Στις 23 Δεκεμβρίου 1823 οι αναγνώστες της εφημερίδας Troy Sentinel ενημερώθηκαν, όπως πάντα, για τα νέα της ημέρας και πού θα μπορούσαν να βρουν καλό μέλι – αλλά ορισμένους τους τράβηξε την προσοχή ένας στίχος. Στη σελίδα 3, ένα ποίημα με τίτλο “Account of a Visit From St. Nicholas” ξεκινούσε με τις λέξεις “‘Twas the night before Christmas” (Ήταν η νύχτα πριν τα Χριστούγεννα).

Το ποίημα ήταν σύντομο – μόνο μερικές στροφές – και, εκείνη την εποχή, δεν έφερε το όνομα του δημιουργού, ενώ από τον τίτλο κιόλας φαινόταν πως αφηγούνταν την ιστορία της συνάντησης ενός πατέρα με τον Άγιο Βασίλη (τότε ακόμα St. Nicholas) και τους ταράνδους του, ένα αφήγημα που έμελλε να αλλάξει εντελώς την εικόνα που είχαν μέχρι τότε οι άνθρωποι για τα Χριστούγεννα – όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο.

Ποιος ήταν ο ποιητής;

Δεν είναι σαφές πώς ακριβώς το ανυπόγραφο ποίημα έφτασε στην εφημερίδα. Στάλθηκε ανώνυμα και ήταν ένα από τα πολλά ποιήματα που δημοσιεύτηκαν εκείνη την ημέρα.

Ωστόσο, το συγκεκριμένο ποίημα ξεχώρισε και διαδόθηκε αστραπιαία – μάλιστα, πολλοί αναγνώστες πολιόρκησαν την Troy Sentinel για να ρωτήσουν το όνομα του ποιητή. Μόνο, όμως, με την έκδοση της ανθολογίας The New-York Book of Poetry, 14 χρόνια αργότερα, εμφανίστηκε ο δημιουργός: ο Αμερικανός συγγραφέας Clement Clarke Moore ισχυρίστηκε ότι το έγραψε για τα εννέα παιδιά του και ότι, μάλιστα, το διάβασε για πρώτη φορά, την παραμονή των Χριστουγέννων του 1822.

Παρ’ ότι ακόμα και σήμερα το όνομα του συγγραφέα αμφισβητείται, η αλήθεια είναι πως το ποίημα
περιείχε όλα τα στοιχεία για ένα εντελώς διαφορετικό είδος Χριστουγέννων.

Πριν από τη δεκαετία του 1820, εξηγεί Thomas Ruys Smith, καθηγητής αμερικανικής λογοτεχνίας και πολιτισμού, η συγκεκριμένη γιορτή θα ήταν εντελώς αγνώριστη στους σύγχρονους ανθρώπους: Μέχρι τότε, οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν γιόρταζαν καν, ενώ ελάχιστοι απλώς έβγαιναν στους δρόμους και κατανάλωναν λίτρα αλκοόλ.

«Τα Χριστούγεννα δεν γιορτάζονταν ευρέως στην Αμερική εκείνη την εποχή», αναφέρει ο Smith. «Όταν γιορτάζονταν, ήταν μια θορυβώδης γιορτή στους δρόμους που βασιζόταν στις παραδόσεις του παλιού κόσμου».

Διαβασε ακομα

Κι αν ο Άγιος Βασίλης ήταν ένας Σαμάνος που μοίραζε ψυχεδελικά μανιτάρια;

Δημιουργώντας τα Χριστούγεννα

Στο ποίημα του Moore, αντί τα Χριστούγεννα να είναι ένα «γλέντι ενηλίκων», περιγράφονταν ως μία γιορτή για τα παιδιά: την ώρα που κοιμούνται, ένα αστραφτερό ξωτικό τρυπώνει στα σπίτια τους τη νύχτα για να τους παραδώσει δώρα.

Όπως αναφέρεται στο National Geographic, τόσο οι γεμάτες με παιχνίδια κάλτσες όσο και ο ίδιος ο Άγιος Βασίλης είναι ολλανδικής προέλευσης, που έχουν τις ρίζες τους στην ετήσια γιορτή των Κάτω Χωρών για τον Sinterklaas, ή Άγιο Νικόλαο, στις 5 Δεκεμβρίου. Μάλιστα, οι Ολλανδοί της Νέας Υόρκης γιόρταζαν ήδη με αυτόν τον τρόπο τα Χριστούγεννα στα σπίτια τους.

Παρόλο που ο Moore δεν ήταν Ολλανδός, ήταν φίλος με τον Αμερικανό συγγραφέα Washington Irving, στου οποίου τη συλλογή αφηγημάτων με τίτλο A History of New York (1809), μία ιστορία που πιστώνεται σε έναν φανταστικό Ολλανδό συγγραφέα, περιλαμβάνει την περιγραφή ενός ονείρου, όπου ο Άγιος Νικόλαος καπνίζει πίπα και πετά στον ουρανό με μια μαγεμένη άμαξα.

Έτσι, ο Moore δανείστηκε πολλά από αυτές τις ολλανδικές παραδόσεις κατά τη συγγραφή του ποιήματος: επεξεργάστηκε τα έθιμα και ενσωμάτωσε και άλλα στοιχεία, όπως οι τάρανδοι και το έλκηθρο του Άγιου Βασίλη, μια ιδέα που προέρχεται από ένα ποίημα του 1821, το οποίο επίσης δημοσιεύτηκε ανώνυμα στη Νέα Υόρκη.

Ωστόσο, ο Moore ήταν εκείνος που έδωσε ονόματα στους ταράνδους: “Donder” και “Blitzen” («κεραυνός» και «αστραπή» στα ολλανδικά).

Διαβασε ακομα

Τι να μην πάρεις στο Secret Santa

Νέες παραδόσεις

Για τον Smith, βέβαια, οι μεγάλες αλλαγές ξεκίνησαν από τις αρχές της δεκαετίας του 1800: με την εκβιομηχάνιση των πόλεων, οι Αμερικανοί άρχισαν να συνδέουν τις γιορτές με τις ανέσεις του σπιτιού και, με τη βοήθεια των μέσων μαζικής ενημέρωσης που έκαναν το ποίημα του Moore ευρύτερα γνωστό, τα Χριστούγεννα έγιναν μια εποχή για την οικογένεια και το παιδικό θαύμα.

Αυτή η «μαγεία», μάλιστα δεν είχε καμία σχέση τότε με τον Χριστιανισμό. Το ποίημα παρέκαμπτε τη θρησκεία, περιγράφοντας μια κοσμική γιορτή που ευχόταν «Χαρούμενα Χριστούγεννα σε όλους».

Έτσι, εκατοντάδες Αμερικανοί, ανεξαρτήτως θρησκείας, άρχισαν να υιοθετούν τις ολλανδικές παραδόσεις που περιλάμβαναν κάλτσες, υπερφυσικές κατεβάσεις από καμινάδες και ιπτάμενους ταράνδους, ενώ μπαμπάδες υποδύονταν τον μυστηριώδη St Nick που μοίραζε δώρα.

Λίγο αργότερα, προχώρησαν και στην ενσωμάτωση στοιχείων άλλων πολιτισμών, όπως το στόλισμα των γερμανικών χριστουγεννιάτικων δέντρων, αλλά και η αποστολή και λήψη χριστουγεννιάτικων καρτών, πρακτική που εγκαινίασε η βασίλισσα Βικτώρια της Αγγλίας το 1843.