Όλα άρχισαν με μια λογομαχία για μια κουβέρτα. «Είμαι οπτικός νευροεπιστήμονας και η σύζυγός μου, Dr Marissé Masis-Solano, είναι οφθαλμίατρος», εξομολογείται ο Dr Patrick Mineault, σχεδιαστής της διαδικτυακής εφαρμογής ismy.blue. «Είχαμε αυτόν τον καβγά για μια κουβέρτα στο σπίτι μας. Πιστεύω ότι είναι αναμφισβήτητα πράσινο και εκείνη πιστεύει ότι είναι αναμφισβήτητα μπλε».

Ο Mineault, επίσης προγραμματιστής, ασχολιόταν με νέα εργαλεία κωδικοποίησης με τη βοήθεια AI, σχεδιάζοντας έτσι ένα απλό τεστ διάκρισης χρώματος.

Εάν περιηγηθείτε στο ismy.blue, θα δείτε την οθόνη σας να χρωματίζεται με ένα συγκεκριμένο χρώμα, ενώ θα σας ζητηθεί να επιλέξετε εάν πιστεύετε ότι είναι πράσινο ή μπλε. Οι αποχρώσεις μοιάζουν όλο και περισσότερο έως ότου ο ιστότοπος σάς πει σε ποιο σημείο του φάσματος αντιλαμβάνεστε το πράσινο και το μπλε, σε σύγκριση με άλλους που έχουν κάνει το τεστ.

«Πρόθεσα αυτό το χαρακτηριστικό, το οποίο σας δείχνει το ποσοστό, και αυτό έκανε πραγματικά κλικ στους ανθρώπους», λέει ο Mineault. «Βλέπουμε τα ίδια χρώματα;» είναι ένα ερώτημα που οι φιλόσοφοι και οι επιστήμονες – όλοι πραγματικά – έχουν θέσει στον εαυτό τους εδώ και χιλιάδες χρόνια. Οι αντιλήψεις των ανθρώπων είναι ανείπωτες και είναι ενδιαφέρον να πιστεύουμε ότι έχουμε διαφορετικές απόψεις».

Προφανώς, το όριό μου ανάμεσα στο μπλε και το πράσινο είναι πιο «μπλε» από το 78% των άλλων, που σημαίνει ότι το πράσινό μου είναι μπλε για τους περισσότερους ανθρώπους. Πώς μπορεί να είναι αλήθεια;

Ο εγκέφαλός μας είναι κατασκευασμένος για να διακρίνει τα χρώματα μέσω των κυττάρων του αμφιβληστροειδούς που ονομάζονται κώνοι, σύμφωνα με την Τζούλι Χάρις, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του St Andrews, που μελετά την ανθρώπινη οπτική επεξεργασία. Αλλά πώς μπορούμε να κάνουμε πιο περίπλοκα πράγματα, όπως να τους δίνουμε ονόματα ή να τα αναγνωρίζουμε από μνήμης;

«Η επεξεργασία υψηλότερου επιπέδου όσον αφορά στην ικανότητά μας να κάνουμε πράγματα όπως να ονομάζουμε τα χρώματα είναι πολύ λιγότερο σαφής», λέει η Harris και θα μπορούσε να περιλαμβάνει τόσο τη γνώση, όσο και την προηγούμενη εμπειρία.

Η επιστήμη μπορεί να είναι πολύπλοκη, αλλά η διαισθητική διεπαφή και τα οπτικοποιημένα αποτελέσματα του ismy.blue ήταν άμεσα ελκυστικά, οδηγώντας σε περισσότερες από 1,5 εκατομμύριο επισκέψεις από όταν βγήκε στον αέρα στις αρχές Αυγούστου.

«Δεν εκπλήσσομαι που χτύπησε φλέβα επειδή οι άνθρωποι θέλουν να καταλάβουν πώς βλέπουν οι άλλοι τον κόσμο», λέει ο Mineault.

Είναι σαφές ότι υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη γοητεία με την αντίληψη και την υποκειμενικότητα. Πολλοί από εμάς θυμόμαστε πώς το The Dress έγινε viral το 2015, επειδή σε άλλους φαινόταν λευκό και χρυσό και σε άλλους μπλε και μαύρο.

Οι περισσότερες διαφορές στην αντίληψη των χρωμάτων είναι φυσιολογικές, όπως η αχρωματοψία, η οποία επηρεάζει έναν στους 10 άνδρες και μία στις 100 γυναίκες. Άλλα μπορεί, ωστόσο, να συνδέονται με πτυχές του πολιτισμού ή της γλώσσας.

Η υπόθεση Sapir-Whorf της γλωσσικής σχετικότητας, που διαδόθηκε στην ταινία Arrival, υποδηλώνει ότι η γλώσσα διαμορφώνει τον τρόπο που σκεφτόμαστε, ακόμα και τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Στη δεκαετία του 1930, ο Benjamin Lee Whorf υποστήριξε ότι ο κόσμος αποτελείτο από «μια καλειδοσκοπική ροή εντυπώσεων οργανωμένη … σε μεγάλο βαθμό από τα γλωσσικά συστήματα του μυαλού μας», αναφέροντας τις πολλαπλές λέξεις των Inuits για το «χιόνι» ως παράδειγμα για τις διαφορές στις πολιτισμικές αντιλήψεις.

