Ο παθιασμένος ερευνητής γιατρός, Γεώργιος Ν. Παπανικολάου είναι γνωστός σε ολόκληρο τον κόσμο για την ανάπτυξη του διαγνωστικού τεστ, που εξακολουθεί να σώζει εκατομμύρια γυναίκες από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Όμως το τεστ ΠΑΠ είναι ένας από τους τελευταίους σταθμούς μιας μεγάλης περιπλάνησης στο ταξίδι της ζωής του σπουδαίου επιστήμονα, που πρόσφερε κάτι εξαιρετικά σημαντικό στην ανθρωπότητα.

Η ζωή του μάλιστα έγινε και graphic novel από τον Πέτρο Χριστούλια, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.

Ποιος ήταν ο Γεώργιος Παπανικολάου

Γεννήθηκε στην Κύμη Ευβοίας τον Μάιο του 1883 και ως τον θάνατό του, στις 19 Φεβρουαρίου 1962, ο Έλληνας γιατρός, βιολόγος και ερευνητής πρόλαβε να συνδέσει το όνομά του με την ιστορία, όχι μόνο της ιατρικής, αλλά και της ανθρωπότητας.

Πρωτοπόρος στην κυτταροπαθολογία, και διάσημος για τον πρώιμο εντοπισμό του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, έγινε περισσότερο γνωστός ως ο άνθρωπος που ανακάλυψε την πρωτοποριακή κυτταροδιαγνωστική μέθοδο, γνωστή ως Τεστ Παπ, που ως και σήμερα χαρίζει ζωή στις γυναίκες όλου του κόσμου.

Γιος του γιατρού και πολιτικού Νικόλαου Παπανικολάου, ο Γεώργιος μπήκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών σε ηλικία μόλις 16 ετών.

Πήρε το πτυχίο του στα 21, ενώ παράλληλα με τις σπουδές του διηύρυνε τη μόρφωσή του με την εκμάθηση ξένων γλωσσών. Πέρα από τα γαλλικά, ασχολήθηκε με τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία και τη μουσική, η οποία ήταν και το μεγάλο του πάθος.

Το 1907 πήγε στη Γερμανία για περαιτέρω σπουδές στον τομέα της Βιολογίας, με κορυφαίους καθηγητές όπως οι Χαίκελ, Χέρτβιγκ και Βάισμαν.

Το 1910 ανακηρύχθηκε Διδάκτωρ της Φιλοσοφίας, για την εργασία του «Περί των συνθηκών της διαφοροποιήσεως του φύλου των Δαφνιδών».

Η πολύτιμη σύντροφος της ζωής του

Καθοριστική έμελε να είναι η γνωριμία και ο μετέπειτα γάμος του με την Ανδρομάχη (Μάχη) Μαυρογένη. Η κοινή τους πορεία άρχισε με δυσκολίες, συνεχίστηκε με μόχθο και αγώνες για να καταλήξει σ’ ένα δημιουργικό έργο καταξιωμένο με την παγκόσμια αναγνώριση.

Στον μακρύ και επίπονο αυτό δρόμο, η Μάχη αφοσιωμένη και ακούραστη σύντροφος, υπηρέτησε το έργο που ο μεγάλος ερευνητής έταξε για σκοπό της ζωής του με όλες της τις δυνάμεις.

Δέχθηκε να μη δημιουργήσει οικογένεια για να είναι απερίσπαστη όταν εκείνος την χρειαζόταν στο εργαστήριο, στο γραφείο, στο σπίτι.

Κι επειδή το μεγαλύτερο μέρος της κοινής ζωής τους το έζησαν στις ΗΠΑ και το όνομα Μάχη δεν ήταν εύκολο να προφερθεί στα αγγλικά, το ζεύγος Παπανικολάου υιοθέτησε το Mary, τιμώντας έτσι και την ημέρα γέννησης της Μάχης (15 Αυγούστου).

Πώς έφτασε στο τεστ ΠΑΠ

Μετά από μακρές έρευνες επί της εκφυλιστικής κληρονομικής επίδρασης του οινοπνεύματος σε ινδικά χοιρίδια, ο Παπανικολάου στράφηκε σε προβλήματα αναπαραγωγής σχετιζόμενα με τη λειτουργία των γεννητικών οργάνων, τον καθορισμό του φύλου, τη λειτουργία των ενδοκρινών αδένων, καθώς και των φυλετικών ορμονών.

