν βελτιώθηκαν. Αν δεν έχεις χρήματα, δεν έχεις σημασία. Είμαι η μόνη τους ελπίδα και δεν έχω χρήματα», λέει.

Όπως ο Oualy, οι περισσότεροι μετανάστες σε αυτή τη διαδρομή είναι Αφρικανοί από την υποσαχάρια Αφρική που φεύγουν από τη φτώχεια και τις συγκρούσεις, οι οποίες επιδεινώνονται από την κλιματική κρίση.

Πύλη εισόδου, πύλη θανάτου

Τα Κανάρια Νησιά έχουν γίνει η κύρια πύλη εισόδου για τους μετανάστες και πρόσφυγες που ελπίζουν να φτάσουν στην Ευρώπη, ιδίως αφότου χώρες όπως η Ιταλία και η Ελλάδα θέσπισαν μέτρα για τον φραγμό άλλων διαδρομών στη Μεσόγειο από τη Λιβύη και την Τυνησία.

Σχεδόν 40.000 άνθρωποι έφτασαν το 2023, ο μεγαλύτερος αριθμός των τελευταίων τριών δεκαετιών. Μέχρι στιγμής φέτος, ήδη περισσότεροι από 30.800 έχουν φτάσει στις τουριστικές παραλίες στα Κανάρια Νησιά, αριθμός υπερδιπλάσιος από τον αντίστοιχο πέρσι.

Καθώς οι καιρικές συνθήκες βελτιώνονται στον Ατλαντικό, η κυβέρνηση των Καναρίων Νήσων φοβάται ότι «τα χειρότερα» δεν έχουν έρθει ακόμα.

Σε μια αποκλειστική συνέντευξη στο BBC Africa Eye, ο Fernando Clavijo, ο πρόεδρος της κυβέρνησης των Καναρίων Νήσων, περιέγραψε ένα «υπερκορεσμένο» σύστημα έκτακτης ανάγκης, όπου οι θαλάσσιοι διασώστες, η αστυνομία και οι εθελοντές του Ερυθρού Σταυρού έχουν ξεπεράσει τα όριά τους.

Διαβασε ακομα

Μια μικρή πόλη της Ισπανίας αγκάλιασε τους πρόσφυγες σαν να ήταν δικά της παιδιά

«Η συνέπεια είναι ότι περισσότεροι άνθρωποι θα πεθάνουν, δεν θα είμαστε σε θέση να βοηθήσουμε τους μετανάστες όπως τους αξίζει», εξηγεί ο Clavijo. «Αυτή τη στιγμή, η Ευρώπη έχει αποκλείσει τη Μεσόγειο Θάλασσα, πράγμα που σημαίνει ότι η διαδρομή του Ατλαντικού, η οποία είναι πιο επικίνδυνη και θανατηφόρα, έχει γίνει η οδός διαφυγής».

Το BBC μίλησε με μέλη των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης της Ισπανίας, τα οποία ζήτησαν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους. Ένας από αυτούς είπε: «Δεν ξέρω, αλλά δεν μπορώ να κάνω τίποτα: Οι εργαζόμενοι δεν αντέχουν άλλο να βλέπουν τον θάνατο και την καταστροφή».

Στο El Hierro, το μικρότερο νησί του αρχιπελάγους, ο αριθμός των μεταναστών που έχουν φτάσει από τις αρχές του 2023 έχει ήδη υπερδιπλασιάσει τον τοπικό πληθυσμό σε σχεδόν 30.000.

Ο Clavijo λέει ότι οι ντόπιοι δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα δημόσια λεωφορεία επειδή όλα χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά μεταναστών, κάτι που φοβάται ότι θα μπορούσε να τροφοδοτήσει την ξενοφοβία και να δημιουργήσει κοινωνικές αναταραχές.

«Θα πρέπει όλοι να αναλάβουμε την ευθύνη, από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι την ισπανική κυβέρνηση, γιατί δεν μπορείτε να αφήσετε τα Κανάρια Νησιά να αντιμετωπίσουν μόνα τους αυτή την κρίση».

Τους τελευταίους μήνες, η απότομη αύξηση των αφίξεων έχει τροφοδοτήσει μια έντονη συζήτηση στην Ισπανία σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης της παράτυπης μετανάστευσης, με τις Κανάριες Νήσους να ζητούν περισσότερη κρατική βοήθεια για τη φροντίδα όσων φτάνουν, ιδίως των ασυνόδευτων παιδιών.

«Οι άνθρωποι είναι απλώς ένα εμπόρευμα»

Σύμφωνα με στοιχεία του μεταναστευτικού οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών (ΔΟΜ), η διαδρομή του Ατλαντικού γίνεται γρήγορα το πιο θανατηφόρο ταξίδι μεταναστών στον κόσμο.

Υπολογίζεται ότι 807 άνθρωποι έχουν πεθάνει ή εξαφανιστεί μέχρι στιγμής το 2024 – αύξηση 76% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι.