Αν κι αυτή η θεωρία συνεχίζει να συζητείται έντονα στη γλωσσολογία, την ψυχολογία και τη φιλοσοφία, η γλώσσα πληροφορεί τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε. Δεν υπάρχει λέξη για το «μπλε» στα αρχαία ελληνικά, για παράδειγμα, γι’ αυτό ο Όμηρος περιέγραψε τις φουρτουνιασμένες θάλασσες ως «θάλασσα με όψη κρασιού» στην Οδύσσεια. Αντίθετα, τα ρωσικά έχουν ευδιάκριτες λέξεις για το γαλάζιο και το σκούρο μπλε. Ωστόσο, πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι ένα μεγαλύτερο λεξιλόγιο μπορεί να είναι ωφέλιμο μόνο για την απομνημόνευση των χρωμάτων και όχι για την αντίληψή τους.

Πριν διαπληκτιστείτε στο διαδίκτυο για το εάν μια συγκεκριμένη απόχρωση είναι άκουα ή κυανό, είναι σημαντικό να σημειώσετε ότι τα αποτελέσματα του ismy.blue εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες. Η παραμικρή διακύμανση στις συνθήκες θέασης επηρεάζει την αντίληψη των χρωμάτων, γι’ αυτό οι ερευνητές της όρασης δίνουν ιδιαίτερη προσοχή όταν σχεδιάζουν πειράματα. Παράγοντες όπως το μοντέλο του τηλεφώνου ή του υπολογιστή σας, η ηλικία του, οι ρυθμίσεις οθόνης, οι πηγές φωτός του περιβάλλοντος, η ώρα της ημέρας ακόμα και το χρώμα που εμφανίζεται πρώτο στη δοκιμή, θα παίξουν ρόλο στις απαντήσεις σας.

Ειδικά τα night modes αυξάνουν την ερυθρότητα της οθόνης μιας συσκευής, με αποτέλεσμα τα μπλε να εμφανίζονται πιο πράσινα. Για να δει αν αυτό επηρέαζε τα αποτελέσματα των δοκιμών, ο Mineault χώρισε τα δεδομένα σε δύο ομάδες: πριν ή μετά τις 6 μ.μ. Το αποτέλεσμα ήταν αμέσως εμφανές, ειδικά σε συσκευές με ενσωματωμένες νυχτερινές λειτουργίες.

Διαβασε ακομα

Friends: Αυτό με όλα όσα δεν ξέρεις 30 χρόνια μετά

Τι νόημα έχει λοιπόν το ismy.blue αν είναι τόσο μεταβλητό; Τελικά, είναι απλώς ψυχαγωγία. Αλλά αν θέλετε αποτελέσματα με λίγη περισσότερη… αντικειμενικότητα, ο Mineault προτείνει να κάνετε το τεστ με άλλους στην ίδια συσκευή, έτσι ώστε «όλοι να είναι στον ίδιο φωτισμό και στο ίδιο μέρος».

Αν και ο Mineault δεν έχει σχέδια να δημοσιεύσει τα αποτελέσματα, το ismy.blue είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα συμμετοχής των πολιτών στην επιστήμη. Για παράδειγμα, από το 2010, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν παίξει το διαδικτυακό παιχνίδι παζλ Fold.it, το οποίο βοήθησε τους επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον να αντιμετωπίσουν διαβόητα δύσκολα προβλήματα αναδίπλωσης πρωτεϊνών. Η εφαρμογή για κινητά Sea Hero Quest, η οποία είχε στόχο να μάθει περισσότερα για την πλοήγηση σε άτομα με άνοια, είχε περισσότερους από 4 εκατομμύρια παίκτες πριν το πείραμα τελειώσει το 2017.

Η επιστήμη είναι ιστορικά εσωστρεφής, εστιάζοντας σχεδόν αποκλειστικά στο WEIRD (Western [Δυτικό], Educated [Μορφωμένο], Industrialized [Βιομηχανοποιημένο], Rich [ Πλούσιο] and Democratic [ Δημοκρατικό]). Το άνοιγμα της έρευνας στο κοινό εξοπλίζει καλύτερα τους επιστήμονες να κατανοήσουν την εκπληκτική ποικιλομορφία της ανθρώπινης εμπειρίας. «Οι περισσότεροι επιστήμονες της όρασης πάντα έλεγαν «είμαστε όλοι ίδιοι», [αλλά] υπάρχουν κάθε είδους ενδιαφέροντα στοιχεία που δείχνουν ότι η όραση μπορεί να είναι διαφορετική μεταξύ των πολιτισμών», λέει η Χάρις.

Η «ανοιχτή» επιστήμη κάνει επίσης θαύματα στη σχέση ανάμεσα σε μια ακαδημαϊκή κοινότητα και το ευρύτερο κοινό.

«Θέλει πολλή δουλειά να μεταφέρεις κάτι σε κάποιον που δεν ανήκει στην υποειδίκευσή σου, αλλά νομίζω ότι εκεί συμβαίνει η καινοτομία», λέει ο Mineault.

Ένα ερώτημα παραμένει όμως: Τελικά τι χρώμα είναι η κουβέρτα;

«Έχουμε κάνει το τεστ πολλές φορές», εξομολογείται ο Mineault. «Μόλις υπάρχει λίγο πράσινο εκεί μέσα, το λέω πράσινο». Η γυναίκα του βλέπει μπλε.

Η λύση; Ίσως απλά να αγοράσουν μια άλλη.

Με πληροφορίες από Guardian