Το 1923 εφάρμοσε τη μέθοδό του σε γυναίκες, προς μελέτη των φυσιολογικών γεννητικών λειτουργιών και στη συνέχεια για τη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.

Η πρώτη του ανακοίνωση επί της χρησιμοποίησης της κυτταρολογικής μεθόδου προς διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, το 1928, έγινε δεκτή με πολύ σκεπτικισμό, καθόσον η κρατούσα τότε γνώμη, για τέτοιου είδους έρευνα και εφαρμογή, επί αποφολιδουμένων κυττάρων ήταν πρακτικά αδύνατη. Τέτοια διάγνωση θεωρούνταν δυνατή, μέχρι την εποχή εκείνη, μόνο με την τομή του πάσχοντος οργάνου.

Σήμερα το τεστ Παπανικολάου (Τεστ-Παπ) χρησιμοποιείται παγκοσμίως για την διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, επί της προκαρκινικής δυσπλασίας και άλλων κυτταρολογικών ασθενειών του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος.

Οι έρευνες του Παπανικολάου επεκτάθηκαν στη συνέχεια στις κυτταρολογικές αλλοιώσεις στον καρκίνο του αυχένα της μήτρας και του ενδομητρίου, των οποίων τα πορίσματα δημοσίευσε το 1943 από κοινού μετά του καθηγητή γυναικολογίας Έρμπερτ Τράουστ σε ειδική μονογραφία υπό τον τίτλο «Διάγνωσις του καρκίνου της μήτρας μέσω των κολπικών επιχρισμάτων» (Diagnosis of Uterine Cancer by the Vaginal Smear).

Η δημοσίευση της εργασίας αυτής ήταν επόμενο να κεντρίσει το παγκόσμιο ιατρικό ενδιαφέρον και να προκαλέσει την άμεση δοκιμαστική χρησιμοποίηση της μεθόδου σε διάφορα νοσοκομεία.

Το 1944 έγινε η πρώτη εφαρμογή επί του ουροποιητικού συστήματος και στη συνέχεια επί του πεπτικού και άλλων συστημάτων του οργανισμού.

Ο Παπανικολάου με τις εργασίες του αυτές έγινε ο θεμελιωτής νέου επιστημονικού κλάδου της «αποφολιδωτικής κυτταρολογίας» βασιζόμενη ακριβώς στη μελέτη των αποφιλιδουμένων κυττάρων του οργανισμού στις διάφορες κοιλότητες αυτού.

Η μέθοδος αυτή που έλαβε προς τιμή του την ονομασία «Μέθοδος Παπανικολάου» ή «Τεστ Παπανικολάου» και κατά συγκοπή «Τεστ Παπ» άνοιξε ευρείς νέους ορίζοντες στην ιατρική έρευνα στη γενετήσια φυσιολογία και ενδοκρινολογία ειδικότερα για τον καρκίνο.

Το 1954, ο Παπανικολάου δημοσίευσε το μνημειώδες έργο «Άτλαντας της Αποφολιδωτικής Κυτταρολογίας» (Atlas of Exfoliative Cytology), εδραιώνοντας και επίσημα πλέον τη νέα ιατρική πρακτική και ειδικότητα που ουσιαστικά ανέπτυξε από το μηδέν.

Το Νόμπελ δεν ήρθε ποτέ

Παρότι δεν τιμήθηκε με βραβείο Νόμπελ, για το οποίο είχε προταθεί δύο φορές, του απονεμήθηκαν πολλά αμερικάνικα ιατρικά βραβεία και μεταθανατίως το Βραβείο του ΟΗΕ.

Το 1932 έγινε το πρώτο επίτιμο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 1949 η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών τον ονόμασε επίτιμο διδάκτορα.

Το Νοέμβριο του 1961, συνοδευόμενος πάντα από τη σύζυγό του και σύντροφο στις έρευνές του, Μάχη, εγκατάλειψε τη Νέα Υόρκη καθώς δέχτηκε να αναλάβει την οργάνωση και διεύθυνση ενός Καρκινολογικού Ινστιτούτου στο Μαϊάμι της Φλόριντα.

Η αλλαγή περιβάλλοντος και η γενικότερη κούραση, για τις ανάγκες του Ινστιτούτου, ήταν καθοριστική.

Πέθανε στις 19 Φεβρουαρίου του 1962, από καρδιακή προσβολή.