Όμως ο αριθμός των θυμάτων είναι πιθανό να είναι σημαντικά υψηλότερος, επειδή τα θανατηφόρα ατυχήματα τείνουν να μην καταγράφονται σε αυτή τη διαδρομή.

«Κάθε 45 λεπτά, ένας μετανάστης πεθαίνει προσπαθώντας να φτάσει στις παραλίες μας. Αυτό σημαίνει ότι οι μαφίες διακίνησης ανθρώπων γίνονται όλο και πιο ισχυρές», λέει ο Clavijo, αναφερόμενος σε στοιχεία που προέρχονται από την ισπανική ομάδα δικαιωμάτων Walking Borders.

Το Γραφείο του ΟΗΕ για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα εκτιμά ότι οι εγκληματίες κερδίζουν περίπου 150 εκατ. δολάρια ετησίως από αυτή τη διαδρομή.

«Οι μαφίες που οργανώνουν ταξίδια έχουν συνειδητοποιήσει ότι αυτό είναι σαν τη διακίνηση ναρκωτικών, με μικρές πιθανότητες να εντοπιστούν», λέει στο BBC ο υπολοχαγός Antonio Fuentes, από μια ομάδα της ισπανικής Guardia Civil που έχει συσταθεί για την αντιμετώπιση των λαθρεμπόρων.

«Για αυτούς, ένας μετανάστης είναι ένα απλό εμπόρευμα. Μεταφέρουν ανθρώπους όπως θα μπορούσαν να μεταφέρουν ναρκωτικά ή όπλα. Είναι απλά θύματα».

Διαβασε ακομα

Τι σημαίνει για την Ευρώπη η κατάργηση της Σένγκεν

Για να κατανοήσει καλύτερα αυτά τα εγκληματικά δίκτυα, το BBC μίλησε με έναν λαθρέμπορο από τη Σενεγάλη που οργανώνει ταξίδια με βάρκες – ο οποίος ζήτησε να διατηρήσει την ανωνυμία του.

«Αν πάρεις μια μεγάλη βάρκα, που μπορεί να μεταφέρει 200 έως 300 άτομα, και ο καθένας τους πληρώσει περίπου 500 δολάρια, μιλάμε για πολλά χρήματα», λέει.

Όταν αμφισβητείται η ποινική του ευθύνη ως διακινητής, σε ένα ταξίδι που έχει σκοτώσει πολλούς στην κοινότητά του, ο διακινητής είναι αμετανόητος και λέει στο BBC: «Είναι έγκλημα, όποιος συλλαμβάνεται πρέπει να μπαίνει στη φυλακή, αλλά δεν υπάρχει λύση».

Στο σημείο μηδέν

Για πέντε ημέρες, το BBC δεν λαμβάνει κανένα νέο από τον Oualy. Τότε, ένα βράδυ, τηλεφωνεί.

«Η μηχανή είχε ζεσταθεί και ο άνεμος ήταν τόσο δυνατός, που κάποιοι από τους ψαράδες πρότειναν να κατευθυνθούμε προς το Μαρόκο. Αλλά ο καπετάνιος αρνήθηκε. Είπε ότι αν κινούμασταν αργά, θα ήμασταν στην Ισπανία στις 6 το πρωί».

Ο Oualy απείχε λιγότερο από μια μέρα από τα Κανάρια Νησιά, όταν η μηχανή του πλοίου αντιμετώπισε πρόβλημα – και πολλοί από τους μετανάστες, φοβούμενοι τους ισχυρότερους ανέμους μόλις έβγαιναν πιο έξω στον Ατλαντικό Ωκεανό, επαναστάτησαν εναντίον του καπετάνιου.

Διαβασε ακομα

Ο άνθρωπος που έπεσε στη γη

«Όλοι άρχισαν να διαφωνούν και να προσβάλλουν ο ένας τον άλλον. Ο καπετάνιος ενέδωσε και γύρισε πίσω στη Σενεγάλη».

Ο Oualy επέζησε του ταξιδιού, αλλά υπέστη τραυματισμούς και σοβαρά προβλήματα υγείας από το ταξίδι. Πονάει συνεχώς και κινείται αργά.

Μετά από ένα χρόνο σχεδιασμού του ταξιδιού, ο Oualy έχει επιστρέψει στο σημείο μηδέν – και τώρα έχει επιστρέψει στην οικογένειά του και αποταμιεύει αρκετά χρήματα για ένα άλλο ταξίδι.

«Επιθυμώ να επιστρέψω και να προσπαθήσω ξανά. Ναι, ειλικρινά, αυτή είναι η πεποίθησή μου. Αυτό είναι καλύτερο για μένα. Αν πεθάνω, είναι επιλογή του Θεού».

Αν ο Oualy καταφέρει να φτάσει στην Ευρώπη, είναι πιθανό να μην δει την οικογένειά του για χρόνια. Αν πεθάνει στη θάλασσα, θα χαθεί για πάντα.

Με πληροφορίες από BBC